به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از خبرگزاری تسنیم، صنعت نشر ایران که از ماه‌ها پیش به دلایل مختلف با مشکلات متعدد دست و پنجه نرم می‌کرد، حالا در مواجهه با کرونا با چشم تردید به آینده می‌نگرد. تأثیر کرونا بر کسب و کارها در جهان انکارناشدنی است. در این چرخه و در ایران، صنعت نشر نیز همانند دیگر مشاغل و حرفه‌ها با شرایطی مواجه است که تا پیش از این تجربه نکرده بود.
هرچند تلاش‌هایی مانند فروش آنلاین کتاب از سوی ناشران و اجرای طرح‌هایی مانند تابستانه و پاییزه کتاب از سوی ارشاد در این ایام اجرا شده، اما به نظر می‌رسد تأثیر چندانی بر وضعیت نشر کشور نداشته است. بعد از گذشت 9 ماه از بحران کرونا، میزان انتشار کتاب و خرید و فروش‌ها نشان می‌دهد که این راه حل‌های مقطعی دوای درد فعالان این صنعت نبوده است. برخی از ناشران به امید تغییر شرایط از انتشار کتاب‌های چاپ اولی خودداری می‌کنند تا از به اصطلاح خواب سرمایه خود جلوگیری کنند. در این میان، وضعیت بازار کتاب کودک و نوجوان به دلیل قرنطینه چند ماهه مخاطبانش، چندان دلگرم‌کننده نیست.
عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم و رئیس انجمن ناشران کودک و نوجوان، با اشاره به تداوم رکود در بازار کتاب کودک و نوجوان گفت: بازاری وجود ندارد، بازار کتاب کودک عملاً تعطیل است؛ چون دسترسی وجود ندارد. همه در خانه قرنطینه هستند، کتابفروشی‌ها را دولت تعطیل کرد، مدارس تعطیل و پارک و میهمانی رفتن و سفر کردن نیز ممنوع است. بچه‌ها هم در خانه زندانی هستند.
وی ادامه داد: بچه‌ها در حال حاضر نهمین ماه است که در قرنطینه هستند، نه سفر می‌روند و نه بازی می‌کنند و به میهمانی می‌روند. در خانه مانده‌اند و خانواده‌ها را نیز به دلیل شرایط روحی، دچار مشکل کرده‌اند. در چنین شرایطی تنها چیزی که می‌تواند کمی از این مشکل را حل کند، اسباب‌بازی و کتاب برای بچه‌ها است. شاید می‌شد بخشی از تراکم انرژی‌های بچه‌ها با خواندن کتاب خارج شود و به آرامش برسند. ما از این هم دریغ کردیم. مدیران فرهنگی ما هیچ برنامه‌ای، هیچ برنامه‌ای و هیچ برنامه‌ای برای اینکه بخشی از این خلأ را پر کنند، نداشتند. شاید می‌شد با استفاده از راهکارهایی مانند رساندن کتاب به درب منازل، استفاده از ظرفیت رسانه‌هایی مانند صدا و سیما و ... بخشی از این مشکل را حل کرد؛ یا حداقل با تشویق و ترغیب به اینکه کتاب هم برای سلامتی روح و روان بچه‌ها به اندازه جسم آنها اهمیت دارد و خانواده‌ها می‌توانند زمانی که امکان خرید دارند، برای کودکان خود نیز کتاب تهیه کنند، نسبت به رفع بخشی از مشکلات کودکان اقدام کرد. اما هیچ راهکاری را مدیران فرهنگی کشور در این زمینه پیش‌بینی نکردند و مشورتی نیز با اهالی نشر در این زمینه صورت نگرفته است تا بخشی از این مشکل حل شود.
مدیر انتشارات محراب قلم با بیان اینکه برنامه‌های متعددی را می‌توانستیم در 9 ماه گذشته در جهت ارتقای سلامت روانی کودکان و نوجوانان و همچنین بهبود وضعیت نشر این حوزه انجام دهیم اما از آن غافل بودیم، تصریح کرد: آموزش و پرورش در این رابطه نقش پررنگی داشت. می‌توانست از طریق شبکه‌های رشد و شاد در این زمینه اقداماتی انجام دهد. می‌توانست با معرفی کتاب و تشویق دانش‌آموزان، بچه‌ها را به سمت مطالعه سوق دهد. از سوی دیگر، وزارت ارشاد نیز می‌توانست با طراحی طرح‌هایی کمک‌حال خانواده‌ها و ناشران در این شرایط باشد. طرح‌هایی مانند پاییزه و عیدانه کتاب می‌توانست بخشی را منحصراً برای حوزه کودک و نوجوان تعریف و اجرا کند.
به گفته فریدون؛ این طرح‌ها عمدتاً بر بخش بزرگسال تمرکز دارد، اما اگر بودجه‌ای به صورت اختصاصی برای بخش کودک در این طرح‌ها تعریف می‌شد، شاید گامی به جلو بود. در کنار این‌ها، صدا و سیما می‌توانست اندکی از وقت خود را که به اطلاع‌رسانی در زمینه مقابله و پیشگیری از بیماری کرونا اختصاص داده، به بحث ترویج و تشویق کتابخوانی اختصاص دهد و تأثیر مطالعه را در روح و روان خانواده‌ها و بچه‌ها در شرایط فعلی تبیین کند. همانطور که تبلیغات کالاها را انجام می‌دهد، مقداری نیز به فکر روح و روان و فکر بچه‌ها می‌بود و در این زمینه اقداماتی انجام می‌داد.
فریدون در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از بسترهای فضای مجازی و فروش آنلاین توانسته بخشی از مشکلات فروش ناشران کودک و نوجوان را در شرایط فعلی برطرف کند یا خیر گفت: فضای مجازی عمدتاً توانسته برای بزرگسال راهکار پیدا کند؛ زیرا دسترسی بزرگسالان به این بستر بیشتر از کودکان و نوجوانان است. در این رابطه ما فقط نباید کلانشهری مانند تهران را در نظر بگیریم، بلکه منظور همه کشور است. این فضا شاید توانسته بخشی از مشکل حوزه بزرگسال را حل کند.
مدیر انتشارات محراب قلم اضافه کرد: فضای مجازی نسبت به قبل از خود رشد کرد، نه اینکه توانسته باشد جایگزین فروش فیزیکی شود؛ به این معنی که این فضا تا پیش از شیوع ویروس کرونا وجود داشت اما اقبال چندانی به آن نمی‌شد. بخش کوچکی از ناشران و موزعان کتاب این فضا را طراحی کرده بودند، اما مخاطب این فضا قبل از شیوع کرونا کوچک و ناچیز بود. در شرایط پسا کرونا اندکی اقبال در مقایسه با گذشته به این ظرفیت شده است. اما این اقبال نتوانسته جایگزین خوبی برای فروش فیزیکی کتاب باشد.
این ناشر همچنین به عدم انتشار کتاب توسط ناشران در ماه‌های اخیر اشاره کرد و گفت: به طور طبیعی ناشر کتاب را تولید نمی‌کند که در انبار خود انباشته کند. تولید می‌کند که به دست مخاطب برسد. اگر تیراژ کتاب‌های خوب- منظور کتاب‌های کمک‌آموزشی و زرد نیست- پایین آمده است، دلیلش این است که خروجی ندارد و دست مخاطب نمی‌رسد؛ به همین دلیل ناشران در حال حاضر دست نگاه داشته‌اند تا ببینند چه وضعیتی پیش خواهد آمد. معمولاً ناشران تولیدات خود را تا مراحل پیش از چاپ می‌برند، اما برای انتشار دست نگاه می‌دارند تا ببینند در آینده چه رقم خواهد خورد.
رئیس انجمن ناشران کتاب کودک و نوجوان در پاسخ به این پرسش که آیا این انجمن طرحی در جهت بهبود شرایط ناشران به مسئولان ارائه کرده است یا خیر، گفت: باید حرف‌های انجمن شنیده شود، اما گوش شنوایی در این زمینه وجود ندارد. ما خودمان در انجمن کارهایی انجام می‌دهیم مانند برگزاری نشست و ... اما این برنامه‌ها برای ناشران است و ما به بچه‌ها دسترسی نداریم. مدیران فرهنگی باید با تشکل نویسندگان کودک و انجمن ناشران در این زمینه گفت‌وگویی می‌کردند و از تجربیات اعضای این تشکل‌ها استفاده می‌کردند. مدیران فرهنگی یا باید این تجربیات را خودشان داشته باشند یا از تجربیات دیگران استفاده می‌کردند، اگر از هر یک از این تجربیات استفاده می‌شد، ما باید خروجی آن را می‌دیدیم.
نظر شما