۷ حقه‌ای که ذهن برای فریب ما به کار می‌گیرد

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، شاید شنیده باشید که انسان فقط از ۱۰ درصد مغز خود استفاده می‌کند، اما این باور به کلی اشتباه است. بیشتر مغز ما تقریباً همیشه حتی در خواب، فعال است. اما این فعالیت مداوم مانع از حقه زدن ذهن‌مان به ما نمی‌شود و ما حتی متوجه فریب خوردن‌مان نمی‌شویم.در ادامه از برخی حقه‌هایی خواهیم گفت که گاهی ذهن مان ما را با آن‌ها بازی می‌دهد.

۱- اثر بارنوم

اولین پدیده‌ی روانی که می‌خواهیم درباره‌ی آن صحبت کنیم اثر بارنوم (Barnum effect) است که با نام اثر فورر (Forer effect) هم شناخته می‌شودد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که آدم‌ها تصور می‌کنند توصیفاتی که در مورد ویژگی‌های شخصیتی افراد می‌شود به طور خاص در مورد آن‌ها صدق می‌کند، حتی اگر این توصیفات مملوء از اطلاعات کلی‌ای باشد که تقریباً در مورد هر کسی صدق می‌کند یا هر کسی می‌تواند با آن همذات پنداری کند. بیسکوییت‌های شانس، طالع بینی‌ها و تست‌های شخصیت آنلاین، نمونه‌های خوبی از این پدیده هستند.

۲- توهم شفافیت

وقتی حس شدید و قوی‌ای داریم، گاهی ممکن است فکر کنیم این حس برای دیگران هم واضح است، به خصوص آن‌هایی که ما را به خوبی می‌شناسند. به تفاوت میان تجربه‌ی ما و برداشت دیگران، توهم شفافیت گفته می‌شود. این توهم می‌تواند باعث شود کسانی که صحبت در جمع آن‌ها را مضطرب می‌کند، تصور کنند دیگران هم متوجه اضطراب آن‌ها می‌شوند، در حالی که واقعیت این است که برای کسی قابل تشخیص نیست.

۳- لغزش‌های فرویدی

تا به حال شده قصد گفتن چیزی را داشته باشید، اما به جایش چیز کاملاً متفاوتی را به زبان آورده باشید؟ این اتفاق معمولاً در هنگام صحبت رخ می‌دهد، اما می‌تواند در حین نوشتن یا تایپ کردن هم رخ دهد. به این مسأله لغزش فرویدی یا پاراپراکسی (Parapraxis) یا آنطور که بیشتر رایج است، اشتباه لپی یا تپق، گفته می‌شود. به گفته‌ی زیگموند فروید، عصب شناس مشهور و پایه گذار علم روانکاوی، بخش‌هایی از ناخودآگاه ما گاهی در رفتارهای آگاهانه‌ی ما نفوذ می‌کند و این امر باعث می‌شود چیزهایی بگوییم که لزوماً قصد گفتنش را نداشتیم.

مثلاً بچه‌ای معلمش را «پدر» صدا می‌زند، چون قبلاً بیشتر روزهای خود را با پدرش سپری می‌کرده، اما حالا بیشتر روزهایش را در کنار معلمش می‌گذراند و در مرحله‌ی گذار از وضعیت قبلی به وضعیت جدید به سر می‌برد. یا ممکن است زنی که می‌خواهد به دوستش بگوید عاشق دنیل شده، به جای دنیل، به اشتباه نام شریک عاطفی قبلی خود را به زبان آورد. به همین خاطر ممکن است دوستش فکر کند او هنوز عاشق شریک عاطفی قبلی خود است.

۴- خطای دسترس پذیری

خطا یا سوگیری دسترس پذیری یک میانبر ذهنی بر اساس مثال‌هایی است که هنگام تجزیه و تحلیل یک موضوع، مبحث یا تصمیم خاصی فوراً به ذهن می‌آید. این اتفاق هنگام تصمیم گیری معمولاً رخ می‌دهد. به همین دلیل ممکن است بعد از دیدن اخبار متعدد درباره‌ی سرقت خودرو، تصوری نسبت به میزان سرقت خودرو در منطقه‌ی خودتان پیدا کنید که بیشتر از واقعیت امر باشد.

۵- خاطرات غیر واقعی

حافظه‌ی ما آسیب پذیرتر و تأثیرپذیرتر از آن چیزی است که ممکن است فکر کنیم. تنها اتفاقاتی که در گذشته رخ دادند ثبت نمی‌شود، بلکه چیزهایی که به خاطر می‌سپاریم هم می‌توانند بسته به نحوه و زمان به خاطر سپردن آن‌ها تغییر کنند. خاطرات غیر واقعی اینگونه به وجود می‌آیند. خاطره غیر واقعی چیزی است که برای شما واقعی است، در حالی که تنها ساخته و پرداخته‌ی ذهن تان است.

مثلاً فکر می‌کنید قبل از خروج از خانه گاز را روشن کردید، اما وقتی برمی گردید می‌بینید که اینگونه نبوده است.

۶- نظریه فرآیند متضاد

بیشتر ما احتمالاً افکاری داشته ایم که دلمان نمی‌خواسته داشته باشیم، شاید درباره‌ی اتفاقی تأسف آور یا لحظه‌ای خجالت آور. علاوه بر این، انگار هر چه بیشتر تلاش می‌کنیم این افکار را سرکوب کنیم، بیشتر به ذهن مان می‌آیند. این وضعیت اسم دارد و به آن نظریه فرآیند متضاد گفته می‌شود. یک نمونه‌ی رایج آن این است که اگر به خودمان بگوییم که به یک گربه‌ی آبی فکر نکن، احتمالاً دقیقاً همان به ذهن مان می‌آید.

۷- پسماند توجه

شاید فکر کنید از آن دست آدم‌هایی هستید که محدوده‌ی توجه اندکی دارند و به همین دلیل خیلی زود حواس شان پرت می‌شود. اما احتمالش هست که درگیر چیزی به نام پسماند توجه باشید. اما این حالت چه زمانی رخ می‌دهد؟ وقتی طی روز دائماً از کاری به سراغ کار دیگری می‌روید بدون آنکه هیچ کدام آن‌ها را تکمیل کنید، توجه تان رفته رفته تحلیل می‌رود. برای مقابله با این مشکل، سعی کنید برنامه ریزی داشته باشید و برای وظایف تان زمان تعیین کنید.

منبع:روزیاتو