گروه صنعت و بازرگانی پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد بیش از یکسال از فعالیت دولت سیزدهم می گذرد و اینک فرصت مناسبی است که با نقد منصفانه عملکردها در حوزه های مختلف ، نسبت به ارائه راهکارها اقدام نموده و دولت را در مسیر توسعه همه‌جانبه و خدمت رسانی مساعدت نمود .
یکی از نقاط حساس و پر اهمیت که دولت به درستی بر آن تاکید نموده و بیشترین تلاش و پیگیری در یکسال گذشته در بخشهای مختلف اجرایی بر آن متمرکز بوده است توسعه مبادلات تجاری با کشورهای مختلف علی الخصوص کشورهای همسایه بوده و در همه سفرهای خارجی ریاست محترم جمهوری نیز بر توسعه مبادلات تجاری به ویژه از طریق پیمانها و اتحادیه های بین المللی تاکید گردیده و ریل‌گذاری توسعه صادرات به عنوان یکی از برنامه های اصلی وزارت صنعت ،معدن و تجارت برای نیل به هدف ۷۰میلبارد دلاری صادرات غیر نفتی مورد توجه قرار گرفته است .
بر اساس ادبیات تجارت بین الملل و تجربه سایر کشورها اعزام رایزنان بازرگانی بر اساس راهبرد و استراتژی از پیش تعیین شده از مهمترین ابزارهای حضور در بازارهای مختلف با هدف فراهم کردن مقدمات افزایش مبادلات تجاری و توسعه صادرات می‌باشد . مسوولان وزارت صمت نیز از ابتدای فعالیت خود در دولت جدید ،ضمن اعلام نارضایتی از روند کند و زمانبر اعزام رایزنان بازرگانی بر تغییر فرایندها و دستورالعمل‌ها در راستای تسهیل حضور رایزنان بازرگانی در کشورهای مختلف تاکید کرده و یکی از اولویت‌های خود را افزایش نقش حاکمیتی خود در جهت توسعه تجارت خارجی و مرتفع نمودن مشکلات فراروی صادرات غیر نفتی ازطریق رایزنان بازرگانی دانستند . هر چند اقداماتی از سوی متولیان امر صورت پذیرفته که جای تقدیر و تشکر دارد ولی متاسفانه بین وعده‌ها و شعارهای داده شده و عمل به آنها فاصله زیاد بوده و لازم است در حداقل زمان ممکن در این خصوص ، بازنگری صورت پذیرد .
از جمله نکات مهم عدم بازنگری کامل در دستورالعمل انتخاب رایزنان بازرگانی بوده که با توجه به سخنان گفته شده و مشکلات موجود در دستورالعمل ، انتظار می رفت ، دستورالعمل مورد بازنگری کلی قرار گرفته و تعارض منافع حاکم بر آن (به نفع رایزنان بازرگانی سابق که مجددا درخواست رایزنی داده اند و یا در دبیرخانه انتخاب رایزنان فعال بوده اند ) رفع گردد که متاسفانه همان دستورالعمل قبلی با تغییرات جزیی و به نفع افرادی خاص و متناسب با شرایط ایشان مورد تصویب و ابلاغ قرار گرفت . از جمله تغییرات انجام شده محدود کردن دامنه انتخاب رایزنان به کارمندان رسمی وزارتخانه های صنعت، معدن و تجارت ، امور اقتصادی و دارایی ، جهاد کشاورزی ،امور خارجه و وزارت نفت بوده که ضمن وجود ابهام در خصوص دلایل حضور وزارت امورخارجه و وزارت نفت در این مجموعه ، این سوال مطرح میشود که چرا امکان داوطلب شدن سایر کارشناسان و متخصصان حوزه بازرگانی بین الملل و تجارت خارجی از سایر وزارتخانه ها و نهادها وجود نداشته و در کنار محدودیت کارمند رسمی دولت بودن ، محدودیت اشتغال در وزارتخانه های خاص هم در دستورالعمل ، نهادینه شده است .
این درحالیست که یکی از نقدهای مسوولان فعلی وزارت صمت به فرایند انتخاب رایزنان ، محدودیت انتصاب و انتخاب رایزن بازرگانی از میان کارمندان رسمی بوده و بارها بر استفاده از نیروهای بخش خصوصی جهت همکاری در حوزه رایزنی بازرگانی تاکید کرده اند . حال چگونه است که نه تنها اقدامی در جهت اجرایی نمودن استفاده از فعالان بخش خصوصی در حوزه رایزنی بازرگانی صورت نپذیرفته است بلکه دایره انتخاب از میان کارمندان رسمی نیز محدود گردیده و به کارمندان رسمی چند وزارتخانه محدود شده است ؟بر اساس اطلاعات موجود ، درحال حاضر ، رایزنان بازرگانی در کشورهای روسیه ، ارمنستان ، آذربایجان ، عراق ، عمان ، لبنان ، کنیا ، پاکستان ، افغانستان ، چین، قطر،هند و بلاروس مستقر می باشند ( البته در خصوص استقرار رایزنان در کشورهای کنیا و روسیه اطلاعات چندانی در دست نمی باشد ). از این تعداد (۱۳رایزن )، رایزنان بازرگانی کشورهای روسیه، ارمنستان ، آذربایجان ، عراق ، عمان ، پاکستان و چین در دولت دوازدهم اعزام گردیده و صرفا رایزنان بازرگانی قطر ، هند ، بلاروس و لبنان در دوره جدید اعزام و رایزن بازرگانی روسیه جایگزین شده است . لذا به نظر می رسد دستورالعمل و کارگروه مربوطه فقط توانسته است صرفا در خصوص ۴کشور اقدام نماید و علیرغم اعلام این نکته که تاکنون با ۴۰۰داوطلب جهت رایزنی بازرگانی مصاحبه شده است عدم وجود فرایند منظم و سیستماتیک و همچنین عدم تعیین شاخص‌های امتیازدهی مناسب در دستورالعمل باعث گردیده که فرایند انتخاب رایزنان بازرگانی با کندی صورت پذیرفته و تنها به نفع داوطلبانی باشد که قبلاً تجربه یک یا دو دوره رایزنی بازرگانی را داشته اند.
شاهد مدعا اینکه رایزن بازرگانی ایران در هند برای سومین دوره به عنوان رایزن بازرگانی ایران درهند انتخاب گردیده است ( سه سال رایزن ایران در قزاقستان و سه سال هم هند )، رایزن بازرگانی در قطر برای سومین دوره به عنوان رایزن انتخاب و اعزام شده است ( یک دوره لبنان ، یک دوره عمان و یک دوره هم نماینده بازرگانی در عمان و اخیرا رایزن بازرگانی در قطر )، رایزن ایران در لبنان پس از یک دوره رایزنی بازرگانی در عراق و یک دوره به عنوان دبیر کارگروه انتخاب رایزنان به عنوان رایزن بازرگانی در لبنان انتخاب شده است و در نهایت رایزن جدید اعزامی به روسیه ، بعد از یک دوره فعالیت به عنوان رایزن بازرگانی در ارمنستان به عنوان رایزن بازرگانی جدید در روسیه انتخاب شده است . فارغ از اینکه از عملکرد این افراد در طول دوره رایزنی بازرگانی در دوره های قبلی ارزیابی متقنی در دست نبوده و بعضاً نارضایتی از عملکرد برخی از ایشان به علت کارایی پایین موجود بوده است انتخاب مجدد افراد برای دومین یا سومین بار ( در حالیکه نیروهای جوان ، متخصص و متعهد و کاربلد دیگری در وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی امکان حضور در فرایند را نداشته و یا در بروکراسی اداری و پیچیده ناشی از دستورالعمل،عطای انتخاب به عنوان رایزن بازرگانی را به لقایش می بخشند ) بدون انجام مصاحبه و طی فرآیندهای آموزشی و به روز نمودن صلاحیت‌ها و شاخصها جای تأسف دارد .این درحالیست که لازم است شرایطی فراهم شود تا هر داوطلب حایز شرایط برای یک دوره ، به عنوان رایزن بازرگانی انتخاب شده و پس از پایان ماموریت نسبت به انتقال تجربیات و اطلاعات خود به دیگران و به عنوان کارشناس اقدام نماید . در مورد رایزنان بازرگانی اعزامی به بلاروس و هند که برای دومین بار به یک کشور خاص اعزام میشوند این سوال مطرح است که اولا آیا فرد ذیصلاح دیگری وجود نداشته که به جای این عزیزان اعزام گردیده و دوما ارزیابی از مدت حضور قبلی ایشان در کشورهای فوق چگونه بوده است که مجددا برای همان کشور انتخاب شده اند و چرا این رویه برای سایر رایزنان اعزامی رعایت نگردیده است ؟در نهایت به نظر می رسد لازم است دستورالعمل انتخاب رایزنان ،مورد بازنگری اساسی قرار گرفته و با تشکیل کارگروه‌هایی متشکل از متخصصان امر ، فرایند انتخاب و انتصاب رایزنان با سرعت و دقت بیشتری صورت پذیرد .
نظر شما