به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، حالا بیش از ۴۰ سال از انقلاب اسلامی می‌گذرد؛ انقلابی که تاکنون هشت رئیس جمهور به خود دیده است و هرکدام با شعارها، برنامه‌ها و دغدغه‌های گوناگون برای کشور همراه بوده است. در ادامه به هر یک از این دغدغه‌ها و برنامه‌ها می‌پردازیم.
جنگ تحمیلی مهم‌ترین دغدغه دولت محمدعلی رجایی
شهید رجایی در روزهای نخست دولت خود با حضرت امام خمینی(ره) دیدار و در مورد اعضای کابینه با ایشان به مشورت پرداخت و در پایان این دیدار طی یک مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری پارس گفت که اعضای کابینه نزدیک به هم هستند و می‌توان عبارت یک دست را برای آن‌ها به کار برد. او افزود که این کابینه‌ی مورد اطمینان و امیدواری من است و هرگز ناامید نخواهم شد و تنها گلوله می‌تواند مرا از کاری که شروع کرده‌ام باز دارد این کابینه کابینه افراد نیست، بلکه کابینه مردم است».
صادق نوروزی از مشاوران شهید رجایی درباره خصائص او گفته است: «آقای رجایی خیلی اهل مشورت بود؛ چه در طول چند ماهی که ایشان به عنوان نماینده مردم تهران به مجلس اول راه یافتند و چه در زمان وزرات و نخست‌وزیری‌شان از گروه‌ها و افراد خاص و از جمله سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و انجمن اسلامی و معلمان و... می‌خواستند تا نظر خود را در رابطه با مسائل سیاسی و اجرایی کشور در جلساتی که با حضور نمایندگان این انجمن‌ها و گروه‌ها و خودشان تشکیل می‌شد به او ارائه کنند».
بخشی از راهکار های محمدعلی رجایی برای به حداقل رساندن آسیب‌های جنگ به این شرح بود: تدارکات و پشتیبانی، اقدامات ستادی، بودجه نظامی، تأمین اعتبارات و هزینه ها، مقابله و رفع عوارض و پیامدهای منفی جنگ مثل بیکاری، اسکان آوارگان و مهاجرین و رسیدگی به مشکلات و مسائل گوناگون آن ها، جمع آوری و ارسال کمک‌های مردمی به جبهه‌های جنگ، مسائل مربوط به بازسازی و نوسازی مناطق جنگ زده، سیاست خارجی جنگ ، تشکیل حساب ۸۸۸ دولت برای کمک به جنگ زدگان و تشکیل ستاد بسیج اقتصادی کشور.
پس از شهادت محمدعلی رجایی (دومین رئیس جمهوری اسلامی ایران) شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی و نیز جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به اتفاق آرا و علیرغم مخالفت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ایشان را به عنوان نامزد ریاست جمهوری انتخاب کردند و امام خمینی که سابقاً با تصدی روحانیون برای ریاست جمهوری موافق نبودند با نامزدی ایشان موافقت کردند.
ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای و دوران تثبیت نظام
پس از شهادت شهید رجایی، انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۶۰ برگزار شد و رهبر معظم انقلاب با کسب ۹۵ درصد آرا به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. ایشان معتقد بودند که جمهوری اسلامی، نظام و انقلاب متعلق به مردم بوده و باید از ریزترین جزئیات آگاه باشند؛ رسیدگی به معیشت مردم مهم‌ترین دغدغه ایشان بود که حضور بدون غیبت در جلسات شورای اقتصادی آن زمان گواهی مطلوب برای این امر است.
جواد منصوری سفیر کشورمان در چین در گفت‌وگویی به تثبیت جمهوری اسلامی در دوره ریاست جمهوری رهبر معظم انقلاب اشاره کرده و گفته است: تا شهریور و مهر سال ۶۰ وضعیت بسیار بی‌ثباتی داشتیم که با ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای و به واسطه اقدام‌هایی که از سوی ایشان انجام شد، دوران ریاست‌جمهوری ایشان دوره تثبیت نظام نام گرفت.
او در ادامه تصریح کرده است که عملکرد مجلس، نهادهای انقلابی و قوه قضائیه نیز در این ۴ سال فوق‌العاده بود، به گونه‌ای که آن زمان یکی از رسانه‌های آمریکایی نوشت «هیچ گاه تصور نمی‌کردیم یک روحانی بتواند جمهوری اسلامی را در این وضعیت مدیریت کند.»
سفیر پیشین ایران در چین درباره دوره دوم ریاست جمهوری ایشان نیز این گونه توضیح داده که زمانی که به انتخابات جدید رسیدیم، به دلیل اینکه آیت‌الله خامنه‌ای عملکرد و دستاورد خوبی داشتند، برخی نظرشان این بود که انتخابات برگزار نشود و ایشان مجدد انتخاب شوند که امام خمینی (ره) زیر بار نرفتند.
از جمله اقدامات بسیار مهمی که حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای توجه ویژه‌ای به آن داشتند شکل‌دهی به سیاست خارجی متناسب با آرمان‌های جمهوری اسلامی ایران بود؛ خود ایشان درباره این مهم فرموده بودند که « من در این مدت ۱۸۵ جلسه با شخصیت‌های سیاسی و نمایندگان سیاسی خارجی داشتم و حدود هزار و سیصد نامه و پیام به سران کشورها و رؤسای جمهور در این مدت فرستادم.»
از جمله سفرهای مهم ایشان در زمینه روابط بین کشورها سفر ایشان به کره شمالی بود که مورد توجه حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت. حاج احمد آقا خمینی (ره) در این زمینه گفته بودند که امام مشتاقانه این سفر را از سیمای جمهوری اسلامی ایران پی می‌گرفتند. از آن منظره دیدار از «کره» ، استقبال مردم و با سخنرانی ها و مذاکرات خود در آن سفر، خیلی جالب بود و امام گفته بودند(الحق ایشان شایستگی رهبری را دارند).
همانطور که جواد منصوری بیان کرده است با توجه به تجربه مشکلات و اختلاف نظرهای مقام معظم رهبری با برخی از اعضای هیئت دولت ایشان مایل نبود که بار دیگر در کرسی ریاست جمهوری بنشینند، اما امام خمینی (ره) آن را تکلیف شرعی ایشان دانستند.
حمیدرضا آصفی سخنگوی اسبق وزارت خارجه کشورمان دربره اقدامات مهم مقام معظم رهبری در دوران دوم ریاست جمهوری گفته است که در دوره دوم ریاست‌جمهوری رهبر معظم انقلاب، سه اتفاق مهم افتاد. یکی سفر ایشان در سال ۶۸ به چین بود که معتقد هستم قرارداد با چین باید آن زمان امضا می‌شد،۴۰ سال دیر شده است. دیگری حضور ایشان در سازمان ملل در سال ۶۶ و سخنرانی بسیار جالبشان بود، به گونه‌ای که سفیرمان در کوبا می‌گفت: نطق مقام معظم رهبری را چند بار خواندم.
وی در ادامه تاکید کرده است که نکته سوم موضوع متجاوز شناخته شدن صدام در قطعنامه است که اگر این اقدام انجام نمی‌شد، مسیر تاریخی کشور عوض می‌شد و دنیا از ما غرامت می‌گرفت. مهم‌ترین دستاوردی که از اول انقلاب در عرصه‌های سیاسی داشتیم، اثبات متجاوز بودن صدام بود که در دوره ریاست‌جمهوری مقام معظم رهبری انجام شد.
ریاست‌جمهوری مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و دولت سازندگی
مرحوم هاشمی هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۷۶ عهده دار ریاست جمهوری کشورمان بود و مهم ترین دغدغه‌های دولتش بازسازی کشور بعد از جنگ هشت ساله بود که ویرانه‌های زیادی را بر جای گذاشته بود و از همین رو نیز بعدها از دولت او به عنوان دولت سازندگی نام برده می شد.
محمدرضا باهنر نماینده اسبق مجلس درباره دوران ریاست جمهوری هاشمی گفته است که در دوران سازندگی با درآمد نفتی که آن زمان که در سال به ۶ میلیارد دلار می‌رسید، اسکله‌ها و پالایشگاه‌ها و مناطق جنگی پنج استان بازسازی شد. از سویی عقب ماندگی‌های دوران طاغوت هم زیاد بود. آن زمان پس از هشت سال توانستیم خرابی‌های زمان جنگ، کشتی‌ها و بنادر و ... را احیا کنیم. طی دوران سازندگی در کشور کارهای بسیار زیادی انجام شد.
ابوالقاسم حکیمی‌پور استاد دانشگاه درباره سیاست های مرحوم هاشمی در زمان ریاست جمهوری گفته که آقای هاشمی معتقد بود باید دروازه‌های مملکت باز شود، به همین منظور در آن سال ها موضوع اقتصاد آزاد مطرح شد که این امر به‌طور کامل با اقتصاد اسلامی در تناقض بود. به‌گفته این اقتصاددان در حالی در سال‌های بعد از جنگ با روی کار آمدن هاشمی رفسنجانی سیاست‌های اقتصادی از ریاضت اقتصادی به سیاست اقتصاد آزاد تغییر کرد که در ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم کماکان سیاست‌های ریاضت اقتصادی ادامه پیدا کرد تا بنیه اقتصاد قوی شود؛ در ایران هم باید سیاست‌های ریاضت اقتصادی زمان جنگ ادامه پیدا می‌کرد.
وی با بیان اینکه در زمان آقای هاشمی رفسنجانی تبلیغات برای افزایش تقاضای کل جامعه افزایش یافته بود افزوده است تا قبل از وی دروازه‌های مملکت به‌روی کالای غیرضرور بسته شده بود، اما با روی کار آمدن آقای هاشمی کالای ایرانی قدرت رقابت خود را با کالای مشابه خارجی نداشت؛ به همین منظور صنایع و کارخانه‌ها یک‌به‌یک ورشکسته شدند.
سید محمد خاتمی و گفت‌وگوی تمدن‌ها
دوم خرداد ۱۳۷۶ رئیس دولت اصلاحات بر سر کار آمد و خود را به عنوان انعکاس صدایی تازه در سپهر سیاسی جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد. او که مهم ترین شعار خود را گفت و گوی تمدن ها می دانست در حوزه سیاست خارجی به وزارت خارجه ۱۶ ساله علی اکبر ولایتی خاتمه داد و کمال خرازی را به عنوان وزیر جدید امور خارجه معرفی کرد.
محمدحسن قدیری ابیانه سفیر پیشین ایران در مکزیک در این باره گفته است که « در دولت آقای خاتمی سیاست خارجی ما قدری تغییر کرد. نوعی علاقه ویژه و افراطی به داشتن روابط با غرب و اعتماد به غربی‌ها و تلاش برای رسیدن به تعامل با کشورهای غربی مشاهده شد. این سیاست باعث شد تا کشور دچار آسیب شود و ما شاهد بدعهدی طرف اروپایی بعد از توافقات بودیم.»
رئیس دولت اصلاحات در آغاز کارش در سال ۷۶ اقتصاد کشور را اقتصادی بیمار توصیف کرده بود، چرا که معتقد بود وابسته کردن اقتصاد کشور به نفت اشتباه است و یک اقتصاد تک محصولی را رقم زده است. خاتمی طی سال‌های ریاست جمهوری‌اش گام‌هایی را در مسیر تنوع‌سازی اقتصادی برداشت و تکیه بیشتری به تولیدات صنعتی، به ویژه گسترش صنایع گاز و پتروشیمی از طریق سرمایه‌گذاری خارجی کرد. اگرچه تنوع‌سازی و خروج از اقتصاد تک محصولی در آن سال‌ها اتفاق نیفتاد و اقتصاد همچنان وابستگی زیادی به نفت داشت اما قدم‌هایی در مسیرتنوع‌بخشی به اقتصاد برداشته شد.
البته منتقدان دولت اصلاحات تقریبا همان اشکالاتی را که به دولت سازندگی وارد می‌دانستند به دولت اصلاحات هم می‌گرفتند و برنامه‌های اقتصاد آزاد و فرآیند خصوصی‌سازی و واگذاری‌ها در آن دوران را ناکام تلقی می‌کردند.
عدالت و دولت محمود احمدی‌نژاد
۱۲ مرداد ۱۳۸۴ محمود احمدی‌نژاد که شهردار تهران بود به عنوان ششمین رئیس جمهور ایران وارد پاستور شد؛ شعار او آوردن پول نفت بر سر سفره مردم و تحول اقتصادی بود، احداث بنگاه‌های زود بازده، طرح مسکن مهر، طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و صندوق مهر امام رضا جزو اقدامات مهم دولت احمدی نژاد محسوب می‌شود.
خود او در روزهای پایانی دولتش با بیان اینکه این دولت قانونمندترین دولت تاریخ ایران بود گفته است که در دوره اخیر هیچ گاه در بحث قانون از خط قرمز عبور نکردیم؛ چرا که دولت خود را در این زمینه برای پاسداری از قانون مسئول می‌داند، ما هیچ وقت حتی از خط ویژه به دلیل احترام به قانون عبور نکردیم.
محمد سلیمانی وزیر ارتباطات دولت نهم درباره دولت احمدی نژاد گفته است که در دولت اول احمدی نژاد در حوزه سازندگی و رسیدگی به مردم و سرکشی به استان ها، سفرهای استانی، قناعت دولت، جلوگیری از اشرافی گری، شکستن حلقه های مدیریتی و باند بازی که در طول سال های خاص ایجاد شده بود، خرد کردن باندهای سیاسی و اقتصادی که در بدنه دولت لانه کرده بودند، کوتاه شدن دست عده ای از بیت المال، جوان گرایی، پاک‌دستی مدیران و رشد علمی اقدامات موفقی صورت گرفت اما در دولت دوم حاشیه هایی به سراغ دولت آمد.
حسن روحانی و دولتی با رنگ برجام
حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ و با استناد به شعار تدبیر و امید توانست به پاستور راه یابد. او گفته بود که مسائل و مصائب ایران به‌ویژه در حوزه اقتصادی عمدتا به واسطه سوءمدیریت‌های دولت وقت رخ داده است. روحانی مدعی بود اگر وی به پاستور راه یابد، برنامه‌هایی برای مقاطع ۱۰۰ روزه، یک‌ساله و چهارساله درنظر گرفته‌ایم که مردم ایران به همان یارانه ۴۵ هزار تومانی هم نیاز نداشته باشند. وی گرچه توانست با تحمیل رکود سنگین به اقتصاد ایران و همچنین تزریق فیزیکی مقادیر قابل توجهی ارز به بازار، تا حدودی جلوی افزایش نرخ ارز و همچنین تورم را در دولت یازدهم گرفت. در نهایت در دوره دوم نیز نامزد پُست ریاست‌جمهوری شد؛ اما این‌بار وضعیت فرق می‌کرد و آن‌طورکه وی پیش‌بینی کرد و وعده داد، روزگار بر وفق مراد وی نشد.
شاید مهم‌ترین اقدام دولت روحانی را بتوان برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام دانست که البته موافقان و مخالفان بسیاری را همراه خود داشته است. علیرضا شیرانی معاون سابق اداری – مالی بانک مرکزی بدترین اقدامات دولت یازدهم را بالا بردن سطح انتظارات مردم، عدم استفاده از نظرات اقتصاددانان کشور، عدم چاره جویی جدی برای رکود اقتصادی، بالا بردن نرخ بیکاری، شکاف طبقاتی، عدم توزیع صحیح منابع بانکی بین واحدهای مولد، عدم قطع یارانه‌های گروه‌های پردرآمد و بی نیاز و عدم انسجام لازم تیم اقتصادی دولت عنوان کرد.
عیسی چمبر فعال اصلاح طلب در این باره گفته است: ما می‌خواستیم کشور به وسیله برجام بتواند در یک فضای با ثبات‌تر وضعیت اقتصادی بهتری هم داشته باشد، اما متاسفانه این اتفاق رخ نداد، ناگفته نماند که تمام این موضوع هم به دولت بازنگشته و نمی‌توان آن را ذیل عملکرد دولت ارزیابی کرد؛ بلکه بخش زیادی از آن به بدعهدی ترامپ بازمی‌گردد، اما آنچه که به دولت بازمی‌گردد این است که در مواجهه با مردم صادقانه برخورد کند.
دولت سید ابراهیم رئیسی، دولت سیزدهم
و حالا این روزها دولت رئیسی یعنی هشتمین رئیس جمهور در جمهوری اسلامی در حالی بر سر کار می‌آید که به نقل از علی‌اکبر کریمی نماینده مجلس شورای اسلامی میراث دار یک بدهی ۱۰۰ هزار میلیاردی و کسری شدید بودجه است.
سیدکمال سجادی دبیرکل جامعه اسلامی کارمندان در پاسخ به این سوال ما که پرسیدیم مهم‌ترین اولویت دولت سیزدهم چیست؟ گفته که مهم‌ترین اولویت اقتصادی دولت آقای رئیسی این است که مدیران مناسبی را برای هیات دولت و هم بخش‌های اقتصادی نظیر وزارت اقتصاد، بانک مرکزی ، وزارت صمت، وزارت کار، وزارت تعاون و سایر نهادهایی که جنبه اقتصادی دارند انتخاب کند.
الهام امین زاده مشاور حقوقی دولت یازدهم هم فرد دیگری بود که در پاسخ به ما به شعار سال اشاره کرد و گفت که رفع موانع کسب و کار و تولید و صادرات باید در دستور کار سریع دولت قرار بگیرد؛ این موانع می‌تواند اعم از موانع حقوقی و قانونی باشد و راه‌حل مشکلاتی که فعالان اقتصادی رو در روی خود دارند.
حال باید دید که در پایان چهار سال از دولت حجت‌الاسلام و المسلمین سید ابراهیم رئیسی که با شعار رفع فساد بر روی کار آمد و البته با مشکلات بسیاری نیز رو به روست چگونه یاد خواهد شد.
نظر شما