صورت حساب مالیات‌های پنهان برای مردم/چرا مالیات بر کالاهای مصرفی مردم بیش از مالیات بر شرکتهاست؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از اقتصادنیوز ؛ بر اساس گزارش منتشر شده توسط مرکز آمار ، سهم مالیات مستقیم از کل درآمد های مالیاتی کشور در سال ۹۰ از ۷۹ درصد به ۵۸ درصد در سال ۹۸ رسیده است. همچنین سهم مالیات بر کالا و خدمات که از آن تحت عنوان مالیات غیر مستقیم یاد می شود از کل درآمد مالیاتی از ۲۱ درصد در سال ۹۰ به ۴۲ درصد در سال ۹۸ رسیده است. این موضع بیانگر تمرکز دولت بر گرفتن  مالیات پنهان از مردم است.

طی گزارشی که مرکز آمار تحت عنوان عدالت اجتماعی منتشر کرده است مالیات مسقیم شامل مالیات بر اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت بوده و مالیات غیر مستقیم نیز مالیات بر کالا و خدمات در نظر گرفته شده است. این در حالی است که بانک مرکزی طی گزارش های قبلی خود مالیات بر واردات را نیز جزئی از مالیات غیر مستقیم در نظر می گرفت.

به نظر می رسد مرکز آمار مالیات بر واردات را در یکی از اجزای دیگر مالیاتی در نظر گرفته است .

اهمیت درآمد مالیاتی در اقتصاد ایران

مالیات از مهم ترین ارکان درآمدی دولت ها محسوب می شود. عموما در کشورهای توسعه یافته مالیات مهم ترین بخش درآمدزایی دولت ها برای صرف هزینه های جاری کشور است .اما این اتفاق در کشور های کمتر توسعه یافته رخ نمی دهد، علی الخصوص کشور هایی که دارای منابع طبیعی مانند نفت و گاز هستند معمولا از درآمد های مالیاتی برای تأمین هزینه های جاری خود بهره لازم را نمی برند .

ایران نیز در زمره کشورهایی است که دارای منابع طبیعی بوده و تا حد زیادی برای تأمین هزینه های خود از درآمدی های نفتی استفاده می کند و از آنجایی که استفاده از درآمد حاصل از فروش نفت در بودجه جاری کشور منجر به افزایش پایه پولی و نهایتا  افزایش تورم می شود، هرچه دولت بتواند هزینه های جاری خود را با تکیه بر مالیات از درآمد های نفتی جدا کند برای اقتصاد کشور نیز بسیار مفید خواهد بود .

درآمد های مالیاتی اقتصاد ایران؛در مدار نزول

با توجه به اینکه سال ۹۹ تازه به پایان رسیده است آماری از مالیات ستانده شده در این سال هنوز منتشر نشده است .پیش بینی می شود از آنجا که در سال گذشته به علت شیوع ویروس کرونا  دولت نتوانست مالیات مورد نظر خود را وصول کند، درآمد مالیاتی کشور در سال ۹۹ نسبت به سال های قبلی پایین تر باشد.

البته آمار دقیقی از درآمدهای مالیاتی سال ۹۸ منتشر نشده است اما به گفته رئیس سازمان امور مالیاتی در سال ۹۸ ماهیانه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی کشور است. بر این اساس می توان گفت کل درآمد وصول شده در سال ۹۸ حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می شود.

چنانچه این برآورد درست باشد درآمد مالیاتی کشور در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ کاهش یافته است، چراکه طبق آمار های بانک مرکزی کل درآمد مالیاتی کشور در سال ۹۷ بالغ بر ۱۲۷ هزار میلیارد تومان بوده است .

ترکیب درآمدهای مالیاتی دولت

براساس گزارش سازمان امور مالیاتی در سال ۹۸ سهم مالیات اشخاص حقوقی ۳۰ درصد، مالیات بر درآمد ۲۲ درصد، مالیات بر ثروت ۶ درصد و مالیات بر کالا و خدمات نیز ۴۲ درصد از کل درآمد مالیاتی کشور را تشکیل داده است. مالیات بر اشخاص حقوقی، درآمد و ثروت مالیات آشکار تلقی می شود و همچنین مالیات بر کالا و خدمات نیز مالیات پنهان محسوب می شود .

چنانچه فرض درآمد ۱۲۰ هزار میلیارد تومانی در سال ۹۸ صحیح باشد ،دولت حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان مالیات پنهان از مردم دریافت کرده است .به طوری که دولت این مقدار درآمد را توانسته است با مالیات بستن بر قیمت کالا و خدمات کسب کند .

کاهش ۲۶ درصدی اشخاص حقوقی از درآمد ها مالیاتی

در سال ۹۰ مالیات بر اشخاص حقوقی ۵۶ درصد از کل درآمدهای مالیاتی کشور را تشکیل می داد، در سال های ۹۱ و ۹۲ نیز به ترتیب به ۵۳ و ۴۳ درصد تقلیل پیدا کرد. همانگونه که در سطور بالاتر نیز گفته شده سهم اشخاص حقوقی از کل درآمد های مالیاتی کشور به ۳۰ درصد رسیده است .به بیان دیگر در طول دهه ۹۰ سهم مالیات دهی شرکت ها بسیار کم شده است. کاهش شدید این سهم در سال های اخیر را می توان تا حدود زیادی به علت مشکلات اقتصادی در کشور دانست .

تمرکز دولت بر مالیات های پنهان

در سال ۹۰ سهم مالیات مستقیم ( اشخاص حقوقی ،درآمد و ثروت ) حدود ۷۹ درصد از کل درآمدهای مالیاتی را تشکیل می داد و در همین سال سهم مالیات بر کالا و خدمات که از آن تحت عنوان مالیات پنهان یاد می شود ۲۱ درصد بوده است.

در حالی که در سال ۹۸ این سهم برای مالیات مستقیم به ۵۸ درصد و برای مالیات غیر مستقیم به ۴۲ درصد رسیده است، به بیان دیگر سهم مالیات بر کالا و خدمات از کل درآمد های مالیاتی دولت در طول ۸ سال دو برابر شده است .این تغییر نسبت ناشی از کاهش سهم مالیات اشخاص حقوقی است.

این امر نشان می دهد که تمرکز دولت در طول چندین سال گذشته بیشتر از دریافت مالیات از شرکت ها، بر روی اخذ مالیات به صورت پنهان از مردم بوده است

البته در این گزارش مرکز آمار ، مالیات بر واردات در نظر گرفته نشده است. از آنجایی که مالیات بر واردات نیز جزئی از مالیات غیر مستقیم تلقی می شود، چنانچه این قسمت نیز محاسبه می شد به احتمال زیاد سهم مالیات های غیر مستقیم و پنهان از مالیات مستقیم از کل بیشتر می شد.