برجام در لحظه احیا به اغما رفت/توافق موقت حاصل می شود؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از اکوایران، درحالی که مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده برای احیای توافق هسته‌ای قرار است از دوشنبه ۲۹ نوامبر  پس از یک وقفه طولانی از سر گرفته شود، چشم انداز احیای این توافق تاریخی در هاله ای از ابهام قرار داد، و غلب تحلیلگران می گویند که دور جدید مذاکرات بعید به نظر می رسد که پیشرفتی به همراه داشته باشد.

کارن دی یانگ، روزنامه‌نگار واشنگتن پست در گزارشی با عنوان «دور جدید مذاکرات درباره توافق هسته‌ای ایران در بحبوحه بدبینی فزاینده» در تصدیق این چشم‌انداز نه‌چندان امیدوارکننده، به سخنان اخیر رابرت مالی، نماینده بایدن در امور ایران، آخرین مواضع اتخاذ شده از سوی دولت جدید ایران، سفر ظاهراً ناموفق رافائل گروسی به تهران و برخی نکات کلیدی دیگر  پرداخته است.

گروسی: مذاکرات «بی‌نتیجه» بود اما از تلاش دست نمی‌کشم

دی‌یانگ نوشت: رئیس سازمان نظارت هسته‌ای سازمان ملل روز چهارشنبه خطاب به اعضای شورای حکام هشدار داد که بازرسان او نمی‌توانند «تضمین کنند» که در همه سایت‌های هسته‌ای ایران چه می‌گذرد و نمی‌تواند اطلاعات «ضروری و به‌روز» درباره برخی از جنبه‌های فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در اختیار مذاکره‌کنندگان قرار دهد..

گروسی پس از سخنرانی در شورای حکام آژانس به خبرنگاران در وین گفت: «مذاکرات ما بی‌نتیجه بوده است، به این معنی که نتوانستیم به یک نتیجه برسیم». وی افزود: «من از تلاش برای دستیابی به تفاهم دست نمی کشم، اما از نظر آنچه که دیروز در حال گفتگو بودیم، نتوانستیم به توافقی دست یابیم».

گروسی در مورد اینکه آیا پیشرفتی حاصل شده است یا خیر، گفت: «از لحاظ ماهیت، نه، کاملاً واضح است که ما نتوانستیم پیشرفت کنیم. اما آشنایی با مقامات جدید ایرانی "یک عنصر مثبت" است و این قطعا کمک خواهد کرد».

اما او هشدار داد: «ما به نقطه ای نزدیک شده ایم که نتوانم تداوم دانش را تضمین کنم». وی چارچوب زمانی مشخصی را مشخص نکرد، اما گفت که عدم دسترسی طولانی مدت به سایت تولید قطعات سانتریفیوژ در نزدیکی شهر شمالی کرج «در مقطعی مانع از ادامه گفتن این موضوع می‌شود که می‌دانم چه خبر است». گروسی تاکید کرد که با وجود عدم پیشرفت در این هفته، باید راه حلی پیدا شود. وی گفت: «ما باید به توافق برسیم. ما باید آن را انجام دهیم».

ارتباط سفر گروسی با مذاکرات وین

وی همچنین ادعا کرد که: «ادامه ممانعت ایران از دسترسی بازرسان بین‌المللی به تاسیساتی که قطعات سانتریفیوژ برای غنی‌سازی اورانیوم را می‌سازد، به‌طور جدی بر چشم‌انداز مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای که قرار است هفته آینده در وین از سر گرفته شود، تأثیر خواهد گذاشت».

هنری روم، تحلیلگر گروه اوراسیا، هشدار داد که مواضع ایران «بازتاب ضعیفی  از چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای» در وین است. روم مدعی است: «ایران ممکن است محاسبه کرده باشدکه پیشرفت‌های هسته‌ای بدون محدودیت و تولید سانتریفیوژ بدون نظارت، فشار بیشتری را بر غرب وارد می‌کند تا به سرعت در گفت‌وگوها امتیاز بدهداما احتمالاً اثر معکوس خواهد داشت».

به نوشته واشنگتن پست حتی قبل از تلاش‌های گروسی، طرف‌های غربی حاضر در مذاکرات وین به طور فزاینده‌ای نسبت به یک نتیجه موفقیت‌آمیز بدبین شده بودند و جلساتی را برگزار کردند تا تصمیم بگیرند در صورت شکست چه باید کرد.

دولت بایدن اصرار دارد که نتیجه دیپلماتیک را ترجیح می دهد، اما مدعی است برای بدترین شرایط آماده است.

ادعای مالی: بیکار نمی‌نشینیم

رابرت مالی، نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در امور ایران در مصاحبه با رادیو ملی آمریکا NPR بدون اشاره به نقض آشکار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل از سوی دولت سابق و تداوم این قانون‌شکنی در دولت کنونی عهدشکنی آمریکا، مدعی شد که «اگر ایران نمی‌خواهد به توافق بازگردد، اگر به همان کاری که به نظر می‌رسد اکنون انجام می‌دهد، ادامه دهد، یعنی [به زعم وی] از یک‌سو پای میز دیپلماسی هسته‌ای لنگ‌لنگان حرکت کند و از آن سو پیشرفت برنامه هسته‌ای خود را تسریع کند، اگر این راهی است که انتخاب می کند، ما باید مطابق با آن پاسخ دهیم».

این دیپلمات آمریکایی که از مذاکره‌کنندگان اصلی آمریکا در مذاکرات برجام بوده است در ادامه  گفت: «می‌دانید، گزینه‌هایی که در اختیار آمریکا هستند، برای همه آشناست». 

مالی در این مصاحبه که روز سه شنبه ضبط شده و برای پخش در روز جمعه برنامه ریزی شده است، ادعا کرد: «اگر آنها تصمیم بگیرند که به توافق برنگردند، بدیهی است که ما باید شاهد تلاش‌های دیگر - دیپلماتیک و غیره - برای رسیدگی به انگیزه‌های [ادعایی] هسته‌ای ایران باشیم».

اگرچه تاکنون هیچ مدرک قابل بررسی درباره انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سمت کاربرد غیرصلح‌آمیز ارائه نشده، دولت‌های دارای تسلیحات هسته‌ای چون ایالات متحده، ایران را علیرغم اجرای بدون تنازل مفاد برجام (حتی یک سال پس از عهدشکنی آمریکا) و پروتکل الحاقی به داشتن انگیزه‌های نظامی متهم می‌کنند. از همین رو، رابرت مالی در ادامه مدعی شده است اگر ایران بیش از حد زمان گریز هسته‌ای خود را کاهش دهد، «ایالات متحده بیکار نخواهد ماند».

گزینه‌های دیگر آمریکا

به نوشته این روزنامه، بیشتر گزینه‌های فوری شامل تحریم‌های اضافی است، اگرچه بخش‌های کمی بدون تحریم باقی مانده است، اما امید آمریکایی‌ها به ایجاد تمایل بیشتر میان شرکای اروپایی در راستای اجرای «اسنپ‌بک» (مکانیسم مدر مورد تحریم‌های بین‌المللی گسترده‌تر که به عنوان بخشی از توافق اولیه لغو شده‌اند، می‌دانند.

نویسنده گزارش مدعی است دولت بایدن سعی کرده اسرائیل را که گمان می‌رود مسئول حملات خرابکارانه علیه تأسیسات ایران است، متقاعد کند که از چنین اقدامات تحریک آمیزی که نتیجه‌ای جز تسریع توسعه هسته‌ای ایران نداشته خودداری کند. یکی از این حملات ماه‌ها پیش علیه تاسیسات تولید سانتریفیوژ در کرج، بود که  دوربین‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را منهدم کرد. بخش مهمی از اختلاف‌ها و مذاکراتی که گروسی در ایران داشت بر روی کسب موافقت تهران جهت بازیابی اطلاعات قبلی و تعویض دوربین‌ها یا کارت‌های حافظه آن‌ها متمرکز بود.

مذاکرات برای احیای برجام که در ماه آوریل آغاز شد، پس از شش دور در ژوئن با تغییر دولت ایران و به دلیل الزامات انتقال قدرت به دولت جدیدی که حداقل در لفظ، خط بسیار سخت تری را اتخاذ کرده است، به حالت تعلیق درآمد.

برجام در آستانه احیاء به اغماء رفت

به نوشته این روزنامه، مقامات دولت این هفته ارزیابی‌های کارشناسان غیردولتی را تأیید کردند که «زمان گریز هسته‌ای» ایران از حدود یک سالی که هنگام اجرای برجام بود، به چیزی که اکنون ممکن است تنها چند هفته باشد، تغییر کرده است.

دولت آمریکا گفته است که هدف اولیه‌اش «پایبندی در ازای پایبندی» است که در آن، ایران و ایالات متحده همزمان به شرایط اولیه توافق باز می‌گردند، در حالی که به ادعای واشنگتن‌پست انتظار می‌رود احیای برجام، زمینه را برای بحث‌های جاری درباره موضوعات دیگر، از جمله موشک بالستیک و نفوذ منطقه‌ای ایران فراهم کند.

بر اساس این گزارش، در طول شش دور مذاکرات، مقامات آمریکایی و اروپایی احساس کردند که در بسیاری از گام‌های خاص و همزمان که هر دو طرف قرار است بردارند پیشرفت کرده‌اند و می‌توانند به سرعت به یک راه حل برسند. اما دولت جدید ایران از زمان شروع به کار ۳ ماه از تعیین تاریخی برای نشست هفتم خودداری کرد و اعلام کرد برای ایجاد هماهنگی نیازمند زمان بیشتر است (۳ ماه که تقریباً معادل تعلل دولت بایدن از زمان آغاز به کار در ۲۰ ژانویه تا آغاز مذاکرات در اواسط آوریل است).

واشنگتن پست در ادامه مدعی شده است: این در حالی است که ایران اصرار دارد که باید همه تحریم‌ها -اعم از هسته‌ای و غیرهسته‌ای- لغو شوند و ایالات متحده تضمین کند  که هیچ دولت آینده دوباره عقب نشینی خواهد کرد. مقامات دولت آمریکا گفته اند که شرط اول را رعایت نمی‌کنند و امکان موافقت با شرط دوم موافقت کنند.

به ادعای این روزنامه، در حالی که ایران فعالیت های هسته ای خود را گسترش داده است، ایالات متحده و متحدان اروپایی آن هشدار داده اند که این اقدامات ممکن است به جایی برسد که شرایط اولیه توافق دیگر قابل بازیابی نباشد.

همچنین طرف‌های غربی می‌گویند در مورد اینکه آیا دولت جدید ایران به این نشست به‌عنوان هفتمین دور مذاکرت در امتداد سلسله تفاهم‌های موقتی که قبلاً به دست آمده است می‌نگرد یا قصد دارد مسیری را از ابتدا آغاز کند، در ابهام باقی مانده‌اند.

توافق موقت «کم‌اهمیت»

به نوشته واشنگتن پست، دولت گزارش‌ها مبنی بر اینکه ممکن است مایل به ایجاد یک توافق موقت در مورد اقدامات «اعتمادسازی»، از جمله لغو بخشی از برخی تحریم‌ها در ازای توقف برخی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران باشد، به منظور فراهم کردن زمان بیشتری برای مذاکرات، را کم اهمیت جلوه می‌دهد.

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه روز سه شنبه گفت: «ما کاملاً واضح بوده ایم که آماده نیستیم گام های یک جانبه را صرفاً برای روغن کاری چرخ برداریم. ما آماده هستیم تا در بازگشت متقابل به پایبندی به برجام مشارکت کنیم و ما امیدواریم که هفته آینده در بازگشت به وین همین جدیت را از جانب ایرانی‌ها نیز ببینیم.»