گروه کشاورزی و صنایع غذایی پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، ایران در منطقه ای گرم و خشک قرار گرفته است، جغرافیایی حادثه خیز که در مسائل محیط زیستی و بلایای طبیعی نیز در ردیف اول حوادث محیط زیستی از جمله زلزله و کمبود بارش ها قرار دارد. کاهش بارندگی در سال های اخیر و گرمتر شدن هوا به دلیل مختلف، خشکسالی های چند سال اخیر و عدم مدیریت درست و بهینه آب نگرانی های تازه ای را بر انبوه نگرانی های مردم ایران افزوده است. نبود آب را با هیچ چیز دیگر نمی توان مقایسه کرد، چرا که مسوولین در نبود و کمبود آب نمی توانند نسخه نخرید و نخورید را برای مردم بپیچند، چرا که آب مایه حیات است. رادار اقتصاد با توجه به اهمیت مبحث کمبود آب و استفاده بهینه از منابع آبی کشور دربخش های مختلف کشاورزی، صنعتی و خانگی در گفت و گو با کارشناس ارشد سازه های آبی تاملی کرده بر استفاده از بهینه ترین الگوهای مصرف و راهکارهای استفاده صحیح از منابع آبی کشور.
امیر حاجی زاده فلاح کارشناس ارشد سازه های آبی در گفت و گو با رادار اقتصاد در خصوص کمبود منابع آبی و اهمیت رعایت این موضوع در کشاورزی و الگوی مصرف آب کشور گفت: در چند دهه اخیر تغییر اقلیم و عدم وقوع بارشهای کافی و به موقع و در نتیجه عدم تامین آب مورد نیاز گیاهان کشت شده، محدودیت اراضی قابل کشت و منابع آب، همچنین توزیع ناهمگون زمانی و مکانی آب شیرین به لحاظ کمی و همچنین رشد سریع و روزافزون جمعیت جهان و به ویژه کشور ما ایران در دهه های اخیر، سبب بروز مشکلات روزافزون در تامین منابع آب مورد نیاز مصارف مختلف شده است. آنچه در این موضوع حائز اهمیت است به کارگیری راهکارهای مناسب در مصرف و توزیع منابع آبی است در دو بخش مصارف صنعتی و کشاورزی و همچنین مصارف خانگی که باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی در خصوص بازیافت آب از فاضلاب (صنعتی و کشاورزی) گفت: یک راهکار برای جبران کمبود آب در کشور می تواند بازیافت آب از فاضلاب که اصطلاحا به آن آب های اصلاح شده نیز گفته می شود، باشد. یکی از راهکارهای ارائه شده برای استفاده مجدد از پساب های بهداشتی و صنعتی به منظور مقابله با خشکسالی و کمبود آب استفاده از این روش است. با انجام فرآیندهای مختلف تلاش می شود تا برخی از آلاینده ها و باکتری ها و همچنین فلزات مضر موجود در پساب ها حذف شده و از آب خروجی آن در سایر مصارف به جز آب های شرب استفاده شود.
وی در خصوص هدف از بازیافت آب از فاضلاب توضیح داد: یکی از بزرگترین معضلات موجود در دنیای امروز، کمبود آب های قابل استفاده به عنوان آب شرب می باشد. خشکسالی های پیاپی و همچنین مصرف بسیار زیاد آب های زیرزمینی توسط بخش های صنعتی و کشاورزی از جمله موارد بسیار تاثیرگذار بر این مشکل و محدودیت می باشد. به همین دلیل تلاش میشود تا با راهکارهای متعدد میزان آب مصرفی بخش های صنعتی را به شیوه های مختلف کاهش داد. یکی از راهکارهای ارائه شده در این زمینه، تصفیه فاضلاب و چرخش مجدد آب برای مصرف آن در سایر محیط های صنعتی و کشاورزی می باشد. با بازیافت آب از فاضلاب می توان برخی از استانداردها را در آنها بهبود بخشید و پس از حذف آلاینده های مضر، آب های خاکستری قابلیت استفاده مجدد را پیدا کنند. البته لازم به ذکر است که این آب ها رانمی توان به عنوان آب شرب استفاده نمود.
امیر حاجی زاده فلاح کارشناس ارشد سازه های آبی با ارائه راهکار دیگری در بخش مصارف خانگی به استفاده از شیرآلات کم مصرف در مصارف خانگی اشاره کرد و در این باره افزود: یکی از بخش های عمده ای که باعث مصرف بی رویه آب می شود، بخش مصارف ساختمانی می باشد. باید توجه داشت که در مصارف خانگی عوامل فرهنگی و عادت های نادرست بیشترین تأثیر را در مصرف بالای آب دارند. گرچه مناسب نبودن تجهیزات خانگی و لوله کشی‌های فرسوده و غیر اصولی که در بسیاری از موارد پس از مدتی باعث نشتی آب می‌شوند، خود مزیدی بر علت مصرف بالای آب در مصارف خانگی است. بنابراین استفاده از شیر آب کم مصرف می‌توانند در کاهش و بهینه‌سازی مصرف آب خانگی تأثیر بسزایی داشته باشند. به طور مثال شیرالات اهرمی به مقدار قابل توجهی قادر به کاهش مصرف آب هستند، چرا که در شیر آب دو محوره تنظیم دمای آب باعث اتلاف آب میشود و پس از هر بار وصل مجدد جریان، این تنظیم بایستی انجام گیرد ولی در صورت استفاده از شیرآلات اهرمی تنها یک بار نیاز به تنظیم دمای آب است.
این کارشناس سازه های آبی تصریح کرد: استفاده از شیرآلات اهرمی تا ۵۰ درصد از میزان مصرف آب را کاهش می دهد و یا استفاده از شیرآلات لمسی و شیرآلات چشمی و به طور کلی شیرآلات هوشمند می تواند تا ۷۰ درصد در صرفه جویی در مصرف آب تاثیر گذار باشد و تا ۱۰۰ درصد باعث افزایش بهداشت و پاکیزگی فردی میشود.با توجه به موارد گفته شده و نتایج تحلیل‌های کارشناسان می توان نتیجه گرفته که نصب شیرآلات و تجهیزات جدید موجب کاهش حدود ۱۵ تا ۵۰ درصدی در مصرف آب و به طور متوسط موجب کاهش مصرف آب خانگی به میزان ۳۲ درصد در مصارف شهری می شود.
وی در خصوص کولر های آبی به عنوان منبع اصلی هدر رفت آب در تابستان نیز گفت: آب مصرفی یک دستگاه کولر آبی در ۲۴ ساعت شبانه روز ۳۰۰ لیتر معادل مصرف دو فرد در یک شبانه روز است. و متاسفانه کولرهای آبی یکی از منابع اصلی هدر رفت آب در تابستان هستند که با انجام سرویس دوره ای و تنظمیم شناور آب یا جایگزین کردن کولرهای گازی می توان مانع از هدر رفت حجم قابل توجهی از آب و تبدیل آن به فاضلاب شد.
حاجی زاده فلاح در خصوص به کارگیری روش های نوین درآبیاری کشاورزی نیز به سیستم آبیاری هوشمند اشاره کرد و در این باره گفت: سهم بخش کشاورزی در مصرف آب حدود ۹۰ درصد ارزیابی شده است اما به دلیل هزینه نسبتا بالا استفاده از سیستم آبیاری هوشمند تا کنون انطور که باید به این نوع سیستم توجهی نشده که منجربه هدر رفت منابع عظیمی از آب شرب در بخش کشاورزی شده که این امار و ارقام نشان از نیاز اساسی به نصب این نوع سیستم با هر هزینه ای به قیمت از دست نرفتن بخش زیادی از منابع آبی کشور می دهد . به طور مثال در ایالات متحده امریکا، به طور میانگین روزانه ۹ میلیارد بشکه آب در فضای باز کشاورزی مصرف میشود. به دلیل ناکارآمد بودن سیستم آبیاری سنتی بیش از نیمی از این آب هدر می‌رود. تنها گزینه مناسب برای حل این مشکل آبیاری هوشمند بود که میزان مصرف را به نصف رساند
وی درپاسخ به این سوال که چرا سیستم آبیاری هوشمند حائز اهمیت است، گفت: سیستم های آبیاری هوشمند برنامه‌ریزی آبیاری را متناسب با آب و هوا و رطوبت خاک تنظیم می‌کنند. این برنامه‌ها و کنترلرها به طور قابل توجهی راندمان استفاده از آب در آبیاری فضای باز را بهبود می‌بخشند. برخلاف کنترل کننده‌های آبیاری سنتی که طبق یک برنامه‌ریزی متداول و از پیش تعیین شده کار می‌کنند، کنترل کننده‌های آبیاری هوشمند بر وضعیت آب و هوا، تبخیر و تعرق و استفاده گیاه از آب نظارت کرده تا به طور خودکار برنامه‌ریزی آبیاری را با شرایط واقعی زمین کشاورزی تنظیم کنند.
وی در این باره مثالی زد و افزود: به عنوان مثال با افزایش درجه حرارت در فضای مزرعه و یا کاهش بارندگی، کنترل کننده‌های آبیاری هوشمند با توجه به متغیرهای اختصاصی خود مانند: نوع خاک، نحوه عملکرد آبپاش‌ها، رطوبت، خاک و... برنامه زمانبندی آبپاش‌ها را تنظیم می‌کنند.
کارشناس سازه های آبی در خصوص سرانه مصرف آب در ایران توضیح داد و گفت: در کشور ایران در بخش شهری میزان مصرف آب (آب فروش رفته+هدررفت ظاهری+ مصارف بدون درآمد) در سال در حدود ۵.۴ میلیارد متر مکعب است. از این میزان مصرف مقدار ۴.۳ میلیارد مترمکعب مربوط به مصارف بخش خانگی است، لذا با توجه به جمعیت تحت پوشش در مناطق شهری میزان سرانه مصرف آب یا همان میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در روز برای کل مصارف ۲۲۴ لیتر به ازای هر نفر در روز و برای مصارف خانگی ۱۸۰ لیتر به ازای هر نفر در روز است. در بسیاری از کشورها که دارای منابع آبی بیشتری از ایران هستند و شرایط آب و هوایی مناسبی نیز دارند، سرانه مصرف آب از کشور ایران پایین‌تر است، لذا در کشور ایران ضروری است در راستای مدیریت بهینه منابع آب و دستیابی به وضع مطلوب در آینده و جلوگیری از بحران‌های احتمالی به دلیل کمبود منابع ارزشمند آبی، افزایش بهره‌وری آب از طریق اقداماتی همچون مدیریت تقاضا و مصرف آب و افزایش آگاهی‌های اجتماعی در اولویت مدیریت صنعت بزرگ آب و فاضلاب قرار گیرد.
حاجی زاده فلاح علت بالا بودن سرانه مصرف آب در کشور و راهکارهای بازدارنده را توضیح داد ودر این باره گفت: همانطور که گفته شد سرانه مصرف آب به عوامل متعددی از جمله شرایط اقلیمی و وضعیت آب و هوایی، نوع فرهنگ هر منطقه، تعرفه و قوانین بازدارنده، تجهیزات کاهنده مصرف، وضعیت بهداشتی و غیره بستگی دارد و با توجه به کمبود زمان و اینکه مسائل فرهنگی و اجتماعی و فرهنگ سازی سالها زمان می‌برد پس در این شرایط بهتر است با افزایش تعرفه در بهینه سازی آنی مصرف آب و تغییر دیدگاه مردم نسبت به این مایه حیاتی اقدام نمود.
کارشناس سازه های آبی در خصوص تجارت آب مجازی توضیح داد و افزود: در حالی که مهمترین محصول وارداتی ایران در بخش کشاورزی گندم است، حالا هندوانه به مهمترین محصول صادراتی ایران در بخش کشاورزی تبدیل شده است! برای تولید گندم آب بسیار کمتری نسبت به تولید هندوانه نیاز است و این وضعیت نشان می دهد که ایران هیچ استراتژی مناسبی برای تولید و صادرات محصولات کشاورزی ندارد. حالا اگر فرض را بر این بگذاریم که به طور متوسط هر هندوانه صادراتی ۴ کیلوگرم بوده باشد با توجه به اینکه در دو ماهه سال جاری ۴۰۲ میلیون و ۵۷۶ هزار و ۵۱۰ کیلو هندوانه به خارج صادر شده است، می توان نتیجه گرفت که تعداد ۱۰۰ میلیون و ۶۴۴ هزار و ۱۲۷ عدد هندوانه به خارج از کشور صادر شده است. اگر برای تولید هر هندوانه ۴ کیلوگرمی همان ۱.۱ مترمکعب آب مصرف شده باشد می توان نتیجه گرفت که حدود ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب مجازی ایران به خارج صادر کرده است.این در حالی است که کشور ایران در خشکسالی به سر می برد! بنابراین با توجه به پایین‌بودن بهره‌وری آب کشاورزی در ایران، مصرف آب مجازی در این بخش بسیار بالا است و بهترین راهکار در شرایط موجود، توسعه هرچه بیشتر تجارت آب مجازی است. در واقع کشورهای کم‌آب (همچون ایران) می‌توانند با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بر، مقدار آب موردنیاز برای تولید آنها را ذخیره کنند.
امیر حاجی زاده فلاح در خصوص روش‌های کاهش تبخیر آب‌های سطحی نیز گفت: تبخیر سطحی از دیرباز یکی از مشکلات اساسی برای منابع ذخیره آب بوده است و متخصصان و محققان همواره به دنبال روش‌هایی بوده‌اند تا بتوانند اثرات این پدیده را کاهش دهند .در تبخیر سطحی مولکول‌های روی سطح آب در معرض تابش نور خورشید یا وزش باد قرار می‌گیرند و با افزایش جنب‌وجوش، از سطح آب جدا شده و به بخار آب تبدیل می‌شوند. تغییرات آب‌وهوایی کره زمین نیز مزید بر علت شده است و این میزان در چند دهه اخیر رو به افزایش بوده است به طوری که این پدیده گاهی می‌تواند بیش از ۴۰ درصد از حجم آب ذخیره شده در سد را کاهش دهد. به همین دلیل محققان همواره به دنبال روش‌های مبارزه با این پدیده هستند که یکی از ای روش ها لایه‌های محافظ الکلی و پلی‌اتیلنی در ابعاد نانو می باشد که با استفاده از لایه‌های بسیار نازک نامرئی روی سطح آب که به صورت مانعی در برابر مولکول‌های جدا شده از سطح آب عمل می‌کند نیز یکی از روش‌های جلوگیری کاهش حجم آب سدهاست. جنس این لایه‌ها از نظر شیمیایی زنجیره‌های الکلی و پلی‌اتیلنی است. این لایه‌ها بیشتر در استرالیا و کانادا مورد استفاده قرار می‌گیرند و میزان تبخیر را ۳۰ درصد کاهش می‌دهد.
وی در این باره توضیح بیشتری داد و افزود: قدمت استفاده از این روش حدود ۵۰ سال است. هچنین یکی از ساده‌ترین راه‌های جلوگیری از تبخیر سطحی آب در سدها استفاده از توپ‌های پلاستیکی باشد. در این روش سطح آب با استفاده از توپ‌های پلاستیکی پوشانده میشود تا از تابش مستقیم نور خورشید به آب جلوگیری شود و میزان تبخیر کاهش یابد.
نظر شما