گروه منهای اقتصاد پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، دکتراصغر مهاجری استاد جامعه شناسی در بخش دوم گفت وگو با رادار اقتصاد در خصوص ارتباط انباشت خواسته های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم در طول سال های گذشته روی هم و تبدیل آن به یک بحران و اعتراض اجتماعی گفت: با اینکه بخش مهمی از اعتراضاتی که در طی هفته های گذشته در کف خیابان شاهد آن بودیم ناشی از مطالبات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است اما اگر انباشت مطالبات را از دید اقتصادی مورد بررسی قرار دهیم متوجه می شویم کفه ترازوی اقتصادی تر نسبت به سایر حوزه ها نه تنها سبک نیست، بلکه سنگین است به این خاطر که تمرکز اصلی انباشت مشکلات اقتصادی کشور عمدتا به ناکارآمدی های مدیریتی برمی گردد.
وی در این باره افزود: اعتراضات کف جامعه ناشی از مدیریت غلط و ضعیف بودن اقدام مداخله ای است. اقدام مداخله ای در برگیرنده سیاست ها، برنامه ها و پروژه هایی است که در کشور در بخش های مختلف اجرا شده و می شود. مساله مهم این است که اکثر اقدام مداخله هایی که در قالب سیاستها، برنامه و پروژه های مختلف اعم از اقتصادی تا اجتماعی و فرهنگی توسط دولت های مختلف اجرا شده پیامدهای منفی بیشتری نسبت به دستاوردهای مثبت مورد نظر داشته است.
اصغر مهاجری استاد جامعه شناسی با ذکر چند مثال در این باره خاطر نشان کرد: مثلا در حوزه پروژه ها، طرح ها و سیاست هایی که مسوولین در صنعت خودروسازی مثل شرکت های ایران خودرو و سایپا برای ساخت خودروی ملی به کار گرفته اند این سیاست ها نه تنها به نفع عموم جامعه تمام نشده، بلکه به لحاظ اقتصادی و اجتماعی پیامدهای منفی بیشماری اعم از جانی و مالی و اقتصادی به مردم تحمیل کرده است. اجرای پروژه های دیگری مثل ساخت مسکن ملی یا یارانه ای که بعد از حذف ارز ترجیحی به مردم داده شد و یا اجرای برنامه های توسعه ای پنج ساله پیامدهای بیشماری به دنبال داشته است در حالی که دولتمردان به زعم خود گمان می کردند با اجرای این پروژه ها دستاوردهای مثبتی برای کشور خواهند داشت و به نفع تولید ملی و اقتصاد کشور عمل می کنند در حالی که طبق اظهار نظرهای رسمی صاحب نظران حوزه برنامه و بودجه سند چشم اندازهایی که تا کنون برنامه آن بسته و اجرا شده تقریبا هر برنامه بین ۲۰تا ۲۵ درصد اجرا شده، یعنی برنامه ها به شدت ناقص اجرا شده اند.
استاد جامعه شناسی خاطر نشان کرد: در حالی که هزینه ها و بودجه هایی که برای اجرای برنامه های توسعه ای با شعار قرار گرفتن اقتصاد ایران در رتبه اول منطقه تا سال ۱۴۰۴ تخصیص داده شده است به طوری که انتظار می رفت ایران در حوزه های اقتصادی، فناوری و علمی رتبه اول منطقه باشد. سه سال دیگر تا فرا رسیدن سال ۱۴۰۴ باقی نمانده است در حالی که به خاطر این عناوین دهان پر کن هزینه های زیادی به ملت و اقتصاد ایران تحمیل شده بدون اینکه در سال ۱۴۰۴ نتیجه ای کسب کنیم.
استاد جامعه شناسی گفت: نه تنها به اهداف مورد نظر برنامه های توسعه ای نرسیده ایم بلکه از رقبای منطقه ای خود چون ترکیه، عربستان، قطر، امارات و عمان که به لیست کشورهای در حال پیشرفت اضافه می شوند نیزعقب ماندیم و آنها از ما پیشی گرفته اند! خرد جمعی با مشاهده این وضعیت عملکرد مسوولین را در بیش از چهار دهه گذشته زیر سوال می برد که چرا اقدامات مداخله ای با پیامدهای منفی مثل ساخت خودروی ناایمن در ایران و بسیاری از پروژه هایی که ارزش اقتصادی ندارند اجرا می شود؟
وی در این باره پاسخ داد: به این دلیل که ما ارزیابی تاثیرات اقدام مداخله ای را قبل از اجرا اندازه گیری نمی کنیم، یعنی مسوولین برآورد نمی کنند و از نتایج اقدامات قبل از کلید زدن آن تخمین درستی نمی گیرند تا برای انجام یا عدم انجام آن درست تصمیم بگیرند. در ایران به جای تخمین زدن و برنامه نوشتن یا تعدیل و اجتناب از اجرای پروژه ای که سود و منفعتی به جامعه نمی رساند اول پروژه اجرا می شود وقتی پروژه پیامدهای منفی تولید کرد آن زمان دست روی دست به بیننده محض تبدیل می شوند در حالی که در جهان امروز با استفاده از دانش های نوین و به روز قبل از کلید زدن هر پروژه ای اقدامات مداخله ای انجام می شود. در تمام دنیا قبل از ارزیابی و برآورد پیامدهای یک اقدام مداخله ای در قالب سیاست ها، برنامه و پروژه ها هیچ اقدام مداخله ای صورت نمی گیرد و هیچ پروژه ای کلید زده نمی شود چرا که کلیه محاسبات و برآوردها به درستی از زوایای مختلف باید مورد بررسی قرار بگیرد تا در صورت مشاهده پیامدهای منفی ازاجرای آن جلوگیری شود، یا اگر پیامدهای منفی کمتری دارد تعدیل شود یا برنامه های جبرانی برای آن در نظر گرفته شود.
اصغر مهاجری در خصوص برنامه ریزی و پروژه تراشی هایی که مدیران به اقتصاد و مردم تحمیل کرده اند، گفت: اکثر برنامه نویسی هایی که مسوولین برای پروژه های مختلف داشته اند اعم از اقتصادی تا اجتماعی و ... بخصوص در بخش معیشتی؛ زندگی را بر مردم سخت کرده است. زمانی که خرد جمعی، دانش عامیانه و جامعه این موارد را بررسی و ارزشیابی می کند متوجه ناکارآمدی ها و انباشت پیامدهای منفی پروژه ها، رویکردهای فکری، اجتماعی وسیاسی می شود و می بیند که بخش مهم معضلات کنونی ناشی از وجود ساختارهای غط است در این زمان مردم احساس می کنند باید مطالبه گری کنند. البته جامعه مطالبه گر دو زندگی را طلب می کند اول زندگی نکرده معیشتی را و زندگی نکرده اجتماعی و فرهنگی را.
استاد جامعه شناسی در این باره تصریح کرد: اینکه در هفته های اخیر می بینید شعارها سیاسی و فرهنگی است و کم و بیش اقتصادی به این خاطر است که فعلا تصمیم گرفته اولویت را به اجتماعی فرهنگی و سیاسی بدهد، به این دلیل است که می داند نتایج منفی اقتصادی از دل مدیریتی خارج شده که تا کنون بر کشور حاکم بوده است.
اصغر مهاجری در پاسخ به این سوال که مسوولین جایی برای اعتراض های اقتصادی، فرهنگی؛ اجتماعی مردم باز نمی کنند و مسائل را در این حد محدود می کنند، این نوع نگاه را چگونه ارزیابی می کنید و آیا بعد از پایان این بحران و مطالبات آیا جامعه در سایر مسائل و در صورت اداره اقتصاد با مدیریت فعلی مطالبه گری مردم به پایان می رسد، گفت: مسوولین باید بدانند پیامدهای منفی سیاست گذاری های غلط و یک پروژه ده پروژه اشتباه آثار منفی و اعتراضی جامعه را در طول زمان نشان می دهد به همین خاطر ماجرای درگذشت خانم امینی که به این بحران منتهی شد یکی از انبارخانه ای بود که منفجر شد در حالی که به دلیل ناکارآمدی ها انباشت شده مختلف انبارهای دیگری نیز برای آتش گرفتن وبحران زایی اجتماعی موجود است. این انبارها به این دلیل انباشت و ایجاد شده چرا که گفتمان بلد نیستیم و گفتمان وجود ندارد. در این گفتمان قالب احزاب، سمن ها، سازمان های مردم نهاد و در قالب رسانه در گفت وگویی که داریم این گفت و گو انجام می شود منتهی مرجع رواداری منبع قدرتِ من گوینده، اهل گفتمان نیست بلکه مرجع رواداری این گفت و گو در گفتمان جامعه است. جامعه به عنوان مرجع باید رواداری بدهد که کدام گفتمان و گفت و گو صحیح تر است این را باید نظام سیاسی و مدیریتی ما از طرق مختلف مدام رصد کند یعنی یکی از جاهایی که باید رصد کند نظام رسانه ای است نه نظام رسانه ای کلاسیک سنتی یک طرفه، بلکه نظام رسانه ای تعاملی که در آنجا مرجعیت و اعلام رواداری مردم رصد شود. یکی از روش های این موضوع، نظر سنجی های مستقل دانشگاهی است نه نظر سنجی های سازمانی که جهت گیری دارند.
اصغر مهاجری خاطر نشان شد: یکی از این موارد ممکن است همه پرسی باشد لذا مسوولین و مدیران در بخش حاکمیتی و مدیریتی مدام باید از طریق ابزارهای خود نتیجه گفتمان ها را رصد کنند البته اول باید برای اتفاق افتادن گفتمان ها، زمینه سازی کنند و به انجام گفتمان رضایت دهند بعد از این ببینند این مرجع که مردم هستند خرد جمعی است به کدام روداری می رود و کدام را تایید می کند تا براساس اندازه گیری نبض جامعه در برنامه های خود تجدید نظر کند. الان اکثر پروژه های انجام شده در ارزیابی تاثیرات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی پروژه ها به این نتیجه رسیدیم که پیامدهای منفی اکثر پروژه ها بیشتر بوده است.
اصغر مهاجری خاطر نشان کرد: ارزیابی ها از مطالبات و خواست مردم برای پیشگیری بسیار خوب است چرا که درجهان امروز اصل بر پیشگیری گذاشته می شود نه درمان، انباشت ناکارآمدی ها و اجرای اقدام مداخله ای در قالب پیامدهایی که به بار امده و عدم اصلاح روش ها موجب می شود مردم در حوزه معیشتی اقتصادی در تنگناهای خاصی قرار می گیرند و این تنگناها باعث می شود به مراحل مختلفی مثل ناامیدی و مطالبه گری می شود البته مطالبه گری نشانه زنده بودن جامعه است اما گفتمان باید باشد و رصد باشد تا انباشت مطالبه گری در قالب های منفی و خشونتی اتفاق نیفتد که به جامعه ضرر نرساند.
نظر شما