آغاز شمارش معکوس برای راه اندازی طرح استراتژیک نفتی ایران/ صادرات نفت ایران از پایانه جاسک تا پایان سال جاری

 گروه صنعت و بازرگانی پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، تنگه هرمز در کنار تنگه مالاگا، کانال سوئز، باب المندب، تنگه‌های ترکیه (بوسفور و داردانل)، پاناما از مهمترین شاهراه های انتقال و ترانزیت نفت خام در جهان است که اگر حجم نفت انتقالی  از این تنگه را بررسی کنیم روزانه بالغ بار ۲۰ میلیون بشکه نفت خام از این تنگه عبور می کند.

در حال حاضر کشورهای ایران، کویت، عراق، عربستان سعودی، امارات، بحرین و تاحدودی بحرین نفت و محموله‌های LNG خود را از مسیر تنگه هرمز به بازارهای بین‌المللی منتقل می‌کنند و گزارش موسسه اطلاعات انرژی آمریکا حاکی از آن است که حدود ۲۰ درصد نفت جهان از مسیر تنگه هرمز به بازار جهانی منتقل می‌شود.

همزمان با بالا گرفتن اختلافات ژئوپولیتیکی بین ایران و غرب، کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس راهکارها و مسیرهای متعددی را برای دور زدن تنگه هرمز در دستور کار داده‌اند که در شرایط فعلی اعراب از ۵ مسیر خطوط لوله به عنوان مسیر های جایگزین احتمالی تنگه هرمز یاد می کنند.

خط لوله شرق- غرب عربستان یا پترولاین، خط لوله عراق- ترکیه، خط لوله ابوظبی، خط لوله عراق- عربستان، خط لوله ترانس عربی یا Tapline و خط لوله عربستان – بحرین از مهمترین طرح های اعراب برای دور زدن تنگه هرمز است.

با این وجود بررسی ظرفیت انتقال هر یک از این خطوط لوله نفتی نشان می‌دهد که با صرف سرمایه گذاری‌های کلان، تمامی این مسیرها در خوشبینانه ترین حالت توان انتقال روزانه ۶ تا ۷ میلیون بشکه نفت خام را بیشتر برخوردار نیستند که پاسخگوی نیمی از نفت منتقل شده از تنگه هرمز هم نیست.

*پترولاین پروژه انتقال نفت عربستان به دریای سرخ

خط لوله ۷۴۵ مایلی شرق- غرب عربستان یا "پترولاین" بین منطقه بقیق عربستان و بندر ینبوع در ساحل دریای سرخ ساخته شده است. خط لوله پترولاین از ظرفیت انتقال روزانه ۵ میلیون بشکه  نفت برخوردار است.

با این وجود گزارش برخی از موسسات معتبر بین المللی همچون "استاندارد چارتر" حاکی از آن است که عربستان در سال های اخیر هیچگاه توان افزایش ظرفیت انتقال خط لوله پترولاین تا سقف ۵ میلیون بشکه نفت در روز را نداشته است.

*خط لوله نفت عراق- ترکیه

 خط لوله انتقال نفت عراق به ترکیه دومین مسیر جایگزین تنگه هرمز است به طوری‌که این خط لوله، نفت منطقه کرکوک عراق را از طریق ترکیه به بندر جیهان در دریای مدیترانه، منتقل می کند.

 خط لوله صادرات نفت عراق به ترکیه که یک چهارم نفت عراق را صادر می‌کند، بارها مورد حملات تروریستی قرار گرفته است؛ این خط لوله ظرفیت انتقال روزانه یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه نفت را دارد و به طور عادی ۴۰۰ هزار بشکه در روز نفت را انتقال می‌دهد.

 *خط لوله حبشان - فجیره

 امارات متحده عربی بهره‌برداری از خط لوله ۴۸۰ کیلومتری ابوظبی با ظرفیت انتقال ۲.۵ میلیون بشکه نفت خام در روز را با هدف دور زدن تنگه هرمز از سال ۲۰۱۲ آغاز کرده است.

 خط لوله ابوظبی باعث افزایش صادرات نفت خام امارات از بندر فجیره امارات در ساحل دریای عمان می‌شود به عبارت دیگر با راه اندازی این خط لوله ، انتقال نفت خام از خلیج فارس بدون نیاز به عبور از تنگه هرمز، امکان پذیر می‌شود.

 خط لوله نفت ابوظبی امارات با سرمایه گذاری ۳ میلیارد و ۲۹۰ میلیون دلاری احداث شده است و امارات را قادر می سازد تا ۷۰ درصد از نفت صادراتی خود را به بندر فجیره انتقال دهد.

 * خط لوله عراق- عربستان

 کارشناسان از خط لوله عراق به عربستان با ظرفیت حدود ۱.۶۵ میلیون بشکه در روز به عنوان یکی از آلترناتیوهای دیگر دور زدن تنگه هرمز یاد می کنند، این خط لوله در سال ۱۹۸۹ میلادی به طور کامل با سرمایه گذاری عراق ساخته شد.

 هدف از ساخت این لوله نفتی انتقال نفت جنوب عراق به عربستان و از آنجا به موازات خط لوله پترولاین به جنوب بندر ینبوع در حاشیه دریای سرخ است.

 با این وجود در سال ۱۹۹۰ میلادی و با حمله عراق به کویت این خط لوله مسدود شد با گذشته یک دهه در سال ۲۰۰۰ میلادی عربستان این خط لوله را به عنوان غرامت جنگی از عراق توقیف کرد و اقداماتی به منظور سلب مالکیت عراق از این خط لوله انجام داد.

 برای بهره‌برداری از این خط لوله نفتی در شرایط فعلی مشکل اساسی وجود داردکه همان اختلاف دولت بغداد و ریاض در بازپس گیری این خط لوله نفتی است.

 *خط لوله متروکه ترانس عربی

 خط لوله نفت ترانس عربی از سابقه بهره برداری ۶۵ ساله برخوردار بوده و یکی از قدیمی‌ترین خطوط لوله نفتی منطقه خاورمیانه است به طوریکه این خط لوله از ظرفیت انتقال ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز برخوردار است.

 این خط لوله بندرالعیمه واقع در خلیج فارس و شرق عربستان را پس از گذشتن از اردن و سوریه به لبنان متصل می‌کند. با این وجود در سال ۱۹۹۰ میلادی به خاطر همکاری و حمایت اردن از عراق در جنگ اول خلیج فارس، عربستان کلا نفت صادراتی خوداز این خطوط را قطع کرد.

 در شرایط فعلی هم این خط لوله نفتی به حالت متروک و غیر فعال درآمده است با این وجود باید از این لوله نفتی به عنوان یکی از مسیرهای انتقال طلای سیاه به حوزه دریای مدیترانه یاد می شود.

 از سوی دیگر هم اکنون خط لوله عربستان - بحرین تنها خط لوله بین‌المللی فعال و در حال کار عربستان، متشکل از چهار خط لوله قدیمی با عمر ۶۰ سال است که نفت خام سبک میادین ابوصفرا و دمام را با ظرفیت ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار بشکه در روز را به بحرین منتقل می کند.

*ایران هم برای امنیت انرژی خود تنگه هرمز را دور می زند

آنچه که تا اینجای گزارش به آن اشاره شد مسیر های جایگزین کشور های حاشیه خلیج فارس برای دور زندن تنگه هرمز بود اما ایران نیز به عنوان دارنده بزرگترین بخش تنگه هرمز و تامین کننده امنیت این تنگه نیز به دنبال دور زدن تنگه هرمز است.

هم اکنون عمده صادرات نفت ایران از پایانه صادراتی خارک و با عبور از تنگه هرمز انجام می‌شود. تنوع‌بخشی به پایانه‌های صادرات نفت و استفاده از مسیرهای جایگزین آبراه تنگه هرمز، از جمله اهدافی هستند که در پروژه خط لوله گوره-جاسک که تنگه هرمز را دور می زند و نفت را به منطقه مکران می رساند دنبال می‌شود.

میرعماد موسوی تحلیل گر انرژی در گفت‌وگو با پایگاه رادار اقتصاد درباره ویژگی‌های فنی این پروژه می گوید: خط لوله انتقال نفت خام از غرب کارون به سواحل مکران، که به خط لوله گوره-جاسک معروف است، طولی حدود ۱۱۰۰ کیلومتر دارد و برای انتقال یک میلیون بشکه انواع نفت خام سبک و سنگین به سواحل مکران برنامه‌ریزی شد است.

وی اضافه می کند: این پروژه از چند منظر یک پروژه استراتژیک برای کشور است. اول اینکه ایران را از وابستگی به پایانه خارک جدا می‌کند. در حال حاضر ۷۵ تا ۸۰ درصد صادارت نفت خام کشور از جزیره خارک انجام می‌شود و این خط لوله، پایانه جدیدی را در جاسک ایجاد می‌کند که بعد از تنگه هرمز قرار دارد و دسترسی به آب‌های آزاد اقیانوسی را ایجاد می‌کند.

این تحلیلگر انرژی ادامه می دهد: نکته دیگر اینکه در سواحل مکران مجموعه‌های پتروشیمی تشکیل خواهند شد و این خط لوله، خوراک بخشی از مجموعه‌های پالایشگاهی این منطقه را تأمین خواهد کرد. علاوه بر اینها، بحث ذخیره‌سازی نفت خام در پایانه‌های صادارتی نیز با این پروژه ممکن می‌شود.

وی اظهار می کند: اگرچه تا پایان دولت دوازدهم چند ماهی بیشتر باقی نمانده است اما ظاهرا وزارت نفت حساب ویژه ای روی این خط لوله باز کرده است و سعی دارد که این پروژه را تا پایان سال ۹۹ به اتمام رساند.

این گزارش حاکی است در طرح خط لوله نفتی گوره به جاسک که یکی از طرحهای مهم وزارت نفت در سال جهش تولید است، حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار قرارداد تأمین لوله و حدود ۴۸ میلیون دلار مربوط به ساخت پمپ‌های انتقال می‌شود که از کارخانجات داخلی و با تکیه بر توان داخلی در حال تأمین است.

براساس آخرین اطلاعات بدست آمده طرح خط لوله گوره به جاسک هم اکنون پیشرفت فیزیکی ۷۶ درصدی دارد که هدفش انتقال یک میلیون بشکه نفت خام سبک و سنگین صادراتی در روز است که این نفت را به پایانه جدید صادراتی نفت خام ایران در منطقه جاسک برساند.

اهمیت این خط لوله در آن است که تمام مسیر این خط از خاک ایران عبور می کند و در صورتی که تهدیدی از سوی کشورهای خارج از منطقه خلیج فارس برای این تنگه رخ دهد امکان صادرات نفت خام از ایران گرفته نمی شود.

انتهای پیام/