به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از فردای اقتصاد: موسسه معتبر کردیت سوییس، هفته گذشته گزارشی از روند متوسط ثروت بزرگسالان در کشورهای جهان طی ۲۰ سال اخیر منتشر کرد. گزارشی که نشان می‌دهد در سال گذشته میلادی شهروندان سوییس، هنگ کنگ و آمریکا بیشترین ثروت را در بین شهروندان مختلف دنیا داشته‌اند. میانگین ثروت سوییسی‌ها حدود ۷۰۰ هزار دلار است که با دلار ۳۲ هزار تومانی معادل بیش از ۲۲ میلیارد تومان می‌شود. در سمت مقابل کمترین ثروت هم برای شهروندان کشورهایی مانند سیرالئون، بوروندی و آفریقای مرکزی بود که متوسط ثروت شهروندان بالغ آن کمتر از تنها ۱۰۰۰ دلار است.
ایرانیان چقدر ثروت دارند؟
بر اساس گزارش کردیت سوییس، ایرانیان بزرگسال در سال گذشته به طور متوسط ثروتی در حدود ۴۰ هزار دلار داشته‌اند و متوسط تولید ناخالص داخلی به ازای هر بزرگسال به ۲۴ هزار دلار رسیده است. چنین چیزی نشان می‌دهد که متوسط ثروت ایرانیان در سال گذشته حدود ۶۰ درصد افزایش یافته است. اما چنین ادعایی تا چه حد معتبر است؟
دو سازمان اقتصادی بزرگ جهان یعنی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، برای احتساب آمارهای پولی و مالی ایران از دو نرخ مختلف به عنوان مرجع قیمت دلار استفاده می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بانک جهانی از نرخ دلار آزاد استفاده می‌کند و صندوق بین‌المللی پول از نرخ ارز رسمی که از سال ۹۷ به این سو روی عدد نحس ۴۲۰۰ تومان قفل شده است. به همین جهت برای برآورد دقیق‌تر ثروت ایرانیان، در این گزارش تلاش شده تا ثروت و درآمد ایرانیان بر اساس نرخ ارز آزاد محاسبه شود. در صورتی که این عدد را تعدیل کنیم، می‌بینیم ثروت ایرانی‌های بزرگسال در سال گذشته به طور متوسط حدود ۷ هزار دلار بوده است، یعنی حدود یک صدم ثروت سوییسی‌های پولدار.
ثروت ایرانی‌ها کجاست؟
کردیت سوییس ادعا کرده است که برای محاسبه ثروت خانوارهای کشورها دارایی‌های مالی (مانند سهام و سپرده بانکی) و غیر مالی (مانند مسکن) را محاسبه کرده است. طبق این گزارش بخش عمده ثروت ایرانیان در دارایی‌های غیرمالی که به نوعی همان املاک می‌شود، سرمایه‌گذاری شده است. به طوری که در سال گذشته حدود ۲۴ درصد ثروت ایرانی‌ها دارایی‌های مالی بوده است و ۷۶ درصد آن غیر مالی. این در حالی است که در کشوری مانند آمریکا بیش از ۸۰ درصد ثروت افراد در بازارهای مالی است و تنها ۲۰ درصد آن دارایی‌های غیر مالی است. چنین چیزی تفاوت زیاد ساختار بازارها در این دو کشور و همچنین کوچ بیشتر ثروت به سمت مسکن در ایران است.
جهش ۷.۵ برابری ثروت ایرانی‌ها در دو دهه
بررسی روند متوسط ثروت ایرانی‌ها از ابتدای هزاره جدید میلادی نشان می‌دهد که ایرانیان بزرگسال در سال ۲۰۰۱ به طور متوسط ثروتی معادل ۹۲۵ دلار داشته‌اند. عددی که الان به حدود ۷ هزار دلار رسیده است. یعنی بیش از ۶۵۰ درصد رشد در متوسط ثروت ایرانیان. نکته جالب اما همبستگی بالای ثروت ایرانیان با قیمت مسکن است. چین چیزی معلول سهم بسیار بالای مسکن از ثروت ایرانیان است.
بررسی روند ثروت ایرانیان در دو دهه اخیر نشان می‌دهد بیشترین ثروت ایرانی‌ها در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۷ میلادی یا همان ۸۹ و ۹۶ شمسی بوده است. در این دو سال متوسط ثروت هر ایرانی بزرگسال به بیش از ۱۳ هزار دلار یعنی نزدیک به دو برابر رقم کنونی رسیده بود. نکته جالب اما این که بعد از هر دو مرتبه‌ای که ثروت دلاری ایرانیان به بیش از ۱۳ هزار دلار رسیده است، شاهد یک طوفان اقتصادی سهمگین و جهش شدید نرخ ارز بودیم.
چنین چیزی نشان می‌دهد که ثروت بالای ایرانیان در این سال‌ها نه به خاطر پولدار شدن واقعی مردم بلکه به علت سرکوب شدید نرخ ارز و پایین بودن مصنوعی قیمت دلار بوده است. به عنوان مثال در اغلب سال‌های دهه ۸۰، قیمت دلار حدود تنها ۷۰ درصد رشد کرده است اما متوسط قیمت یک متر مربع مسکن در تهران با جهش تقریبا ۶۰۰ درصدی از متری ۳۲ هزار تومان در سال ۸۰ به ۲۱۷ هزار تومان در سال ۹۰ رسیده است. چنین اتفاقی باعث شد تا قیمت دلاری مسکن که در ابتدای این دهه حدود ۴۰۰ دلار بود به نزدیکی ۲ هزار دلار در سال ۸۷ هم برسد. چنین چیزی نشان می‌دهد که در آن سال‌ها به علت سرکوب نرخ ارز و همچنین رشد قیمت مسکن، دارایی ایرانیان به سطوح کم‌سابقه ۱۳ هزار دلاری هم می‌رسد.
اما نکته ای که وجود دارد این است که ثروت ۷ هزار دلاری کنونی را نمی‌توان تحت تاثیر بیماری هلندی و سرکوب ارزی دانست. زیرا که به گواه اغلب کارشناسان طی سال‌های اخیر به علت کوتاه بودن دست دولت از درآمدهای نفتی، قیمت دلار سرکوب خاصی نمی‌شود. در همین حال بسیاری از کارشناسان هم اعتقاد دارند که در دولت اصلاحات نرخ ارز با شدت کمتری سرکوب می‌شد و قیمت بازاری دلار در اغلب سال‌ها نزدیک به ارزش واقعی ارز بود. به همین جهت به نظر می‌رسد مقایسه ثروت ایرانیان در ۱۴۰۰ با ۱۳۸۰ می‌تواند به خوبی روند افزایش ثروت ایرانیان را نشان دهد.
رد پای حباب مسکن در ثروت ایرانیان
بررسی ها نشان می دهد که متوسط قیمت دلاری مسکن از سال ۸۰ تا ۱۴۰۰ با رشد تقریبا ۳ برابری همراه شده است. در همین دوره زمانی ثروت ایرانی ها هم رشد ۷.۵ برابری داشته است؛ یعنی سالانه ۱۰ درصد افزایش ثروت. عددی که نشان می دهد ایرانیان با نرخ بالایی نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر توانسته‌اند ثروت خود را افزایش دهند. به عنوان مثال ثروت آمریکایی‌ها در همین دوره زمانی تنها ۲.۶ برابر شده است که نشان می‌دهد نرخ افزایش ثروت آمریکایی‌ها در این دوره به طور متوسط سالی ۵ درصد بوده است؛ یعنی نصف سرعت رشد ثروت ایرانیان. این در حالی است که طی همین دوره زمانی سرانه تولید ناخالص داخلی ایرانی‌ها تنها ۶۰ درصد رشد کرده است و برای آمریکایی‌ها نزدیک به ۱۰۰ درصد.
چنین چیزی نشان می‌دهد که بخش عمده افزایش تقریبا ۱۰ درصدی ثروت ایرانی‌ها در هر سال نه به خاطر تجمع ثروت بر اساس پس‌انداز بلکه به خاطر باد شدن مداوم حباب قیمت مسکن بوده است. به عبارتی ایرانی‌ها در دو دهه گذشته بدون این که به خاطر رشد اقتصادی واقعا ثروتمندتر شده باشند، در پی ابرحباب مسکن پولدارتر به نظر می‌رسند.
ایرانی ها چقدر ثروت دارند؟
گزارش موسسه تحقیقاتی کردیت سوئیس نشان می‌دهد تعداد بزرگسالان ایران ۵۸.۶ میلیون نفر است. بر همین اساس مجموع ثروت ایرانی ها به ۲۲۹۲ میلیارد دلار می‌رسد. با این حساب، رتبه ایران در کشورهای ثروتمند بیست و سوم است. اما این نکته می‌تواند تا حدی گمراه کننده باشد چرا که طبق همین گزارش، ایران از نظر جمعیت بزرگسال رتبه ۱۷ دنیا را دارد. با توجه به تعداد بالای جمعیت بزرگسال میزان ثروت هم باید سرانه مقایسه شود تا بتوان به درستی میزان دارایی ایرانی ها را با سایر کشورها ارزیابی کرد. از نظر مجموع ثروت، آمریکایی‌ها با مجموع دارایی حدودا ۱۴۶ هزار میلیارد دلار ثروتمندترین کشور دنیا به حساب می‌آیند و پس از آنها چینی‌ها با ۸۵ هزار میلیارد دلار و ژاپنی‌ها با ۲۶ هزار میلیارد دلار قرار گرفته‌اند. پس از این سه کشور، سایر کشورهای ثروتمند جهان عبارتند از: آلمان با ۱۷ هزار میلیارد دلار، بریتانیا و فرانسه با ۱۶ هزار میلیارد دلار، هند با ۱۴ هزار میلیارد دلار، کانادا و ایتالیا با حدود ۱۲ هزار میلیارد دلار و در نهایت استرالیا با نزدیک به ۱۱ هزار میلیارد دلار.
ثروتمندترین کشورهای جهان کدام هستند؟
در بالا به مجموع دارایی کشورهای جهان اشاره کردیم و گفتیم باید تعداد را نیز لحاظ کرد تا به برآورد دقیق‌تری از ثروتمندترین مردم جهان برسیم. اگر مجموع ثروت را به جمعیت بزرگسال تقسیم کنیم، نتیجه‌های جالبی به دست می‌آیند. با این معیار، سوئیس با ثروت ۶۹۷ هزار دلار به ازای هر بزرگسال در صدر قرار می‌گیرد و پس از آن نیز به ترتیب کشورهای ثروتمند جهان عبارتند از: لوگزامبورگ با ۶۵۸ هزار دلار به ازای هر بزرگسال، آمریکا با ۵۷۹ هزار دلار، هنگ‌کنگ با ۵۵۳ هزار دلار و استرالیا با ۵۵۰ هزار دلار. ایران با این معیار در رتبه ۶۶ از میان ۱۷۱ کشور مورد بررسی جای دارد. میزان ثروت به ازای هر بزرگسال در میان ایرانی ها ۳۹ هزار دلار اعلام شده است.
ثروت ایران بیشتر است یا عربستان؟
در بالا اشاره کردیم که طبق گزارش موسسه فوق، ثروت ایرانیان ۲۲۹۲ میلیارد دلار است. با این میزان ثروت، ایرانی ها در مجموع بیش از عربستانی‌ها (با مجموع ثروت ۲۰۷۳ میلیارد دلار) دارایی دارند. البته نکته مهم این است که تعداد بزرگسالان عربستان ۲۴.۵ میلیون نفر است یعنی حدود ۴۲ درصد جمعیت بزرگسال ایران. اگر جمعیت را برحسب تعداد بزرگسال حساب کنیم، خواهیم دید هر بزرگسال عربستان سعودی ۸۴ هزار دلار ثروت دارد در حالی که این میزان برای ایرانی ها ۳۹ هزار دلار است. در میان کشورهای پیرامون ایران، قطری‌ها وضعیت بهتری دارند و با سرانه ۱۸۳ هزار دلاری به ازای هر بزرگسال در رتبه ۲۷ این گزارش جای گرفته‌اند. کویتی‌ها رتبه ۲۸ را دارند، اماراتی‌ها سی و دوم هستند، لبنانی‌ها چهل و دوم و عمانی‌ها شصت و پنجم.
شاید این رتبه‌بندی در برخی موارد کمی عجیب باشد اما تعداد جمعیت کم برخی کشورها در رتبه آنها بی‌تاثیر نیست. علاوه بر این، این میزان ثروت میانگین را نشان می‌دهد و از آنجا که میانگین توزیع درآمدی را به خوبی نشان نمی‌دهد، ممکن است عده‌ای از ثروتمندان در کشورها که میزان هنگفتی ثروت دارند، میانگین را بالا ببرند. به همین دلیل هم گاهی از میانه درآمدی برای اطلاع از وضعیت ثروت جامعه استفاده می‌شود.
میانگین و میانه و مشکلات مربوط به آن
در بالا به مجموع ثروت کشورها اشاره کردیم و به ثروت متوسطی که هر بزرگسال دارد نیز پرداختیم. به علاوه گفتیم که میانگین ثروت شاید وضعیت مردم عادی را به خوبی نشان ندهد و وضعیت مالی خوب عده‌ای اندک از ثروتمندان میانگین ثروت را بالا ببرد. در این شرایط بهتر است از میانه ثروت استفاده شود. میانه ثروت به زبان ساده یعنی افرادی که در جامعه از نظر دارایی در مرز ۵۰ درصد قرار دارند، چقدر ثروت دارند. یک مثال ساده برای میانگین و میانه می‌زنیم تا مساله روشن شود. سه نفر را در نظر بگیرید که ثروت آنها به ترتیب ۱۰۰، ۲۰۰ و ۶۰۰ میلیون تومان است. میانگین آنها یعنی جمع سه عدد بالا تقسیم بر سه یا به عبارتی ۳۰۰ میلیون تومان. در واقع عدد ۶۰۰ باعث شده که میانگین ثروت بالا بیاید و از دارایی دو نفر دیگر بیشتر باشد. حالا بیایید درآمدها را به ترتیب بچینیم و میانه را حساب کنیم. با توجه به این که تعداد سه نفر است، ۲۰۰ عدد میانه ثروت خواهد بود. این معیار برای سنجش وضعیت عموم بهتر است.
وضع مردم عادی در کدام کشورها بهتر است؟
با توجه به نکاتی که مطرح کردیم، برای سنجش وضعیت مردم معمولی میانه می‌تواند گزینه بهتری باشد. با این معیار ایسلندی‌ها با ۳۷۶ هزار دلار ثروت در رتبه نخست قرار می‌گیرند. لوگزامبورگ با ۳۵۰ هزار دلار دوم است و استرالیا، بلژیک و نیوزیلند در رتبه‌های بعدی جای دارند. ایرانی ها از این منظر رتبه ۶۷ را دارند و ثروت میانه آنها در سال ۲۰۲۱ حدودا ۱۳ هزار دلار بوده است. یعنی قشری که از نظر ثروت در ایران وسط جامعه قرار می‌گیرد، حدودا ۱۳ هزار دلار معادل تقریبی ۴۰۰ میلیون تومان ثروت دارد، اعم از این که آن دارایی نقد باشد یا در سایر دارایی‌های ملکی و غیره قرار داده شده باشد. این میزان برای قطری‌ها ۲۲ هزار دلار و برای عربستانی‌ها ۱۹ هزار دلار است.
چند درصد مردم ایران ثروتمند هستند؟
طبق داده‌های گزارش سوئیس کردیت، توزیع ثروت در ایرانی ها بسیار متفاوت است. حدود ۴۵ درصد از بزرگسالان ایران کمتر از ۱۰ هزار دلار ثروت دارند. این در حالی است که حدود ۴۸ درصد نیز بین ۱۰ هزار تا ۱۰۰ هزار دلار ثروت دارند. این اعداد به معنای آن است که حتی به قیمت امروز بیش از ۹۳ درصد بزرگسالان ایرانی کمتر از ۳.۳ میلیارد تومان ثروت دارند. اما شاید سوال کنید چند درصد مردم ایران ثروتمند هستند؟ طبق این گزارش ۶.۵ درصد از بزرگسالان ایرانی ثروتی بین ۱۰۰ هزار دلار تا یک میلیون دلار دارند. علاوه بر این موارد، ۰.۳ درصد از بزرگسالان ایرانی ثروت بیش از یک میلیون دلاری دارند. این اعداد به معنای آن است که حدود ۴ میلیون ایرانی بیش از ۱۰۰ هزار دلار و ۱۴۷ هزار ایرانی بیش از یک میلیون دلار ثروت دارند. از نظر میزان افزایش ثروتمندها به یک درصد بالای ثروت در جهان نیز ایرانی ها در سال ۲۰۲۱ رتبه هفتم را داشته‌اند.
ثروت خالص ایرانیان ثروتمند در سال ۲۰۲۱ چقدر بود؟
در انتهای این گزارش نیز می‌توان میزان ثروت خالص افراد مرفه را در اغلب نقاط دنیا دید. در بالا اشاره کردیم حدود ۱۴۷ هزار نفر در ایران بیش از یک میلیون دلار ثروت دارند. اگر این عدد را به خوبی بخش‌بندی کنیم، خواهیم دید ۱۳۱ هزار نفر از این میان بین یک تا ۵ میلیون دلار ثروت دارند. حدود ۱۱ هزار نفر نیز ثروتشان بین ۵ تا ۱۰ میلیون دلار است. درصد ایرانیان ثروتمندی که بالای ۱۰ میلیون دلار سرمایه دارند، کمتر از ۵ هزار نفر است. در واقع، ۴۵۵۹ نفر ثروت بین ۱۰ تا ۵۰ میلیون دلاری دارند، ۱۲۶ نفر ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار ثروت دارند و ۹۷ نیز ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه دارند. طبق گزارش سوئیس کردیت، ۴۱ نفر از ایرانیان ثروتی بیش از ۰.۵ میلیارد دلار دارند.
کردیت سوئیس چیست و گزارش آن چقدر اعتبار دارد؟
این گزارش مبتنی بر آماری است که کردیت سوئیس منتشر کرده است. کردیت سوئیس یک شرکت خدمات مالی و بانکداری است که مقر آن در کشور سوئیس قرار دارد. این شرکت سالانه به گزارش در خصوص ثروت در جهان می‌پردازد. با این حال، کیفیت داده‌های جمع‌آوری شده و محاسبه شده به خصوص در مورد کشورهایی که داده‌های زیادی از آنها در دسترس نیست، تا حدودی مبهم است. خود این گزارش نیز به کیفیت ضعیف داده‌های کسب شده خود در خصوص ایران اشاره کرده است. به همین دلیل نیز روش‌شناسی آن با ابهاماتی روبرو است. با این همه یک نکته مهم در این میان وجود دارد. چیزی که می‌تواند ثروت افراد را در شرایط تورمی حفظ کند، سرمایه گذاری اصولی است.
نظر شما