به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از خبرنامه صادق؛یکی از آن اساتید فقید دانشگاه امام صادق(ع)، استاد گرامی جناب آقای دکتر محمد مشکوه بود که تا سال ۸۸ در دانشگاه امام صادق(ع) به تدریس مشغول بود. بالندگی دانشگاه امام صادق(ع) در سال های پیش از این، تا حد زیادی مدیون و مرهون اساتید به نامی بود که هرکدام از آنها از جمله افراد تراز اول رشته خود به شمار می آمدند. زندگانی استاد چگونه گذشت؟
سید محمد مشکوه در سال ۱۳۰۶ تهران متولد شد و پدر وی نیز آیت الله سید محمد مشکوه استاد برجسته معقول و منقول دانشکده الهیات و حوزه علمیه بوده است. از جمله ویژگی های این پدر و پسر، اشتراک نام کوچک آنها بود که مشکوه پدر در توضیح این اقدام گفته است: «همانگونه که محمد ترهان فارابی نام فرزند خود را نیز محمد گذاشت، زیرا در قدیم رسم بود وقتی پدر فوت می‌کرد، نام او را بر فرزند می‌گذاشتند و من این کار را در زمان زندگی خود انجام دادم که فرزندم بداند از هم اکنون یتیم است و روی پای خود بایستد.» مشکوه پدر نام خانوادگی قرآنی «مشکوه» را پس از رایج شدن ثبت احوال برگزیده و همواره با عنوان «سید محمد الحسینی المشکوه» امضا می‌کرده، چون به گفته او از سادات حسینی بوده است، همچنین بر مهر خاتم خود این را نوشته بود«افوض امری الی‌الله و الله بصیر بالعباد».
بنابر گفته مرحوم دکتر سید محمد مشکوه استاد اقتصاد، پدرش که برای تحصیلات حوزوی از بیرجند راهی تهران شده بود، با دختر استادش مرحوم آیت‌الله ملا علی مدرس حکمی در تهران ازدواج کرده بود. مادر مرحومش نیز حافظ قرآن بوده و پس از فوت در ایران بنا بر وصیتش در کربلا دفن شد و پدرش آیت‌الله مشکوه در حرم حضرت معصومه قم مدفون است. وی در رابطه با پدرش گفته است: «پدرم پس از ۳۷ سال تدریس در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۷ بازنشسته و سپس راهی لندن شد که در آنجا هم لحظه‌ای از تلاش علمی و تالیف بازنماند.»
آغار تحصیل در دارالفنون و شروع استادی در دانشگاه تهران استاد مشکوه از بنیانگذاران رشته اقتصاد در ایران بود که دارای تحصیلات دکترای دولتی اقتصاد و دکترای علوم سیاسی از دانشگاه پاریس بود که در ایران تا مقطع دیپلم از مدرسه دارالفنون و سپس دانشکده علوم معقول و منقول دانشگاه تهران زیر نظر استادان بنامی همچون مرحوم آیت الله محی الدین الهی قمشه ای مترجم بزرگ قران، مرحوم آیت الله سید کاظم عصار و مرحوم پدرش تحصیل کرده بود و برای ادامه تحصیلات به پیشنهاد مرحوم پدرش آیت الله سید محمد مشکوه راهی فرانسه شده بود. هوش و قریحه استاد مشکوه آن چنان بود که در ۹ سالگی نخستین کتاب خود را نوشت و محمود قنادان استاد دانشکده تربیتی دانشگاه تهران که خود از شاگردان مرحوم پروفسور مشکوه بوده، در این باره می گوید: «آن مرحوم از هوش و استعداد فراوانی برخوردار بوده به گونه‌ای که در سال ۱۳۱۵ زمانی که فقط ۹ سال داشته کتاب اصول اعداد ارسطو را نگاشته و به پدر و همنام خود مرحوم سید محمد مشکوه که آن نیز از استادان تراز اول دانشگاه تهران بود، هدیه کرده است.»
استاد مشکوه بعد از ورود به ایران به عنوان استادیار و سپس دانشیار در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران رشته اقتصاد را تاسیس کرد و پس از پایه‌گذاری دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲ وارد این دانشکده شد و در آنجا به مقام استاد تمامی رسید. وی پس از انقلاب اسلامی مدتی را در خارج از کشور گذراند و در دانشگاه‌های مختلف فرانسه، کمبریج انگلستان، اسپانیا و آمریکا تدریس کرد و با کوله‌باری از تجربه و دانش دوباره در سال ۱۳۶۵ به ایران بازگشت و در دانشگاه امام صادق(ع) دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد به تدریس علوم اقتصادی و تربیت شاگردان پرداخت. مرد آرام درکه این استاد در زندگی شخصی خود نیز برای اطرافیان یک الگو بود و سید محمد علی مشکوه برادر کوچکتر که خود دارای تحصیلات دکترای متالوژی از انگلستان و پژوهشگر این رشته است، در رابطه با احوالات شخصی استاد می گوید: «دکتر مشکوه بین اهالی محل “درکه ” تهران پیرمردی آرام و بی‌آزار بود که به کوهپیمایی و راهپیمایی علاقه داشت و با هم‌محلی‌ها در بحث و گفتگو پیرامون مسایل دنیا شرکت می‌کرد. از پیر و جوان همه با او دوست بودند و او را دوست می‌داشتند. مشکوه با دانشجویان نیز رابطه‌ای نزدیک داشت، به طوری که آنها را به خانه خود دعوت می‌کرد و با آنان به سفر تفریحی می‌رفت. وی همانند پدر، مرحوم آیت‌الله سید محمد مشکوه، یک زندگی بسیار ساده داشت و حتی برای مواقع اضطراری نیز حاضر به حمل تلفن همراه نبود. او تنها زندگی می‌کرد و همیشه داستانهای تلخ و شیرین زندگی خود را بی‌پرده تعریف می‌کرد و من از شنیدن آنها لذت می‌بردم، زیرا همانند درس‌های زندگی بود. در تدریس خود نیز درس را مانند یک داستان شیرین بیان می‌کرد.»
ویژگی های تدریس پروفسور مشکوه این استاد بزرگ اقتصاد ایران، ویژگی های خاص خود را در تدرس داشت و دکتر محمد رحیمی(از دانش اموختگان دانشگاه امام صادق علیه السلام) در این باره یادآور می شود: «از ویژگی‌های این استاد مرحوم گوشه‌نشینی و نگاه دقیق به مسائل علم اقتصاد بود که آن مرحوم معتقد بود یک دانشمند اقتصادی نباید تنها به آمار و ارقام اکتفا کند بلکه واقعیت جامعه را نیز باید در نظر گیرد که به عنوان آمار زنده در نزد دیدگان اقتصاددان قد علم می‌کند.” مرحوم دکتر سید محمد مشکوه نگاه تیزبین به مسائل اقتصادی داشت و در هنگام تدریس سعی می‌کرد مطالب را به صورت عمقی به دانشجویان رشته اقتصاد تدریس کند به گونه‌ای که بنابر گفته اکثر شاگردان وی سنگ‌بنای اطلاعات اقتصادی دانشجویان توسط این استاد بزرگ به همراه همکارش مرحوم دکتر نورعلی نوری نیستانک دیگر استاد دانشگاه امام صادق که در آذرماه سال ۷۸ درگذشت برای دانشجویان تکمیل می‌شد.»
آثار علمی سید محمد مشکوه بعد از بازگشت به ایران کتاب «پول» در حدود ۴۵۰ صفحه را نوشت که به گفته آن مرحوم در زمانی که حتی عده‌ای در ایران تعریف پول را نمی‌دانستند کتاب ویژه‌ای توسط دانشگاه تهران به همت ایشان در زمینه پول نگاشته شد. وی سپس کتاب «مبانی علم اقتصاد» ، «کلیات علم اقتصاد» ، «ارز»، «بانکداری» ، «تجارت بین‌الملل» و «مسائل پولی و مالی بین‌المللی» را به رشته تحریر درآورد که هنوز به عنوان کتاب های پایه آموزش علم اقتصاد در ایران به شمار می‌رود.
نگاهی به اسامی شاگردان استاد مرحوم دکتر مشکوه در طول حدود ۵۰ سال استادی در ایران شاگردان بی‌شماری تربیت کرد که می‌توان به برخی از آنها از جمله مرحوم دکتر سیدحسین عظیمی‌آرانی از بنیانگذاران علم توسعه نام برد که به سفارش استاد و با دست‌خط و معرفی ایشان وارد دانشگاه آکسفورد شد و دکترای اقتصاد دریافت کرد، همچنین استادانی مانند دکتر سیدجواد پورمقیم، استاد دانشگاه الزهرا(س) و دکتر اسدالله فرزین‌وش، رییس اسبق دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران اشاره کرد. در میان شاگردان استاد مشکوه نام دو نفر از رییسان بانک مرکزی ایران به چشم می‌خورد؛ مرحوم محسن نوربخش و دکتر ابراهیم شیبانی، رییس اسبق بانک مرکزی که پس از مرحوم نوربخش سکاندار نظام پولی کشور شد. علاوه بر این دکتر حمید دیهیم دبیر انجمن اقتصاددانان ایران، دکتر منصور خلیلی عراقی رییس اسبق دانشگاه تهران و دانشکده اقتصاد، دکتر ابراهیم گرجی استاد دوره دکتری دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، دکتر حمید ناظمان، دکتر مهدی تقوی، دکتر محمود قنادان استاد دانشکده تربیتی و روانشناسی ،دکتر مسعود درخشان استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ، دکتر محمد سعید نوری نائینی استاد دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر علیرضا رحیمی بروجردی رییس اسبق پژوهشکده پولی و بانکی، دکتر حسین عیوضلو، دکتر غدیر مهدوی کلیشمی، دکترمحمد مهدی زاهدی وفا ، دکتر اصغر ابوالحسنی و دکتر مهدی صادقی شاهدانی و هزاران شاگرد دیگر که هر کدام به نوبه خود در حال حاضر از استادان به نام اقتصاد به شمار می روند. دکتر سید محمد مشکوه معمار آموزش نوین اقتصاد در ایران و استاد تمام دانشکده های اقتصاد دانشگاه های مطرح کشور در سن ۸۲ سالگی به علت ایست قلبی درگذشت.
نظر شما