آیا اوراق گواهی ارزی،بانک مرکزی را نجات می دهد؟ /با ابزارهای بورسی نمی توان بازار ارز را کنترل کرد/رئیس کل بانک مرکزی دلار را باید به چه نرخی برساند که دولتمردان احساس خطر کنند!

گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، اصغر بالسینی کارشناس و استاد اقتصاد در گفت و گو با رادار اقتصاد طرح جدید واگذاری اوراق ارزی بانک مرکزی را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد و موارد مهم حول این موضوع را خاطر نشان کرد و گفت: اخیرا بانک مرکزی از ابزار سیاست گذاری با عنوان «اوراق گواهی ارزی» رو نمایی کرده به طوری که اوراق ارزی طی روزهای گذشته در شعب منتخب بانک ملی در معرض فروش گذاشته شده است. اوراق گواهی ارزی منتشر شده از سوی بانک مرکزی تقریبا شبیه به سایر اوراق عرضه شده از سوی این نهاد است با ویژگی هایی متفاوت مثل سر رسید سه ماهه و خرید از حداقل هزار تا چهار هزار دلار در برگه های صد دلاری.

وی دراین باره افزود: به این معنا که خریداران گواهی ارزی بانک مرکزی می توانند ده برگه صد دلاری یا چهل برگه صد دلاری دریافت کنند، ضمن اینکه امکان تحویل فیزیکی اسکناس دلار به خریداران گواهی ارزی نیز بعد از سر رسید سه ماه در نظر گرفته شده است. به نظر می رسد طرح عرضه اوراق گواهی ارزی از سوی بانک مرکزی ناشی از نگرانی های بانک مرکزی از تلاطمات شدید بازار ارز طی هفته های گذشته است. هفته هایی که متاسفانه اقتصاد ایران را در شرایط نامطلوبی قرار داد به همین خاطر بانک مرکزی به زعم خود بر آن شده تا با انتشار و عرضه اوراق ارزی نرخ ارز را کنترل کند.

اصغر بالسینی استاد اقتصاد در ادامه بحث خاطر نشان کرد: بانک مرکزی با توسل به عرضه و انتشار اوراق گواهی ارز در تقلاست تا به نوعی متقاضیان سرمایه گذاری خرید ارز که از آنها به عنوان سفته بازان بازار ارز یاد می شود را از این بازار خارج کند و به جای خرید اسکناس دلار، به آنها اوراق ارزی بفروشد. بانک مرکزی با اجرای این طرح گمان می کند تقاضای سرمایه گذاری و سفته بازی را از بازار ارز کاهش می دهد و به سه ماه آینده منتقل می کند.

کارشناس و تحلیلگر اقتصاد در خصوص چگونگی شرایط خرید و فروش اوراق ارزی بانک مرکزی توضیح داد و گفت: براساس شرایط اعلام شده از سوی بانک مرکزی خریدار اوراق گواهی ارزی با نرخ پایانی روز قبل دلار توافقی بازار متشکل می تواند اوراق ارزی مورد نظر خود را خریداری کند. به این معنا که اگر خرید در روز شنبه انجام شود مبنای قیمت گذاری اوراق گواهی ارزی، آخرین روز کاری بازار متشکل خواهد بود، لذا به ازای این مبلغ واریزی ریال برای دریافت اوراق ارزی انجام می شود. با پایان بازه زمانی سه ماه اعلام شده، خریدار قبلی و فروشنده فعلی یا اسکناس دلار یا ریال بابت فروش اوراق ارزی به بانک مرکزی دریافت می کند. به طور مثال اگر نرخ ارز در بازار متشکل ارزی ۳۳ هزار تومان باشد و گواهی ارزی خریداری شده مبتنی بر این قیمت باشد ودر زمان سررسید و فروش دلار به مرز ۴۰ هزار تومان رسیده باشد مابه التفاوتی ۷ هزار تومانی برای فروشنده گواهی ارزی ایجاد می شود.

اصغر بالسینی کارشناس و تحلیلگر اقتصادی در پاسخ به این سوال که آیا سیاست جدید بانک مرکزی به مهار و کاهش نرخ ارز می انجامد گفت: این سیاست را باید از حوزه های مختلف مورد ارزیابی قرار داد، چرا که داشتن دید درستی از شرایط اقتصادی کشور راهگشاست، به همین خاطر در فقدان بررسی عمیق مشکلات کشور نمی توان نسبت به موفقیت طرح هایی اینچنین خوش بین بود. قطع به یقین یکی از اصلی ترین شروط موفقیت این طرح بانک مرکزی استقبال مردم و سرمایه گذاران از خرید اوراق گواهی ارزی است. ضمن اینکه تفاوت قیمت های بین بازار آزاد و بازار متشکل می تواند منجر به کاهش انگیزه خریداران در خرید اوراق گواهی ارزی شود.

بالسینی معتقد است: در شرایطی که اقتصاد دچار تورم بسیار سنگینی است ابزارهایی از این دست یک مسکن و تسکین دهنده موقتی است. در واقع آنچه باعث می شود بازار ارز دچار تلاطمات جدی شود متغیرهای واقعی اثر گذار در اقتصاد است. وقتی درآمد نفتی کاهش می یابد و امکان ورود دلار به دلیل تحریم ها محدود می شود یا به دلیل اینکه بخشی از صادرات غیر نفتی یا ارز حاصل از صادرات به کشور باز نمی گردد بازار به شکل واقعی دچار کمبود ارزی می شود، اگر چه نیازهای ارزی متعلق به تجار و بازرگانان را تا حدودی بازارهایی مثل بازار سنا، نیما و بازار توافقی که اخیرا راه اندازی شده تامین می شود اما همچنان بخشی از نیازهای اقتصاد و تقاضای موجود در بازار ارز به قوت خود باقی است.

تحلیلگر مسائل اقتصادی ناکارآمدی طرح های اینچنینی را به مسائل کلان اقتصاد ارتباط داد و در این باره گفت: این سوال ایجاد می شود آیا اساسا با ابزارهای مالی می توان بازارهای واقعی مثل بازار ارز را کنترل کرد؟ پاسخ منفی است، چرا که این ابزارها قدرت اثر گذاری محدودی دارند. بخش مهمی از خرید ارز توسط مردم ناشی از نگرانی بابت حفظ ارزش دارایی و تقویت سرمایه خود است به این دلیل به سراغ خرید ارز می روند. اگر دولت و بانک مرکزی بتوانند عوامل پمپاژ تورم را کنترل کنند مراجعه به بازار ارز برای حفظ قدرت خرید و تقویت ارزش پول ملی کاهش می یابد در حالی که با وجود انتظارات تورمی در اقتصاد و اینکه انتظارات تورمی روز به روز رو به تزاید است طبیعتا در شرایطی که پول داغ می شود مردم تمایلی به نگاه داشتن ریال ندارند، بلکه به دنبال حفظ ارزش دارایی خود در کمترین زمان ممکن هستند به این دلیل سریع ترین راهکار یعنی خرید دلار را در پیش می گیرند.

وی در این باره توضیح داد: هیچ تردیدی وجود ندارد تا زمانی که بانک مرکزی و دولت تورم را کنترل نکنند اجرای درست ابزارهای مالی مثل عرضه و انتشار اوراق گواهی ارزی منجر به موفقیت خاصی در راستای سیاست گذاری مد نظر بانک مرکزی نمی شود. بدیهی است مردم در شرایطی نااطمینانی و غیرشفافی که بر بخش های مختلف اقتصادی سایه افکنده ترجیح می دهند اسکناس دلار داشته باشند تا اینکه اوراق دلار را نزد خود نگاه دارند! به همین دلیل و دلایل اشاره شده نمی توان گفت این طرح با استقبال قابل توجهی رو به رو شود و منتج به نتیجه قابل توجهی شود.

اصغر بالسینی درخصوص برخی ابهامات این طرح گفت: نکته مهم دیگر این طرح سود ریالی است که بانک مرکزی برای پرداخت در سر رسید سه ماه در نظر گرفته شده حال اینکه تامین سود ریالی از کدام محل همچنان مبهم است و بانک مرکزی در این موضوع اطلاع رسانی نکرده است. اگر پرداخت سود اوراق از محل پایه پولی باشد که حتما اینگونه خواهد بود افزایش پایه پولی به تشدید تورم در اقتصاد منتهی می شود که اصلا خوب نیست.نکته مهم دیگر کارمزد ۷ درصدی برای این اوراق است که عملا باعث می شود تا نرخ این اوراق بسیار نزدیک به نرخ بازار باشد و از جذابیت آن می کاهد.به این نکته هم توجه داشته باشیم که فعالان اقتصادی دست بانک مرکزی را خوانده اند و با این سیاست به این نتیجه می رسند که دست بانک مرکزی خالی است و بعه همین دلیل ممکن است تقاضای سفته بازی تشدید هم بشود.

اصغر بالسینی کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی در پایان گفت و گو خاطر نشان کرد: به طور کلی ابزارهایی مثل ابزارهای اوراق گواهی ارزی زمانی موفق خواهند بود که عوامل اصلی ایجاد کننده بحران و التهاب در بازار ارز کنترل شده باشد. بیماری با خونریزی داخلی که در اثر تصادف دچار شکستگی دست و پا هم شده است در صورتی زنده می ماند که در وهله اول جلوی خونریزی داخلی وی گرفته شود نه اینکه گچ گرفتن و جراحی دست و پا در مرحله اول درمان گذاشته شود! مشکل اقتصاد ایران درونی است به همین خاطرتکیه صرف بر ابزارهایی مثل انتشار اوراق گواهی ارزی و ابزارهای بورسی برای کنترل بازار محدوده اثر گذاری زیادی ندارد. تجارب قبلی نشان داده با تکیه بر این ابزارها نمی توان شرایط تعادلی در بازار ایجاد کرد.متاسفانه رئیس کل بانک مرکزی که بیشترین سوابقش در حوزه بورسی بوده که اثرگذاری و موفقیت آن هم در هاله ای از ابهام است این روزها دنبال روشهای بورسی برای کنترل نرخ ارز است که تجربه قبلی نشان داده موفق نمی شود و نباید کشور را معطل طرح های این چنینی کرد.به نظرم عملکرد بانک مرکزی در بیش از یکسالی که آقای صالح آبادی تصدی این مسئولیت را بر عهده داشته عملکرد مناسبی نبوده و دلار حدود ۲۵ هزار تومانی ابتدای دوره را به ۳۶ هزار تومان رسانده است.باید این سوال مطرح شود که باید رئیس کل بانک مرکزی دلار را به چه سطحی برساند که دولتمردان احساس خطر کنند و نسبت به جایگزینی ایشان با یک فرد کارآزموده و مسلط به حوزه پولی و ارزی اقدام کنند؟