به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، روزنامه جام جم نوشت: «هر سال به این ایام که می‌رسیم، به آغاز فصل برداشت پسته در استان کرمان، سری به باغات این طلای سبز و ارزآور می‌زنیم و حال و روز یک‌ساله این محصول را که جایگاه مهمی در سبد مصرفی مردم ایران و جهان دارد، بررسی می‌کنیم. کرمان بزرگ‌ترین تولیدکننده پسته کشور است و ۲۱۲ هزار هکتار از باغات این استان به تولید این محصول اختصاص یافته است. پیش‌بینی می‌شود از این مساحت ۵۸ هزارتن پسته برداشت شود که نسبت به سال گذشته حدود ۷۰ هزار تن کاهش تولید نشان می‌دهد. مثل هر محصول مهم تولیدی دیگری در ایران، تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته هم با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجه هستند؛ مشکلاتی که برخی دست‌اندرکاران صنعت پسته کرمان ریشه آن را در بی‌توجهی کافی دولت به این محصول صادراتی ارزآور عنوان می‌کنند.
بیشتر باغ‌های پسته کرمان در شهرستان‌های شمالی این استان همچون رفسنجان، سیرجان، کرمان، زرند و راور قرار دارد و شهریور ماه که فرا می‌رسد لبخند همزمان روی لبان پسته و لب‌های باغداران می‌نشیند. باغ‌های پسته هم شاهد تکاپوی کارگران برای چیدن این طلای سبز از سرشاخه‌های درختان می‌شود. اما در چندین سال گذشته که کاهش نزولات جوی و بحران کم‌آبی، باغات پسته معروف کرمان را یکی پس از دیگری خشکاند و هزینه‌های تولید پسته را بالا برد، خنده را از روی لب باغداران برچید و جایش را به پیشانی‌های گره‌افتاده و یک نگرانی بزرگ داد؛ نگرانی‌ای که گره می‌خورد به معیشت ده‌ها هزار نفر از مردمی که روزگارشان به سرحالی درختان پسته و بارآوری آنها بستگی دارد.
دیگر به‌صرفه نیست
بلوار قائم در منطقه شرف‌آباد کرمان محل فعالیت اکثر شرکت‌های صادراتی و ترمینال‌های خرید و فرآوری پسته کرمان است. اما دیگر حتی در این شرکت‌ها و ترمینال‌ها هم شور و نشاط سابق حاکم نیست. حسنی، صاحب یکی از این ترمینال‌های خرید و فرآوری پسته، که خود از باغداران پسته در منطقه کبوترخان رفسنجان هم هست، وضعیت برداشت محصول امسال را خوب نمی‌داند و به ما می‌گوید: «سال گذشته در مهرماه هنوز پسته‌ها روی درخت بودند که هوا سرد شد و به جوانه‌هایی که می‌بایست امسال تبدیل به پسته می‌شدند خسارت وارد کرد. حتی پس از آن در اسفند و فروردین سال جاری هم دو بار درختان پسته دچار سرمازدگی شده و باعث شد در مناطقی که زمین باغات پسته خاکش نرم‌تر بود صد درصد محصول پسته امسال و حتی سال آینده از بین برود و در جاهایی که زمین سفت‌تر بود حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد محصول پسته دچار سرمازدگی شد.»
حسنی که با ۶۲ سال سن از کودکی در کنار پدرش در باغات پسته مشغول به کار بوده، با اشاره به دشواری‌های تولید و برداشت پسته می‌افزاید: «هزینه‌های تولید پسته به حدی افزایش یافته که من پس از سال‌ها فعالیت در تولید پسته الان حدود شش ماه است که ملک کشاورزی‌ام را به دلیل هزینه‌های زیاد و درآمد کم به فروش گذاشته‌ام و هنوز مشتری پیدا نشده است.»
خشکیدن درخت‌ها با کودهای تقلبی
باغدار رفسنجانی از مشکل سموم و کودهای شیمیایی تقلبی می‌گوید که در بازار عرضه می‌شود و درختان پسته را نابود کرده است: «دو سال قبل سمی به نام موونتو در بازار عرضه شد که به دلیل تبلیغات فراوان بیشتر باغداران پسته از آن استفاده کردند و پس از مدتی این سم به درختان پسته آسیب زیادی زد. از سوی دیگر برخی افراد سودجو کودهای شیمیایی تقلبی دست‌ساز به باغداران فروختند و آنها را متحمل خسارات زیادی کردند.»
این تولیدکننده پسته با انتقاد از بی‌توجهی دولت به حوزه مهم و درآمدزای پسته می‌افزاید: «دولت باید مشکلات کشاورزان پسته را درک کرده و در تولید، برداشت و فروش محصول آنها را حمایت کند. در همین راستا اگر دولت و سازمان جهاد کشاورزی چند سال قبل روی کشت درختان پسته و پیوندزدن آنها نظارت کرده بودند، باغدار در زمینی که پسته احمدآقایی و اکبری بهتر برداشت می‌شود، پیوند پسته کله قوچی نمی‌زد تا حالا نه درخت پسته‌ای داشته باشد و نه محصولی.»
این باغدار با بیان این که کشاورزی دیگر توجیه اقتصادی ندارد، یادآور می‌شود که پیرشدن درختان پسته، تغییرات آب و هوایی، ارزان‌بودن قیمت پسته نسبت به محصولاتی همچون گردو و تخمه آفتابگردان و از همه مهم‌تر کم‌آبی، تولید و برداشت این محصول را غیر اقتصادی کرده است.»
شوری و کم‌آبی، بلای جان درخت‌ها
باغدار رفسنجانی به شرایط بی‌آبی کرمان و تشنگی باغات هم اشاره کرده و می‌گوید:«در حال حاضر آبدهی چاه‌ها نسبت به ۱۰ سال قبل یک‌چهارم و بسیاری از چاه‌ها خشک شده‌اند، به گونه‌ای که اگر ما حدود ۲۰ سال پیش از عمق ۴۰ متری چاه‌ها آب می‌کشیدیم، الان باید از عمق ۲۶۰ متری و با دشواری آب شوری را بالا بیاوریم که درختان پسته را پیر و خشک کرده است.»
به نام افغانستان، پاکستان و آمریکا
تولیدکننده رفسنجانی می‌گوید: «اکنون که به دلیل تحریم، پسته ایران را خوب نمی‌خرند، پسته کرمان به افغانستان و پاکستان منتقل و آنجا به نام آن کشورها صادر می‌شود. حتی پسته احمدآقایی و اکبری را که برای صادرات خوب نمی‌خرند به کشورهای عربی برده و به جای پسته آمریکایی می‌فروشند.»
حسنی گلایه می‌کند که دولت در چند سال گذشته نسبت به کشاورزان واقعا کم‌لطفی کرد و حتی روی نحوه فعالیت و اداره شرکت تعاونی پسته رفسنجان هم نظارت نکرد تا آن شرکت تعطیل و سرمایه متعلق به سهامداران از بین رفت.
افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تولید
قدرت‌الله سیف‌الدینی پور، باغدار پسته و نماینده کشاورزان شهرستان زرند، نیز می‌گوید: «به دلیل کمبود آب و پایین‌رفتن سطح آب‌های زیرزمینی در شهرستان زرند آب از اعماق ۴۰۰ متری زمین با هزینه‌های زیادی بالا آورده می‌شود که اصلا به صرفه نیست. علاوه بر این، هزینه قبض برق مصرفی از ۶۰ هزار تومان به حدود دو میلیون تومان در ماه افزایش یافته و قیمت پمپ آب شناور به ۳۰۰ میلیون تومان رسیده است. »
سیف‌الدینی با اشاره به این که اکنون هر کیلو پسته در حالی ۲۰۰ هزار تومان از باغدار خریداری می‌شود که فقط هزینه برداشت هر کیلو پسته ۲۰ هزار تومان است، می‌گوید: «دو سال است که کود یارانه‌ای حذف شده و کشاورز باید هر کیلو کود را - که ۶۰ هزار تومان بود - ۸۰۰ هزار تومان خریداری کند. قیمت هر لیتر سم کشاورزی هم از ۵۰ هزار تومان به ۲۸۰ هزار تومان افزایش یافته و لوله آبیاری هم از هر شاخه ۳۰ هزار تومان به ۱۸۰ هزار تومان رسیده است. با این اوضاع اگر قیمت هر کیلو پسته ۳۰۰ هزار تومان شود تازه با هزینه‌ها برابری می‌کند و با قیمت کنونی خرید پسته و هزینه‌های بالای تولید آن، هیچ گونه صرفه اقتصادی برای کشاورز وجود ندارد و کشاورزان یا مجبورند سطح باغات پسته را کاهش دهند یا این‌که اصلا باغداری را رها کنند.»
تسهیل شرایط برای دلال‌ها
یکی از مشکلات اصلی صنعت پسته کرمان، نبود یک متولی خاص و معین برای خرید و صادرات محصول پسته این استان است. هر چند در سالیان گذشته شرکت‌های تعاونی پسته متعددی در این استان راه‌اندازی و اکثر باغداران پسته سهامدار آنها شدند اما نبود نظارت دقیق دولت بر فعالیت این شرکت‌ها و حتی در برهه‌ای حمایت‌نکردن از رفع مشکلات آنها باعث شد هیچکدام از این شرکت‌ها سرنوشت خوشی نداشته باشند و درگیر مشکلات مالی، بدهکاری و حتی تعطیلی شوند که نمونه بارز آن شرکت تعاونی پسته رفسنجان با چند هزار عضو است. در چنین شرایطی حضور و جولان دلال‌ها در تعیین قیمت و خرید محصول باغداران باعث شده سود حاصل از دسترنج باغداران در جیب این دلال‌ها برود. موضوعی که نماینده کشاورزان شهرستان زرند با اشاره به آن می‌گوید: «اکنون دلالان، قیمت خرید پسته را تعیین می‌کنند و باغدار برای بازگشت هزینه‌ای که صرف کرده، مجبور به فروش محصول خود به هر قیمتی می‌شود که دلال تعیین کند.»
سیف‌الدینی‌پور با اشاره به فعالیت حدود ۶۰۰۰ نفر در صنعت پسته شهرستان زرند، از بدهکارشدن باغداران به بانک کشاورزی بابت دریافت تسهیلات برای خرید سم و کود و هزینه‌های تولید خبر می‌دهد و می‌گوید: «در سال ۹۶ بانک کشاورزی ۴۵ میلیون تومان تسهیلات به کشاورزان پرداخت کرد که علی‌رغم بخشیده‌شدن سود وام‌ها و به دلیل ضعف توان مالی کشاورزان برای پرداخت اصل تسهیلات، این وام اکنون به ۱۰۰ میلیون تومان افزایش یافته است. این اتفاقات تلخ در حالی رقم خورده که دولت می‌توانست با راه‌اندازی شرکت تعاونی، پسته را از باغدار بخرد و با استفاده از وسایل مدرن آن را بوجاری و سایزبندی و سپس صادر کند که این کار هم به نفع باغدار بود و هم به نفع دولت که می‌توانست از طریق صادرات پسته ارزآوری کند.»
شرکت‌های تعاونی بدون حامی
شرکت تعاونی پسته سیرجان تنها شرکت تعاونی فعال استان کرمان است که به دلیل دریافت تسهیلات بانکی و نپرداختن به موقع آن، با فروش اموال غیر منقول بدهی بانکی‌اش را پرداخت کرد. علی‌اکبر علوی‌نژاد، مدیرعامل این شرکت می‌گوید: «اجبار به بازپرداخت ۱۱ میلیارد تومان اصل وام و سود دیرکرد (که عامل آن نوسان قیمت در بازار بود)، شرکت را دچار بدهی و نوعی ورشکستگی کرد و این در حالی بود که ما یک سال به عنوان صادرکننده نمونه برگزیده شده بودیم. متاسفانه دولت هیچ حمایتی از ما نکرد و حتی شش درصد جرایم تاخیر در بازپرداخت تسهیلات را نبخشید و درخواست ما اینک هم از دولت این است که اگر از شرکت تعاونی پسته حمایت نمی‌کند، چوب هم لای چرخ ما نگذارد.»
نظر شما