گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، ناکارآمدی نظام بودجه ریزی سالهاست گریبان اقتصاد ایران را گرفته و البته به تشدید مشکلات در اقتصاد ایران دامن زده است.مهدی پازوکی اقتصاد دان و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی دلایلی برای ناکارآمدی بودجه کشور و فشارهای تورمی یاد آور می شود که اقتصاد را روز به روز لاغر و بیمار تر می کند. این کارشناس اقتصادی معتقد است که محقق نشدن عددهای بودجه در بخش مالیات به دلیل عدم جلوگیری از فرار مالیاتی و مسائل دیگری است که از طریق بودجه نویسی و مالیات به صورت دو سویه اقتصاد را به شدت رنجور کرده است.
آیا درآمدهای دولت از محل اخذ مالیات و مبالغی که به عنوان مالیات دریافت شده رضایت بخش است؟
بحث بودجه نویسی، تصویب بودجه وعملیاتی کردن بودجه آنچنان مهم است که بحث اخذ مالیات و جلوگیری از فرار مالیاتی و موضوعات مرتبط با این بخش حائز اهمیت است. تدوین و نظارت بر بودجه کشور از این جهت مهم است چرا که کشور بدون بودجه و الزاماتی که بودجه تعیین می کند اداره نمی شود. از سوی دیگر موضوع مهمی که حتما باید دنبال شود و اتفاقا در بودجه در ردیف های مهم و قابل اعتنا باشد، مجلس و دولت به دنبال تحقق آن باشند درآمدهای مالیاتی است. براساس آمارهای بیان شده از سوی سازمان مالیاتی و نهادهای مربوطه دولت در چهار ماه اول سال موفق به دریافت مالیاتی که برای این مدت تعیین کرده بود شده است، به عبارت دیگر عملکرد چهار ماهه مالیاتی اول سال بر اساس خواست دولت محقق شده از این نظر بر این چهار ماه به لحاظ آنچه خواسته و نوشته شده نمی توان خرده گرفت، اما از آنچه می توانیم مالیات بگیریم یا رقم و عددی که از مالیات برای اداره کشور می توانیم به دست بیاوریم بسیار عقب هستیم، لذا بر این موضوع می توان خرده گرفت.
درباره فرار مالیاتی صحبت کردید از این موضوع بسیار گفته می شود، دولت هایی که می آیند و می روند یکی از تکیه گاه های اصلی وعده هایشان جلوگیری از فرار مالیاتی و تحقق مالیات برای خوب اداره کردن کشور است اما فقط درحد شعار باقی می ماند چرا در صحنه حرف زدن خوبیم اما به عمل که می رسیم می مانیم و وا می دهیم؟
به این دلیل که یا اراده ای برای این موضوع ایجاد نشده یا دولت ها با فشارهای کاری که دارند و البته درآمدهای نفتی که داشتیم دولتها را خیلی به این موضوع هدایت نکرد که بخش قابل توجهی از بودجه کشور باید از محل درآمدهای مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی احصا شود. یکی از مهمترین برنامه های خوبی که دولت آقای روحانی می تواند از خود به یادگار بگذارد، یا آغاز یک قدم درست در اقتصاد کشور برای منفعت رسانی به عموم مردم و جامعه در دولت بعدی می تواند با موضوع جلوگیری از فرار مالیاتی آغاز شود. دولت آقای روحانی درهمین چند ماه باقیمانده تا کنار رفتن می تواند به عنوان یک یادگاری خوب تمام وقت برای آماده کردن بسترهای این مساله مهم و سپردن آن به دولت بعدی تلاش کند؛ ضمن اینکه مساله حذف معافیت های مالیاتی هم حتما مد نظر و به عنوان یک اولویت مهم مد نظر باشد.
حذف معافیت های مالیاتی وجلوگیری از فرار مالیاتی تا چه میزان به تامین بودجه کمک می کند و چه کسری از آن را پوشش می دهد؟
شاید همه ی آن را، یا اگر اغراق نکنیم بیشترین سهم را در پر کردن بودجه کشور خواهد داشت. درتمام برنامه های سوم،چهارم ، پنجم و ششم به این موضوع تاکید شده که بودجه جاری باید از محل مالیات‌ها تامین شود، پس تحقق این موضوع امکان پذیر است. آنچه به عنوان مالیات در لایحه هایی که از سوی دولت ها ارائه شده تقریبا محقق شده هر چند که بخشی از مالیات ها از کارمندان بخش دولتی گرفته شده اما گستره اخذ مالیات باید بیشتر و بیشتر شود. پایه های مالیاتی که در تمام دنیا بخصوص در کشورهای توسعه یافته سالهاست اجرا و عملیاتی شده در ایران هم بدون هیچ گونه سیاسی کاری یا دل نگرانی برای منافع این حزب یا آن جناح به نفع ملی باید کنار گذاشته شود.
شاید چون دولت با عدم تحقق درآمدهای نفتی مواجه شده برای بودجه ۱۴۰۰ و یا دولت بعدی برای بودجه ۱۴۰۱ توجه بیشتری به نقش مالیات در بودجه داشته باشند به نظر شما این مساله همان فرصت تحریم است که به ما داده شده و چگونه از این موضوع باید بهره مند شویم؟
بحث مهمی است. قطعا درآمد نفت تحقق نیافت که موضوع مالیات و اخذ مالیات از پایه های مختلف درآمدی بیش از گذشته مطرح شده است. از این دیدگاه که باید از اقتصاد نفتی عبور کنیم و به درآمدهای مولد و اخذ مالیات برسیم بله اگر این موارد را محقق کنیم فرصتی برای تحقق یک بودجه عملیاتی مبتنی بر درآمدهای مالیاتی برای ما ایجاد شده است. از این نظر دولت باید مالیات بگیرد، با این روش که دارایی های خود را در جریان خصوصی سازی های واقعی مولد کند. در بودجه امسال هم تحت عنوان مولد سازی دارایی‌های دولت ۵۰ هزار میلیارد تومان لحاظ شده تا دولت با فروش دارایی های اضافه خود به سمت خصوصی سازی و اخذ مالیات از واحدهای خصوصی حرکت کند. به عنوان مثال دولت در پایتخت خانه ها و زمین های بسیاری دارد، وزارتخانه ها و بانک ها املاک و مستغلات فراوانی دارند که اگر آنها را بفروشند علاوه بر اینکه این دارایی ها در چرخه اقتصادی قرار می گیرند، نقدینگی جمع می شود، بلکه پول وارد خزانه می شود ودولت برای تامین بودجه خود به سراغ راه های تورم زا نمی رود. اگر دولت این موضوع را به طور کامل در دستور کار خود قرار دهد علاوه بر اینکه دولت لاغر تر می شود ، به کارآمد تر شدن دولت هم در عرصه کشور داری کمک شایان توجهی می شود. براساس برآورد وزارت دارایی که در سال گذشته اعلام شد دولت بیش از ۷۰۰۰ هزار میلیارد تومان دارایی دارد، این رقم بسیار بزرگ است، بنحوی که اگر فقط نیم درصد دارایی‌های دولت مولد شود، اصلا نیازی به خام فروشی نفت نخواهد داشت. هر چند این موضوع باید توسط نمایندگان مجلس هم دنبال شود.
آیا با افزایش نرخ مالیات درحال حاضر و در شرایط اقتصادی کنونی موافق هستید؟
خیر. به شدت در وضعیت کنونی با افزایش نرخ مالیات کاملاً مخالفم، به این دلیل که درچنین اقتصادی اگر نرخ مالیات افزایش بیابد قطعا رکود بیش از پیش تعمیق می شود.
شما با پذیرش و تصویب اف ای تی اف موافق هستید و همواره این نظر را داده اید با چه دلیلی بر تصویب اف ای تی اف تاکید می کنید؟
بنده همیشه گفته ام که من به شدت طرفدار اف‌ای‌تی‌اف هستم. معتقد هستم اگر اف ای تی اف را نپذیریم اقتصاد ایران نمی‌تواند با جامعه جهانی تعامل داشته باشد و نمی توانیم در عرصه مبارزه با پولشویی موفق باشیم، اصلا ما خود قربانی تروریسم هستیم، از این رو موافق تصویب و پیوستن به اف ای تی اف هستم که از این طریق می توانیم جلوی پولشویی را بگیریم ودرآمدهای کلان بی پایه واساس اقتصادی را رصد کنیم.
اما در داخل قانون مبارزه با پولشویی داریم چه نیازی به پیوستن به اف ای تی اف وجود دارد؟
به این دلیل که قانون مبارزه با پولشویی داخل به درستی و به صورت کامل اجرا نمی‌شود و راه دررو برای آن گذاشته شده است که اگر راه در رو نداشت، براساس آمارهایی که از رسانه ملی پخش شد گردش مالی کالای قاچاق و مواد مخدر در سال گذشته ۱۶۰ هزار میلیارد تومان است، جالب است که این پول فقط برای قاچاق کالا و مواد مخدر است و جالب تر اینکه کل اسکناس‌های ما این عدد نمی شود، قطعا بخشی از این پول از سیستم بانکی جابجا شده، بنابراین قانون ما به درستی اجرا نشده از این جهت باید با طراحی سیستم مالیاتی با استفاده از تکنولوژی مالیات و آی تی مدیریت اجرایی قوی از طریق هماهنگی سه قوه مفسدین شناسایی شوند، جلوی امثال بابک زنجانی ها و طبری ها را باید با قدرت و قوت عمل گرفت، همه فسادهایی که توسط مدیران در قوای مختلف صورت گرفته باید بررسی شود، منافذ به شدت برای همیشه بسته شود. جلوی جا به جایی هزاران میلیارد تومان پول گرفته شود. از این جهت می گوییم قانون ما به درستی اعمال نشده و کافی نیست که مثلا ۳ میلیارد تومان به حساب خانم آقای کاظمی رئیس هیئت مدیره بانک سرمایه واریز می شود، به حساب یک خانم خانه دار! اگر مصوبه قانونی و نظارت ما در و پیکر داشت و اگر مبارزه با پولشویی به درستی انجام می شد آیا بلافاصله نباید حساب این خانم بسه می شد؟ به هر حال قوه قضاییه باید به این موضوع عکس العمل و حساسیت بیشتری نشان دهد تا مانع هر گونه فساد در اقتصاد کشور شویم. اگر با این موارد به شدت برخورد نشود قطعا روزهای سختی در پیش روی اجتماع واقتصاد خواهد بود چرا که نه تنها اقتصاد از بین می رود، باقیمانده اعتماد مردم به مسوولین به شدت خدشه دار می شود.
نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران به نسبت جهانی چه میزان تفاوت دارد؟
نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران ۷ درصد است، در حالی که نسب مالیات به تولید ناخالص داخلی در ترکیه ۲۰ درصد است، قطعا اگر ما ۲۰ درصد جی دی پی مالیات بگیریم، دیگر مشکل کسری بودجه نخواهیم داشت، اگر جلوی فرارهای مالیاتی گرفته نشود، هزاران میلیارد تومان فرار مالیاتی به جیب کسانی می رود که با رانت و زد و بند جزء ثروتمندان کشور شده اند.
نظر شما