به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ۱۸۶ سال پیش بود که استاو کوریولیس پی به اثری در کره زمین برد که بر اساس آن گردش باد و جریان آب‌های اقیانوسی دلیل منطقی پیدا کرد. تا پیش از آن پرسش اصلی دانشمندان از چرخش اجسام سیال در سطح کره زمین این بود که چرا باد و جریان‌های اقیانوسی در نیمکره شمالی و جنوبی مسیر مستقیم را برای رسیدن به منطقه قطب انتخاب نمی‌کنند و در حوالی مدار ۳۰ درجه به سمت راست متمایل می‌شوند؟ یا اینکه چرا محاسبات دانشمندان در پرتاب موشک درست از آب در نمی‌آید و همیشه با کمی اختلاف درجه به نقطه مورد نظر نمی‌رسد؟
در نهایت در سال ۱۸۳۵ بود که دانشمندی به نام کوریولیس فهمید از تداخل حرکت زمین به دور خورشید و به دور خودش اثری در زمین به وجود می‌آید که بر حرکت اجسام سیال تاثیر مستقیم دارد. این اثر به نام خودش ثبت شد و امروز ما بر اساس این کشف بزرگ هواپیماها و شاتل‌های خود را به هوا و فضا می‌فرستیم.
بی شک اگر ذهن کاوشگر دانشمندان در اعصار مختلف آنها را وادار به کشف حقایق علمی نمی‌کردند، امروزه بشر با جهانی بیگانه از امروز روبه‌رو بود. خبرگزاری کتاب ایران در گزارشی به بررسی تلاش‌های یکی از صد دانشمند بزرگ تاریخ علم پرداخته است؛ فردی که به او نیوتن فرانسه لقب داده‌اند.
لاپلاس؛ نیوتن فرانسه
پیر لاپلاس، فیزیکدان، ریاضیدان و اخترشناس فرانسوی که سال ۱۷۶۶ در شهر مان فرانسه زاده شد. روزنامه شرق درباره تین دانشمند نوشته است؛ «او فرزند زمین‌داری ثروتمند بود. پدرش می‌خواست که او علوم دینی تحصیل کند و در روحانیت به موفقّیت برسد؛ ولی به پیشنهاد دالامپر که مشهورترین ریاضیدان فرانسوی در آن زمان بود، به تحصیل ریاضیات در کنار خود او پرداخت.» وی در زمان خودش آنچنان مشهور بود که نیوتن فرانسه لقب گرفت.
گفتنی است؛ زندگی علمی وی را می‌توان به چهار مرحله تقسیم کرد. دو مرحله اول متقارن با رژیم قدیم فرانسه و در مرحله بعدی همزمان با دوران انقلاب فرانسه رژیم ناپلئونی و بازگشت سلطنت بود.
عبدالحسن بصیره، فیزیکدان و نویسنده با اشاره به زندگینامه و اهمیت آثار لاپلاس در اخترشناسی معتقد است؛ «میان سال‌های ۱۷۸۸ تا ۱۸۹۰ عضو کمیسیون وضع دستگاه جدید اوزان و مقیاس‌ها شد و از زمان تاسیس پلی‌تکنیک پاریس در سال ١٧٩۵ به استادی آنجا برگزیده شد. در سال ۱۷۹۹ زمان کوتاهی وزیر کشور دولت ناپلئون بناپارت و پس از سقوط ناپلئون از لویی هجدهم لقب مارکی دو گرفت و در نهایت از در سال ۱۸۱۶ به عضویت فرهنگستان فرانسه درآمد. از سال ۱۸۰۶ لاپلاس چندین مقاله در باره موئینگی چاپ و منتشر کرده است. در یکی از آنها به فزونی فشار موجود میان ناحیه‌های تشکیل‌دهنده سطح مایع مورد آزمایش و اشاره می‌کند.»
بصیره می‌گوید؛ «از لاپلاس بیش از یکصد مقاله و چهار کتاب مهم و تاثیرگذار به جا مانده است. بیشتر فعالیت‌های ریاضی وی در زمینه کاربست‌های ریاضی در قانون‌های فیزیک است و بیش از نیمی از مقاله‌هایش در زمینه اخترشناسی و در تبیین نظریه گرانش نیوتن بود. کار خود لاپلاس را می‌توان بسط بررسی مسائل مربوط به مسیر سیاره‌ها همچنین ستارگان دنباله‌دار ارزیابی کرد. به نظر می‌رسد کارهایش بیشتر متاثر از پایداری شگفت‌انگیز منظومه خورشیدی است که پیشنهاد می‌کند تغییرهای صدها پارامترهای مدار سیاره‌ها را مطالعه کنند.
لاپلاس تمام این اکتشافات را در کتابی تحت عنوان «مکانیک آسمانی» منتشر کرد. ولی چون فهم مطالبش برای همه کس مقدور نبود، لذا تصمیم گرفت کتابی دیگر بنویسد که مردم عادی هم از آن بهره‌مند گردند. این کتاب تحت عنوان «شرح دستگاه‌های جهانی» منتشر شد.
به گفته بصیره، لاپلاس کارهای خود را در دو اثر مهم گرد آورده است؛ یکی «بیان نظام جهان» که در سال ۱۷۹۶ چاپ و منتشر شد و دیگری کتاب آموزشی پنج جلدی «بررسی مکانیک آسمانی» که در سال‌های ۱۷۹۹ تا ۱۸۲۵ نوشت. وی در کتاب «بیان نظام جهان» سحابی نخستین را پیش می‌کشد که به فرضیه سحابی لاپلاس معروف شد. اینکه دانشمندی بیش از پایان سده هجدهم به فرضیه سحابی نخستین و سیاهچاله‌ها دست یافته باشد، شگفت‌آور است. هرچند رنه دکارت و ژرژ دکلر پیش از آن نظراتشان را درباره منشأ جهان چاپ کرده بودند.
چرا سیارات در یک مدار می‌چرخند؟
بصیره معتقد است: «اثر لاپلاس را می‌توان نخستین اثر علمی درباره آفرینش جهان به شمار آورد. نظر بنیادین وی وجود سحابی آغازین است که هسته آن خورشید را به وجود آورده و ترکش‌هایش سیاره‌های گوناگون را پدید آورده است. لاپلاس در این نظریه به ویژه توضیح می‌دهد که چرا مدارهای سیاره‌ها تقریباً همگی در یک صفحه‌اند. نظریه‌ای که تا نیمه دوم سده نوزدهم در جامعه علمی مرجع بوده است. در این کتاب مشاهده می‌کنیم که پایستگی تکانه زاویه‌ای برای خورشید سرعت چرخشی صد برابر بیشتر از اندازه واقعی پیش‌بینی می‌کند که از اندازه‌گیری به دست می‌آید؛ اما با وجود این اختلاف در اندازه‌گیری اندازه سحابی آغازین خاستگاه سیاره‌های گوناگون اندیشه بدیعی به ویژه برای آن زمان بود که نمی‌توان نادیده گرفت.»
بصیره می‌گوید؛ «کار مهم دیگر لاپلاس درباره نظریه احتمالات بود. کتاب با نام «رساله فلسفی درباره احتمالات» که در سال ۱۸۱۴ چاپ و منتشر شد، متشکل از یک دوره از درس‌ها و سخنرانی‌هایی بود که لاپلاس در سال ۱۷۹۵ در دانشسرای عالی پاریس ارائه داده بود.»
گفتنی است؛ لاپلاس در پژوهش‌هایش به موضوعات دیگر فیزیک نیز پرداخته بود. در موضوع ترمودینامیک در حدود سال ۱۷۷۷ همکاری خوبی میان وی و لاوازیه -که هر دو عضو فرهنگستان علوم بودند- به وجود آمد.
بصیره معتقد است: «حاصل همکاری لاپلاس با لاوازیه (شیمی‌دان) در باب ترمودینامیک که از سال ١٧٧٧ تا سال ١٨۶٢ ادامه داشت، چاپ و انتشار ۴ رساله بود که هم به تحلیل روش اندازه‌گیری پرداخته و هم به یافته‌هایی درباره گرمای ویژه ترکیب‌های گوناگون اشاره شده است. در موضوع دیگری -که آن هم به گونه‌ای به ترمودینامیک مربوط می‌شد- بررسی سرعت صوت در گازها بود که لاپلاس با یکی از دانشجویانش به نام ژان باتیست بیو انجام داده. هردو به این نتیجه رسیدند که صوت یک اختلال موجی است و سوی دیگر رویکرد نیوتن را باید با دخالت دادن حجم در دمای مناطقی که موجب انتشار می‌یابد، تغییر داد. آنها به فرمولی دست یافتند که در آن نسبت گرماهای ویژه در فشار ثابت و حجم ثابت فشار وارد می‌شود.»
نظر شما