ایران امکان صادرات ۱.۵ میلیارد دلاری پسته را داراست

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از ایران اقتصادی پسته درخت کوچکی است که سرچشمه آن خاورمیانه و آسیای میانه است و در کشورهایی مانند ایران، سوریه، ترکمنستان و غرب افغانستان رشد می‌کند. این درخت میوه‌ای تولید می‌کند که خوراکی و بسیار لذیذ است. پسته واژه‌ای فارسی است که از طریق زبان لاتین وارد زبان‌های اروپایی شده‌است.
۱۱ رقم متعلق به جنس Pistacia وجود دارد که از درختان کوچک تا درختچه‌های کم ارتفاع را شامل می‌شود. گونه پسته‌ای که برای مغزهای خوراکی آن کاشته می‌شود Pistacia vera است و بومی مناطق مرتفع کویری ایران، افغانستان و آسیای مرکزی است. زیستگاه گونه‌های دیگر به ژاپن، مالزی، مکزیک و جنوب ایالات متحده گسترش می‌یابد. همه گونه‌ها با زمستان‌های سرد و فصل‌های رشد طولانی گرم و خشک سازگار هستند. علاوه بر گونه‌هایی که برای آجیل کشت می‌شود، گونه‌های دیگری نیز به دلیل شاخ و برگ‌های رنگارنگ پاییزی در باغ‌ها کشت می‌شوند و برخی از گونه‌ها به عنوان پایه در تکثیر پسته استفاده می‌شوند.
در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ میلادی، کشورهای ایران، ایالات متحده امریکا، ترکیه، سوریه و اتحادیه اروپا، پنج تولیدکننده اصلی پسته در جهان بوده‌اند. بنابر آمار فائو، تولید پسته در ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی با تولید ۱۹۰ هزار تن، کشور را در مقام سوم جهان جای داد. پیش از ایران، ایالات متحده با تولید ۴۷۴ هزار تن در جایگاه نخست و ترکیه با تولید ۲۹۶٬۳۷۶ تن در جایگاه دوم قرار داشته‌اند.
ارزش صادرات جهانی پسته در سال ۲۰۱۷ برابر ۱٫۸۱ میلیارد دلار بوده که سهم امریکا از آن ۸۴۲٫۷۵ میلیون دلار، سهم هنگ‌کنگ ۳۵۹٫۶۶ میلیون دلار و سهم ایران ۱۹۹٫۳۶ میلیون دلار (۱۱ درصد) بوده‌است.
«جلیل کاربخش راوری» نایب رئیس هیأت امنای انجمن ملی پسته ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایران اقتصادی درباره وضعیت تولید و صادرات پسته ایران گفت: امسال برآوردها نشان می‌دهد که بین ۲۰۰ تا ۲۱۰ هزار تن پسته خشک در سطح حدود ۴۵۰ هزار هکتار داشته باشیم که می‌توانیم ۱.۵ میلیارد دلار ارزآوری داشته باشیم.
وی دلیل اصلی کاهش تولید پسته کشور را سرمازدگی، گرمازدگی، کاهش بارندگــــــــی، استمرار خشکسالی، کمبود منابع آبی، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش کیفیت آب‌های زیرزمینی عنوان کرد و اظهار داشت: وضع مقررات بازدارنده باعث کاهش صادرات نسبت به سال‌های گذشته شده است.
به گفته وی، این درحالی است که ایران در سال ۱۳۸۶، حدود ۳۶۰ هزار تن تولید داشته است.
وی با بیان اینکه عمده برداشت محصول و پیک صادرات پسته ایران و سایر کشورهای رقیب مربوط به مهر و آبان ماه هر سال است، تصریح کرد: در حال حاضر بخش عمده پسته کشور برداشت شده و باید قبل از شروع سال میلادی جدید صادرات انجام می‌شد بنابراین انتظار می‌رفت ما حضور مؤثرتر و بهتری در بازار جهانی پسته داشته باشیم اما متأسفانه این گونه نیست.
به گفته وی، اکنون ۳۰ تا ۴۰ هزار تن محصول پسته تولیدی سال گذشته (۱۴۰۱) در انبارها باقی مانده است.
وی اضافه کرد: سطح زیر کشت باغات ما در استان‌های مختلف کشور در حال توسعه است به طوری که اکنون در ۲۷ استان کشور باغات پسته داریم و همچنان استان کرمان با ۵۰ درصد تولید رتبه نخست را به خود اختصاص داده است و استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، سمنان و فارس رتبه‌های دوم به بعد را داراهستند.
کاربخش گفت: طبق آمارهای جهانی، امریکا با تولید ۶۸۰ هزار تن در سطح زیر کشت بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار هکتار باغ رتبه نخست تولید و صادرات پسته جهان را داراست و ایران در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته است.
نایب رئیس هیأت امنای انجمن ملی پسته ایران علت پایین بودن بازدهی و بهره‌وری باغات پسته ایران نسبت به تولید پسته امریکا را عملکرد در هکتار دانست و تصریح کرد: در امریکا عملکرد در هر هکتار ۳ تن است اما در ایران عملکرد در هکتار ۵۰۰ تن است که تفاوت زیادی را نشان می‌دهد.
وی کاهش بارندگی، استمرار خشکسالی، کمبود منابع آبی و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، کاهش کیفیت آب‌های زیرزمینی و عدم استفاده از تکنولوژی روز دنیا در این صنعت، مشکلات در تغذیه گیاهی، افت به‌کارگیری از نهاده‌های کیفی همچون سم و کود و ریزمغذی‌ها، نظام خرده مالکی (مبتنی بر قانون ارث) دانست و گفت: در امریکا باغات دارای تجمیع مدیریت واحد است به طوری که ۳ یا ۴ شخصیت حقوقی کل باغات را مدیریت می‌کنند اما حداقل در استان کرمان ۲۰۰ هزار تولیدکننده خرد داریم که تولیدات‌شان بین ۱۰۰ کیلوگرم تا ۲۰۰ تن است.
کاربخش درباره مشکلات صادراتی گفت: عمده مشکلاتی در پیش روی صادرات داریم که بازرگانان و تجار ما طی پنج سال گذشته متوالی نتوانسته‌اند در این بازار حضور پیدا کنند به دلیل مقررات وضع شده در حوزه پیمان سپاری ارزی، برگشت ارز، تکالیف بانک مرکزی اعلام کرده است متأسفانه دسترسی تجار قدیمی قطع شده و تعدادی در بازار کار می‌کنند که صادرکننده قدیمی نیستند و اگر هم باشند، با کارت‌های بازرگانی خودشان کار صادرات را انجام نمی‌دهند. وی افزود: از ۲۲ فروردین ماه ۱۳۹۷ پیمان‌سپاری ارزی در کشور اجرایی شد. پیمان‌سپاری ارزی و مقرراتی که بانک مرکزی وضع کرده و تکالیفی که برای صادرکنندگان گذاشته، امکان صادرات را از صادرکنندگان گرفته است. موقعی که تحریم علیه ایران انجام شده این تحریم بانکی تنها برای دولت نبوده بلکه شامل کل کشور و تجار ایرانی نیز شده است، بنابراین بخش خصوصی هم نمی‌تواند ارز خود را ظرف بازه زمانی ۱۰۰ روزه با نرخ ارز تعیین شده به کشور بازگرداند.
وی تصریح کرد: این در حالی است که ایران امکان ارتباط با بانک‌های بین‌المللی را ندارد بنابراین اگر دولت برای ورود ارز به کشور هزینه انتقال باید بدهد برای بخش خصوصی این کار هزینه‌بر است.
به گفته وی، بانک مرکزی تکلیف کرده ارز باید با نرخ‌هایی که بانک مرکزی تعیین می‌کند بازگردانده شود درحالی که بازار با روش‌های دیگر یعنی نرخ ارز آزاد مدیریت می‌شود پسته نیز به د لیل جهانی بودن این محصول عمده تولید صادراتی است و قیمتش با نرخ ارز تعیین می‌شود.
وی از دیگر مشکلات این بخش را تعیین مقررات سختگیرانه از سوی سازمان حفظ نباتات و سازمان ملی استاندارد دانست و تصریح کرد: وضع مقررات مختلف باعث خودتحریمی شده به طور مثال سازمان حفظ نباتات کشور (کیو آر) کد تعیین کرده که منشأ تولید مشخص شود. در کشوری که تولیدکننده ۱۰۰ کیلویی داریم منشأ تولید قابلیت ردیابی شدن ندارد.
کاربخش اضافه کرد: همچنین سازمان ملی استاندارد نیز از سوی دیگر محدویت‌ها را بیشتر کرده کالایی که صادر می‌شود باید آزمون میکروبی برای همه مقاصد انجام بدهد درحالی که این استاندارد اتحادیه اروپا است و کشورهایی مانند چین و هند نیازی به چنین استانداردی ندارند.
وی بر این باور است که عدم توجه به نظرات بخش خصوصی برای تجار، بازرگانان و تولیدکنندگان مشکل‌ساز شده و همین باعث شده که تجار سال گذشته و امسال با آسیب‌های جدی روبه‌رو شوند.
وی از دولت خواست تا برای رفع مشکلات پیش روی محصولات کشاورزی بویژه پسته که رقم نخست صادرات غیرنفتی کشور در سنوات گذشته محسوب می‌شد، اقدامات لازم برای سهولت صادرات صورت گیرد تا وضعیت صادرات این محصول بهبود یابد.