به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از مهر، حجت الاسلام حیدر همتی، در گفتگو با مهر، نخستین مساله برای برنامه ریزی پژوهشی و نظر دادن در رابطه با پژوهش‌های حوزوی را بررسی اهداف پژوهش در حوزه علمیه بیان و ابراز کرد: در اهداف کلان فلسفه وجودی حوزه های علمیه و همچنین فلسفه تحقیق و پژوهش های حوزوی یافتن نظر دین درباره عالم هستی، انسان، اجتماع و مدیریت زندگی است؛ اینکه دین درباره مساله انسان، جهان، هستی و مدیریت زندگی چه برنامه و نظری دارد.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) ادامه داد: بشر در عالم دنیا همواره با چالش هایی مواجه است که این چالش ها باعث می شود مساله پژوهش در حوزه های علمیه جدی تر نمایان شود.
وی افزود: امروزه دین یک امرتاریخی است یعنی پژوهشگر دین به دنبال کشف نظر دین در گذشته تاریخی و از متون دینی است اولین مساله ای که اهمیت پیدا می کند روش تحقیق و مراجعه به گذشته تاریخی است به این که چگونه می شود گذشته تاریخی و متن در تاریخ را فهم کرد، همچنین فهمیدن مسائل روز انسانی یکی از وظایف پژوهشگر حوزوی به شمار می رود تا بداند انسان امروز چه مساله ای دارد و با توجه به مساله انسان به دنبال پاسخ دینی به مسائل انسانی در حوزه سیاست، اقتصاد، خانواده، تعلیم و تربیت و حتی در حوزه ارتباط انسان با انسان، انسان با خدا، انسان با طبیعت باشد. در نگاه حداقلی به دین تنظیم رابطه انسان با خدا و انسان با آخرت است.
حجت الاسلام همتی اضافه کرد: در هر دو رویکرد مساله اصلی پاسخ به این مسائل بر اساس دین است فلسفه وجودی حوزه های علمیه بر همین اساس است و لذا مساله پژوهش هم از همین منظر اهمیت پیدا می کند.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) بیان داشت: وقتی می گوییم قرار است یک پژوهشگر دینی نظر دین را در ارتباط با موضوعات مختلف بیان کند در اینجا مقوله پژوهش را در حیطه کشف معنی می کنیم بر این اساس که قرار است نظر شارع را به دست آورد. مقوله ای که اهمیت پیدا می کند مساله حجیت است و آخرین تلاشی که یک پژوهشگر حوزوی با جد و اجتهاد به اینجا رسیده تا بگوید نظر دین این است.
وی افزود: اگر اجتهاد و تلاش صورت نگیرد و نظر شارع به دست نیاید دچار انتساب گزاره کاذب به شرع خواهد بود و یا دچار تحریف خواهد شد این که نظر دین را راجع به مقوله دین بیان کند این که هر جا که قرائن و شواهد برای کشف نظر دین هست را نبیند تحقیق نکند احتمال خطا وجود دارد و حجیت این نظریه و این پژوهش مورد خدشه قرار خواهد گرفت، لذا مساله پژوهش در فضای حوزه از ابعاد مختلفی قابل تامل است چون قرار است در نهایت این پژوهش نظر دین باشد و به دین نسبت داده شود.
ضرورت نگاه جامع به منابع معرفتی در پژوهش های حوزوی
حجت الاسلام همتی نخستین نقطه برای حرکت در مقوله پژوهش را اصل اجتهاد ورزی بیان و عنوان کرد: اجتهاد یعنی همان روش پژوهش در دین است و بدون اجتهاد سخن از نگاه دینی گفتن بی شک دچار لغزش و خطا خواهد شد؛ پس پژوهش در حوزه اول گره می خورد با اهداف پژوهش که فهم دین است، دوم مساله زمان و پاسخ به این مساله بر اساس دین است در این رفت و برگشت موضوعات پژوهشی، فلسفه و هدف پژوهش در حوزه معنی پیدا می کند.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) فهم زمانه را از دیگر محورهای فعالیت های پژوهشی حوزه برشمرد و گفت: مقوله بعدی فهم زمانه است مساله زمانه چیست؟ ما چگونه زمان را می فهمیم؟ چه ابزارهایی برای شناخت زمان داریم؟ امروزه روشهای جدیدی برای فهم مساله های بشری در علوم انسانی مدرن ایجاد شده لذا لازم است حوزه های علمیه با اشراف به شیوه های پژوهشی در حوزه علوم انسانی به وجود آمده در فهم زمانه و یا به اصطلاح فقهی در موضوع شناسی از این مقولات استفاده کنند.
وی با بیان اینکه در پژوهش های حوزوی نگاه جامع به منابع معرفتی دین لازم و ضروری است، عنوان کرد: مساله بعدی منابع پژوهش است در مساله منابع آنچه که در حوزه های علمیه اهمیت دارد این است که منابع باید به صورت جامع دیده شود امروزه مشکلی که در منبع پژوهی در حوزه دین وجود دارد آن است که دچار تجزیه گرایی معرفتی شده و گاهی اوقات به بعضی از منابع برای نظر شارع مراجعه می شود در حالی که قرآن، احادیث، عقل، تجربه بشری در کنار هم قرار بگیرد برای اینکه بتوان سخن شارع را کشف کرد این هم مساله ای است که در منبع پژوهی و به تبع آن در حوزه علمیه با مشکلاتی مواجه هستیم.
پژوهش های حوزوی و ضرورت شجاعت در عرصه نظریه پردازی
حجت الاسلام همتی بحث ورود روش پژوهش در فضای دینی علوم انسانی و علوم تجربی را یکی دیگر از چالش های پژوهش های حوزوی بیان و ابراز کرد: امروزه مقاله های علمی – پژوهشی یا رساله ها بیشتر متاثر از روش پژوهشی علوم تجربی است. بحث فرضیه، سوال، پاسخ و فرآیندی که طی می کند فرآیند تجربی است و بعد علوم انسانی امروز وارد پژوهش در حوزه موضوعات دینی شده که چالشهایی را در برداشته. یکی از آنها غلبه نگاه کمی و نگاه‌های تک محوری در حوزه پژوهش دینی است در حالی که پژوهشگر دینی باید با به کارگیری همه روش‌ها نظر دین را در این مقوله کشف کند.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) با بیان اینکه پژوهش های حوزوی باید معطوف به عمل باشد، اظهار داشت: به خاطر اینکه بیشتر منابع تحصیلی در حوزه معطوف به مسائل گذشته و گاها دچار فرضیات ذهنی می شود که البته در جای خود قابل تحسین است اما در فرآیند کلی گاهی مساله ذهنی یک استاد محور پژوهش قرار می گیرد در حالی که در واقع هیچ ثمره ای بر آن مترتب نیست زیرا گاهی وقتها یک مساله ذهنی محور اصلی پژوهش قرار می گیرد در حالی که در عالم واقع هیچ ثمره ای بر آن مترتب نیست.
وی در پایان خاطرنشان کرد: مساله آخر مربوط به شخصیت پژوهشگر است، انسان پژوهشگر به لحاظ شخصی باید ویژگی هایی داشته باشد که شامل شجاعت در حوزه نظریه پردازی، قدرت ابداع و نوآوری در شخصیت پژوهشگر و در فضای تربیتی حوزه جدی گرفتن مقولات آزاد اندیشی، فرق گذاشتن بین تتبع و پژوهش است؛ گاهی وقتها برخی از تتبعات که جمع آوری می شود به اسم پژوهش بیان شده در حالی بین تتبع و پژوهش فرق وجود دارد. همچنین نکته آخر اینکه بین تولید در پژوهش با تولید کتاب بین کسی که پژوهشگر اندیشمندی است و از نتایج اندیشه اش به تولید کتاب یا به تولید نظری دست می یابد، فرق قائل شد؛ زیرا گاهی اوقات تولید کتاب با تولید اندیشه دچار خلط می شوند که به این مقوله هم باید توجه کرد.
نظر شما