فیچ:مدیریت ضعیف مخازن و نبود زیرساخت کافی تهدید جدی تولید نفت ایران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، مؤسسه تحقیقاتی فیچ در آخرین برآورد خود از اوضاع صنعت نفت و گاز ایران می‌گوید آینده تولید نفت ایران وابسته به وضعیت تحریم ها و روابط ایران و امریکا و روند قیمت جهانی نفت خواهد بود.

مؤسسه تحقیقاتی فیچ سولوشنز (Fitch Solutions) این نکته را در آخرین به‌روزرسانی گزارش صنعت نفت و گاز که مختص سه‌ماهه سوم ۲۰۲۰ است مطرح کرده است.

رادار اقتصاد این گزارش که به بررسی آخرین تحولات تأثیرگذار بر صنعت نفت و گاز ایران و دورنمای آن طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۹ می‌پردازد را در چند قسمت منتشر خواهد کرد. پیشتر یک قسمت از این گزارش منتشر شده که از اینجا قابل مشاهده است.

در قسمت دوم، پیش‌بینی فیچ از آینده تولید نفت صنایع بالادستی ایران ارائه شده است.

در این قسمت آمده که گرچه این امکان وجود دارد که چین خرید نفت از ایران را کاهش دهد، اما چین به دلیل منافع راهبردی رابطه با ایران اجازه نخواهد داد خرید از این کشور به صفر برسد.

این گزارش نظر موسسه منتشر کننده بوده و رادار اقتصاد لزوما همه مواضع گزارش را تایید نمی کند.

مشروح قسمت دوم گزارش در ادامه آمده است:

اعمال دوباره تحریم های امریکا بر ایران به کاهش شدید تولید و صادرات منجر می شود. اگر چه احتمال برداشته شدن تحریم ها بعد از انتخابات امریکا وجود دارد، اما زمان رفع این تحریم ها هنوز در هاله ای از ابهام است.

آخرین تحولات

· ما پیش بینی خود در مورد تولید نفت و میعانات ایران برای سال ۲۰۲۰ را باز هم پایین آورده و گمان می کنیم تولید از ۱۱.۵ درصد کاهش پیش بینی شده قبلی به ۱۳.۶ درصد کاهش سالانه برسد.

· تولید در نهایت وابسته به صادرات است و صادرات نیز تحت فشار شدید قرار گرفته است، چه اینکه شیوع بیماری کرونا بازار را بی رمق کرده است. فقدان تقاضا از ناحیه چین در ماه ژانویه و فوریه باعث شد صادرات قابل بررسی ایران به ۸۵ هزار بشکه و ۳۵ هزار بشکه در روز در آن دو ماه تنزل کند.

· تنش میان ایران و آمریکا همچنان تشدید می شود. آمریکا در حال حاضر در حال فشار به سازمان ملل برای تمدید تحریم تسلیحات متعارف ضد ایران و یا بازگشت تحریم های جهانی علیه ایران است.

· شرکت ملی نفت ایران پنجمین قرارداد نفتی خود در قالب قراردادهای جدید را با گروه مپنا امضا کرده است. این قرارداد برای بهبود برداشت در میادین پارسی و پرنج است.

روندهای ساختاری

بخش اعظم تولید نفت ایران از میادین بزرگ و بالغ در استان خوزستان حاصل می شود. منابع کشور وسیع است، اما به لحاظ استانداردهای منطقه ای و بین المللی نرخ کاهش تولید بالا است و نرخ احیای نهایی نیز پایین است. اطلاعات شرکت ملی نفت ایران میزان برداشت در سه منبع نفت خیز اصلی کشور را ۲۶.۴ درصد ذکر می کند که این رقم در یکی از آنها یعنی بنگستان پایین ترین و در حدود ۱۵ درصد است. بنابر پژوهشی که انجمن اقتصاد انرژی آمریکا منتشر کرده، نرخ کاهش تولید برای بسیاری از میادین عظیم خوزستان در بازه ۶ تا ۱۱ درصد قرار دارد. این نرخ کاهش بیشتر به استاندارد میادین دریایی آبهای عمیق ایران نزدیک است. چند عامل در این مسئله نقش دارد، از جمله مدیریت ضعیف مخزن، نبود زیرساخت کافی و دسترسی محدود به فناوری خارجی. حتی بهبود اندک این نرخ در بلندمدت تاثیر محسوسی بر روند تولید بلندمدت بگذارد. با این حال، تحریم های آمریکا چالش های مهمی در این زمینه ایجاد کرده اند، هم به خاطر اعمال محدودیت مالی بر شرکت ملی نفت ایران و هم به خاطر محدود کردن شدید سرمایه گذاری خارجی.  

پیش بینی تولید نفت (۲۰۱۸ تا ۲۰۲۹)

تحریم ها و بیماری کرونا صادرات و قیمت نفت را کاهش می دهند

تولید از زمان اعمال تحریم های ثانویه بر صنعت نفت ایران پایین آمده، چرا که این تحریم ها که از نوامبر ۲۰۱۸ دوباره اعمال شدند ارتباط ایران با خریداران اصلی نفت را قطع کرده اند. در ابتدا، تاثیر تحریم ها به خاطر معافیت هایی که واشنگتن به خریداران اصلی می داد تا حدودی کمتر احساس می شد. این معافیت ها به خاطر افزایش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی در ماه های قبل از آن اعطا شده بود. مصرف کنندگان در آمریکا نسبت به قیمت سوخت در پمپ های بنزین حساس هستند و دونالد ترامپ نیز مایل قبل از انتخابات ریاست جمهوری نوامبر ۲۰۲۰ در این زمینه فشاری مضاعف اعمال کند. با این حال در ماه می ۲۰۱۹ اجازه داده شد این معافیت ها برداشته شوند.

کاخ سفید اعلام کرد که تضمین هایی از تولید کنندگان مهم نفت نظیر عربستان و امارات برای جبران کاهش عرضه نفت ناشی از تحریم ایران دریافت کرده است. علی رغم کاهش تولید توسط اوپک پلاس، تقاضای نفت در کل سال ۲۰۱۹ پاسخ داده شد که علت اصلی آن کم شدن میزان رشد اقتصادی جهانی و افزایش مستمر تولید کشورهای خارج اوپک بود. اضافه تولید عربستان و نفتی که اساسا از بازار دور نگهداشته شده بود اما به لحاظ کیفیت مشابه نفت ایران بود نیز باعث شد ریسک رشد قیمت ها مهار شوند.

در سال ۲۰۲۰ بازار نفت دچار سقوط شده و برنت که شاخصی جهانی است به زیر ۲۰ دلار برای هر بشکه رسیده است. تدابیر مهار ویروس کرونا موجب کاهش  ۲۰ تا ۳۰ میلیون بشکه در روز تقاضای نفت شده است، ضمن اینکه شکست موقت مذاکرات کاهش تولید اوپک پلاس که در اوایل مارس در پی مقاومت روسیه در خصوص کاهش بیشتر تولید وضعیت را بدتر هم کرد. در پاسخ، عربستان سیاست قدیمی خود در مدیریت بازار را کنار گذاشت و به دنبال کسب حداکثر سهم از بازار رفت و تولید خود را در ماه مارس و آوریل به میزان ۲.۵ میلیون بشکه در روز اضافه کرد تا با تمام ظرفیت تولید را انجام دهد. این مسئله در کنار ضعف شدید تقاضا سرانجام روسیه را به میز مذاکره برگرداند.

توقف صادرات، عامل کاهش شدید تولید

اگرچه صنعت پالایش ایران بخشی از مازاد تولید را به خود جذب کرده است، اما ظرفیت انبار فعلی محدود بوده و سطح صادرات نیز نقشی تعیین کننده در میزان تولید داشته است. ایران می تواند از ابزارهای مختلفی برای کنترل تجارت خود استفاده کند، نظیر خاموش کردن پیغام رسان کشتی ها برای سخت کردن ردیابی آنها، تعویض پرچم کشتی ها و یا تغییر نام و کد شناسایی آنها در هنگام حرکت در دریا برای سخت شدن شناسایی آنها، انتقال محموله از کشتی به کشتی و یا مخلوط کردن محموله با محموله صادراتی کشور دیگر. به هر حال هر عکس العملی در قبال این نوع تجارت نفت درجه بالایی از ریسک را به همراه داشته و خریداران بالقوه را شدیدا محدود می کند. با این حال، تبعیت کشورها از تحریم کامل و ۱۰۰ درصدی نبوده است، چرا که برمبنای اطلاعات رصد کشتی ها که توسط بلومبرگ منتشر می شود از نوامبر ۲۰۱۸ تا آوریل ۲۰۱۹ صادرات ایران روزانه یک میلیون بشکه بود و از ماه می (وقتی معافیت ها به اتمام رسید) تا دسامبر به میانگین ۳۱۵ هزار بشکه رسید. این حجم ها البته کمینه تخمین در مورد صادرات نفت ایران است، چرا که برخی از محموله های فروخته شده نفت پنهان می مانند.

از زمان اعمال تحریم های ثانویه، چین خریدار اول نفت ایران شده که این مسئله به تنش زیاد بین پکن و واشنگتن انجامیده است. چین در حال گفتگو با آمریکایی ها در خصوص توافق تجاری است. در ژانویه ۲۰۲۰ دو دولت چین و آمریکا توافقی موسوم به فاز اول امضا کردند که اگر چه بخش اعظمی از تعرفه های فعلی را به حال خود رها کرده است، اما می تواند مانع از تشدید جنگ تجاری میان دو طرف شود. بنا بر این توافق، چین تعهد کرده ۵۲.۴ میلیارد دلار بیشتر از حد پایه سال ۲۰۱۷ از آمریکا محصولات انرژی بخرد. این امکان وجود دارد که افزایش واردات چین از آمریکا به ضرر ایران تمام شود، اگر چه به نظر ما چین اجازه نخواهد داد خرید از ایران به دلیل منافع راهبردی که در این کشور دارد به صفر برسد. با این حال، اتکای بیش از اندازه به چین باعث آسیب پذیری شدید ایران در ژانویه و فوریه شد و شیوع ویروس کرونا (و تدابیری که برای مهار آن اتخاذ شد) به کاهش شدید تقاضا از سوی چین منجر شد. بنابر اطلاعات بلومبرگ، صادرات نفت ایران در این دوماه به ترتیب به ۸۵ هزار و ۳۴ هزار بشکه در روز رسید.

صادرات نفت خام و میعانات بر اساس مقصد بر اساس میلیون بشکه در روز

تنش بین ایران و آمریکا همچنان افزایش می یابد

ریسک دیگر از ناحیه مفاد توافق هسته ای ناشی می شود. هدف از این کار اعمال فشار به سایر امضاکنندگان توافق – علی الخصوص اتحادیه اروپا- برای یافتن ابزارهایی است که نفع اقتصادی را برای ایران در قبال تبعیت از توافق به وجود بیاورد. اتحادیه اروپا ابزارهای مختلف را برای نیل به این هدف آزموده است – از جمله سازوکار حمایت از تبادل مالی موسوم به اینستکس – و در سپتامبر ۲۰۱۹ نیز پیشنهاد تمدید خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری در قبال توقف تخطی ایران از توافق هسته ای و شروع دوباره مذاکرات پیرامون امنیت منطقه ای و برنامه هسته ای این کشور را ارائه داده است. با این حال، این اقدامات پیشرفت کمی داشته و دلیل آن نیز مخالفت شدید امریکا بوده است. میزان تخطی ایران از توافق هسته ای در ابتدا اندک بود، اما در ادامه شدت یافت. البته تفاوت زیادی میان حرف و عمل هست و اگر ایران بخواهد به صورت جدی به دنبال سلاح هسته ای باشد و برای مثال بخواهد به سمت غنی سازی ۲۰ درصدی حرکت کند، این به معنی عبور از خط قرمز چین خواهد بود و این روند می تواند به کاهش بیشتر تولید نفت و صادرات آن بیانجامد.

آمریکا نیز به اعمال فشار بیشتر بر ایران ادامه خواهد داد . واشنگتن در حال حاضر در حال جریان سازی برای فشار به سازمان ملل در تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران است. این تحریم در حال حاضر قرار است تحت مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل، یعنی قطعنامه ای که توافق برجام را به رسمیت می شناخت، اکتبر ۲۰۲۰ لغو شود. آمریکا علی رغم اینکه خروج خود از برجام را در سال ۲۰۱۸ اعلام نمود، همچنان مصر است که یکی از اعضای توافق است. هدف حرکت آمریکا در واقع تمدید تحریم تسلیحاتی و یا بازگشت تحریم های سازمان مللی است. تهران نیز به سایر اعضای توافق (چین، روسیه، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان و انگلستان) در قبال هرگونه وادادگی در مقابل فشار آمریکا هشدار داده و اعلام کرده اگر آمریکا در توطئه خود موفق شود عدم تبعیت از برجام را شدت خواهد بخشید.

احیای بخش نفت و گاز به خلاصی از تحریم ها بستگی دارد

با توجه به ابهامی که در مورد طول زمان پابرجا بودن تحریم ها و چگونگی از بین رفتن آنها وجود دارد، عملا نمی توان پیش بینی مطمئنی از میزان تولید نفت ایران در بلند مدت داشت. پیش بینی فعلی ما قائل به این است که تولید ایران از انتهای ۲۰۲۰ به سمت ابتدای ۲۰۲۱ رو به بهبود خواهد گذاشت و دلیل آن نیز تغییر موضع دولت ها چه در آمریکا و چه در ایران خواهد بود. رویکرد بسیار خصمانه ای که دونالد ترامپ اتخاذ کرده فضای کوچکی برای گفتگو برای حکومت ایران باقی گذاشته است، اما بحران اقتصادی فعلی در این کشور عاقبت می تواند به  تهدیدی تبدیل شود و اگر ترامپ در ماه نوامبر دوباره انتخاب شود، محاسبات سیاسی در تهران ممکن است دستخوش تغییر شود. در آن سوی قضیه اگر یک دموکرات قدرت را به دست بگیرد، رهبران ایران ممکن است خود را به لحاظ سیاسی برای بازگشت به میز مذاکره تواناتر و خواهان تر ببینند. روندهای تولیدی آتی در ایران در نهایت وابسته به چگونگی و زمان رفع تحریم ها و آینده روابط ایران و امریکا و مسیر قیمت های جهانی نفت خواهد بود.