علامه حسن‌زاده آملی دار فانی را وداع گفت + زندگینامه

علامه حسن‌زاده آملی دار فانی را وداع گفت.

به گزارش  پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از خبرگزاری فارس از آمل، یکی از نزدیکان علامه حسن‌زاده آملی در گفت‌وگو با فارس اعلام کرد؛ علامه حسن‌زاده آملی دقایقی قبل دار فانی را وداع گفت.

 علامه حسن حسن‌زاده آملی متولد اواخر سال ۱۳۰۷ در قریه ایرا بخش لاریجان شهرستان آمل است که از فیلسوفان متأله، فقیه، عارف، منجم و مدرس دروس حوزوی است.

این عالم برجسته و شهره جهان اسلام علامه ذوالفنون و علامه دهر بوده و در ادبیات، علوم غریبه، ریاضی، هیئت و طب تبحر خاص داشت. همچنین ایشان به غیر از زبان فارسی و مازندرانی به زبان‌های فرانسوی و عربی نیز تسلط داشته، اشعار اثرگذار و جذاب به زبان طبری و فارسی دارد و تاکنون حدود ۱۹۰ اثر از علامه حسن‌زاده آملی به ثبت رسیده است.

زندگینامه و تحصیلات

علامه حسن حسن‌زاده، در اواخر سال ۱۳۰۷ش، در یکی از روستاهای لاریجان آمل در استان مازندران در ایران متولد شد. در ۶ سالگی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت و در سال ۱۳۲۳ش دروس حوزوی را آغاز کرد. ادبیات عربی و درس‌های مقدماتی را در آمل از محمد غروی، عزیزالله طبرسی، احمد اعتمادی، عبدالله اشراقی، ابوالقاسم رجائی، میرزا ابوالقاسم فرسی و دیگران آموخت. همزمان چند کتاب از درس‌های مقدمات حوزوی را تدریس کرد.

مهاجرت به تهران

آیت‌الله حسن‌زاده، همزمان با اتمام دروس مقدماتی حوزه، لباس روحانیت پوشید و در ۲۲ سالگی، در شهریور ۱۳۲۹ شمسی برای ادامه تحصیل، وارد تهران شد. سید احمد لواسانی، یکی از اساتید او در تهران بوده و حسن‌زاده، بخش‌هایی از کتاب‌های شرح لمعه و قوانین الاصول را از وی آموخت.

حسن‌زاده، سال‌های طولانی در درس علامه شعرانی شرکت کرد و کتاب‌های بسیاری در علوم مختلف را از او آموخت؛ از جمله در فقه:مکاسب و بخش‌هایی از جواهرالکلام، در اصول فقه: رسائل و کفایه، در فلسفه: شرح خواجه نصیرالدین طوسی بر اشارات ابن سینا، اسفار اربعه، بخشی از کتاب شفای ابن سینا، در قرآن و تفسیر: تفسیر مجمع البیان، شرح شاطبیه (در قرائت)، در ریاضی و هیئت و نجوم: فارسی هیئت قوشچی، شرح چغمینی قاضی‌زاده‌ رومی، اصول اقلیدس و اُکَر مانالاؤوس به تحریر خواجه نصیرالدین طوسی، شرح علاّمه خفری بر تذکره خواجه، زیج بهادری، مجسطی بطلمیوس به تحریر خواجه طوسی، در طب: قانونچه چغمینی و تشریح کلیات «قانون» بوعلی سینا و در رجال و درایه: دوره دو جلدی جامع الرواة اردبیلی و درایه از تالیفات خود علامه شعرانی‏

حسن‌زاده آملی از علامه شعرانی اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت کرده است. همچنین با راهنمایی وی، در دروس آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی همچون اسفار ملاصدرا، شرح علاّمه فناری بر مصباح الانس و دروس خارج فقه و اصول شرکت نمود.

حسن‌زاده، ۱۱ سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، حکمت «منظومه» سبزواری، مبحث نفس اسفار و حدود نصف «شرح خواجه بر اشارات» ابن سینا را فرا گرفت. همچنین در جلسات تفسیر قرآن او حاضر شد. الهی قمشه‌ای، همچنین بر دیوان شعر حسن‌زاده مقدمه نوشته است.

آیت‌الله محمدتقی آملی، استاد درس خارج فقه و اصول حسن‌زاده در تهران بوده است. حسن‌زاده، شرح قیصری بر فصوص الحکم و قسمتی از اوائل طبیعیات شفای شیخ الرئیس را در درس شیخ محمدحسین فاضل تونی شرکت کرد. همچنین بخشی از شفای ابوعلی سینا را نزد میرزا احمد آشتیانی خواند.

مهاجرت به قم

حسن‌زاده آملی در سال ۱۳۴۲ش از تهران به قم رفت و به مدت ۱۷ سال در دروس علامه طباطبایی، برادر علامه و سید محمدحسن الهی حاضر شد. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب بحارالانوار محمدباقر مجلسی و تمهید القواعد را نزد علامه طباطبایی خواند. همچنین در دروس فلسفی و عرفانی سید محمدحسن الهی شرکت کرد. حسن‌زاده از این دوره به نیکی یاد کرده و بخش‌هایی از تأثیرپذیری اخلاقی را به این دوره نسبت داده است. استاد دیگر او سید مهدی قاضی طباطبایی، فرزند سید علی قاضی بود که در علوم غریبه و حکمت و عرفان، شهره بود.

تدریس

حسن‌زاده پس از سکونت در قم، ۱۴ دوره شرح منظومه، ۴ دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه، و ۴ دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرده است. شرح تمهید و مصباح الانس نیز از جمله تدریس‌های اوست. او همچنین حدود ۱۷ سال دروس ریاضیات، هیأت، وقت و قبله را درس داده که کتاب دروس «معرفة الوقت و القبلة» محصول آن درس‌هاست.

شاگردان

در طیّ سالیان طولانی تدریس آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی تعداد فراوانی از دروس او بهره برده‌اند؛ از جمله:

  1. مهدی شب‌زنده‌دار
  2. سید محمدرضا مدرسی یزدی،
  3. اسماعیل منصوری لاریجانی،
  4. داوود صمدی آملی
  5. حسن رمضانی
  6. مهدی احدی،
  7. سید یدالله یزدان پناه
  8. نورالله طبرسی،
  9. سید حسن شجاعی کیاسری

اندیشه‌ها و آثار

حسن‌زاده آملی، آثاری در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، ریاضیات، نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی نوشته، اما عمده آثار و اندیشه‌های او بر محور قرآن، فلسفه و عرفان است.

فلسفه

سید یدالله یزدان‌پناه، از شاگردان حسن‌زاده آملی، معتقد است استادش، فلسفه و عرفان اسلامی را در مسیر واحدی می‌بیند و دین، فلسفه و عرفان را یکپارچه می‌داند. وی همچنین معتقد است حسن‌زاده آملی بیشترین تاثیر را از ملاصدرا و ابن عربی گرفته است حسن‌زاده آملی ادعای «یونانی بودن فلسفه اسلامی» را رد می‌کند و معتقد است که‌ اندیشه‌های فلاسفهٔ پیش از اسلام سطحی است و فیلسوفان اسلامی این اندیشه‌ها را عمق داده و به تعبیر او «پخته‌اند».

آیت‌الله حسن‌زاده آملی، آثار فلسفی فراوانی دارد؛ از جمله «الاصول الحکمیه»، «رساله جعل»، «رساله رؤیا»، «رساله نفس الأمر»، «رساله نهج الولایه»، «رساله فی التضادّ»، «ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین»، «ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات»، «تصحیح و تعلیق شفا»، «تصحیح و تعلیق اشارات»، و «تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام کلامی».

قرآن سرچشمه معارف

حسن‌زاده آملی، قرآن را سرچشمه معارف الهی می‌داند. از نظر او نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، اصول کافی، بحار الانوار و دیگر جوامع روایی از قرآن سرچشمه‌ گرفته‌اند و مرتبه نازل قرآن هستند. به باور او، گفتارهای امامان معصوم بازگشت به قرآن دارد.

عرفان

دین از نظر حسن‌زاده آملی، شناخت خداست و این معرفت، از آنجا که دامنه‌دار و گسترده است، شامل معرفت اسماء افعال، احکام و کتاب خدا می‌شود. به باور او، حقیقت عرفان همین معرفت‌هاست و عرفان اصیل انسان‌ساز، در اتصال به قرآن است، و امامان معصوم، معلمان بشر و سفیران الهی هستند که دستورالعمل‌های انسان‌ساز، یعنی قرآن را برای بشر توضیح می‌دهند.

بخشی از آثار حسن‌زاده آملی، درباره عرفان است؛ از جمله «الهی نامه»، «رساله لقاءالله»، «رساله إنه الحق»، «شرح فصوص الحکم»، «عرفان و حکمت متعالیه»، «تصحیح رساله مکاتبات، «رساله مفاتیح المخازن» و «رساله‌ای در سیر و سلوک».

آثار ادبی

بخشی از آثار حسن‌زاده آملی، تألیفات ادبیِ فارسی و عربی است؛ از جمله «تصحیح کلیله و دمنه»، «تصحیح گلستان سعدی»، «مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین(ع)»، «تقدیم و تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان»، «دیوان اشعار»، «ده رساله فارسی»، «هزار و یک نکته» و «الهی نامه».

تصحیح و حاشیه‌نگاری

حسن‌زاده آملی، به تصحیح بسیاری از آثار مهم و همچنین حاشیه‌نگاری بر آنها پرداخته است؛ از جمله «تصحیح‌ نهج‌ البلاغه»، «تصحیح تفسیر خلاصة المنهج»، «تصحیح‌ کتاب شفا»، «تصحیح اسفار اربعه»، «تصحیح کتاب کشف المراد»، «تصحیح‌ و حاشیه بر تمهید القواعد صائن الدین» و «شرح بر فصوص قیصری».او هم‌چنین کتاب الخزاین احمد نراقی در علوم غریبه را به همراه علی اکبر غفاری تصحیح و حاشیه زده است.

۳ مهر ۱۴۰۰ - ۲۲:۳۷
کد خبر: 20389

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha