به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از فرهیختگان روز گذشته رئیس کل گمرک ایران آمار و ارقام اولیه تجارت خارجی کشور را اعلام کرد. به گفته محمد رضوانی‌فر، در ۶ماهه نخست امسال میزان وزنی تجارت خارجی کشور ۸۵ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش ۵۴ میلیارد و ۵۸۷ میلیون دلار بوده که به‌لحاظ وزنی رشد نزدیک به ۲۴ درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز رشد ۵.۲ درصدی داشته است. آمارها گمرک حکایت از آن دارد حجم صادرات ایران در نیمه نخست امسال ۲۴ میلیارد و ۱۴۴ میلیون دلار بوده که به رغم رشد ۲۹ درصدی در وزن، به‌لحاظ ارزش کاهش ۲.۶ درصدی داشته است. اما ۳۰ میلیارد و ۴۴۳ میلیون دلار کالا نیز وارد کشور شده که به‌لحاظ وزنی رشد ۶.۸ درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز رشد ۱۱.۷ درصدی داشته است. گزارش گمرک نشان می‌دهد تراز تجاری کشور در ۶ماهه نخست امسال به منفی ۶.۳ میلیارد دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (منفی ۲.۶ میلیارددلار) گرچه وضعیت بدتری دارد اما همچنان کمتر از ناترازی ۷ میلیارد دلاری نیمه نخست سال ۱۳۹۹ و ناترازی نزدیک به ۹ میلیارد دلاری نیمه نخست سال ۱۳۹۸ است. آنچنانکه در نمودارها هم قابل مشاهده است، صادرات ایران به‌لحاظ وزنی در سال‌جاری یک رکورد از خود به‌جا گذاشته است و بالاترین مقدار از سال ۱۳۹۵ تاکنون و قبل از آن است. اما درخصوص تراز تجاری منفی ۶.۳ میلیارد دلاری و کاهش ارزآوری صادرات ایران شواهد نشان می‌دهد دلیل اصلی این موضوع، کاهش قیمت‌ها در بازار جهانی فلزات و اقلام نفت‌پایه بوده که در پساکرونا و بعد از شروع جنگ روسیه- اوکراین جهش قیمت را تجربه کرده بودند. برخلاف کاهش قیمت در بازار فلزات و اقلام نفت پایه، آمارها حکایت از آن دارد طی این مدت قیمت اقلام صنعتی افزایش داشته است. این موضوع از این منظر حائز اهمیت است که بخش عمده واردات ایران را اقلام واسطه‌ای و سرمایه‌ای و بخش عمده صادرات کشور را اقلام منبع‌محور تشکیل می‌دهد.
کالاهای ایرانی ۲۴ درصد ارزان‌تر از ۱۴۰۱
طبق گزارش گمرک ایران، در شش‌ماهه نخست سال جاری ۶۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تن انواع کالای غیرنفتی از ایران صادرات شده که ارزش آن ۲۴ میلیارد و ۱۴۴ میلیون دلار بوده است. به عبارتی هر تن کالای غیرنفتی ایران امسال به ارزش ۳۵۷ دلار صادر شده است. این مقدار (۳۵۷ دلار) کمترین ارزش هر تن اقلام صادراتی از ۱۴۰۰ تاکنون بوده است. مقایسه این رقم با ارزش هر تن کالای غیرنفتی کشور در مدت مشابه سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد کالاهای صادراتی ایران امسال ۲۴ درصد ارزان‌تر از شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۱ شده است. همان‌طور که گفته شد دلیل این موضوع افت قیمت‌های جهانی برخی از فلزات و مشتقات نفتی و اقلام پتروشیمی است که در پساکرونا و بعد از شدت‌گیری جنگ روسیه-اوکراین در سال ۱۴۰۱ جهش پیدا کرده بودند.
اما در بخش واردات نیز آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد حجم واردات کشور در نیمه نخست امسال ۱۷ میلیون و ۶۰۰ هزار تن به ارزش ۳۰ میلیارد و ۴۴۳ میلیون دلار بوده که به‌لحاظ وزنی رشد ۶.۸ درصدی و به‌لحاظ ارزش رشد ۱۱.۷ درصدی دارد. طبق این آمارها، هر تن کالای وارداتی ایران ۱۷۳۰ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد پنج درصدی داشته است. به عبارتی ارزش هر تن کالای وارداتی ایران (۱۷۳۰ دلار) در مقابل ارزش هر تن صادرات ایران (۳۵۷ دلار) حدود ۴.۸ برابر گران‌تر است. دلیل این موضوع یعنی تفاوت شدید قیمت اقلام صادرات و وارداتی ایران به ترکیب کالاها برمی‌گردد. اقلام وارداتی کشور عمدتا کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای هستند که نسبت به اقلام منبع‌محور و نفت‌پایه و معدن‌پایه صادراتی ایران، درجه پیچیدگی و ارزش افزوده بالا و به همان نسبت وزن کمتری دارند. همچنین مدیریت و کاهش واردات اقلام مصرفی در سبد واردات کشور نیز ازجمله دلایلی است که طی سال‌های اخیر باعث شده وزن اقلام وارداتی کاهش و ارزش آنها بالاتر رود، اتفاقی که موجب افزایش وزنه قیمتی اقلام وارداتی می‌شود.
رشد ۲۲ درصدی صادرات فولادی‌ها
براساس گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در پنج‌ماهه نخست سال ۱۴۰۲، سه میلیون و ۹۳ هزار تن شمش فولاد (فولاد میانی) صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۲۴.۸ درصد داشته است. پس از آن یک میلیون و ۳۴۱ هزار تن محصولات فولادی طی مدت مذکور سال جاری صادر شده که نسبت به یک میلیون و ۱۶۶ هزار تن صادراتی در پنج‌ماهه نخست سال گذشته، ۱۵ درصد رشد نشان می‌دهد. در پنج‌ماهه نخست ۷۰۸ هزار تن آهن اسفنجی صادر شده که رشد ۲۳۲ درصدی را به ثبت رسانده است، این مقدار در پنج‌ماهه نخست سال گذشته حدود ۲۱۳ هزار بوده است. در زیرمجموعه‌های محصولات فولادی نیز صادرات مقاطع طویل فولادی به‌لحاظ وزنی رشد ۱۲.۶ درصدی و مقاطع تخت فولادی نیز به‌لحاظ وزنی رشد ۳۱.۸ درصدی داشته است. درمجموع صادرات فولادی‌ها به‌لحاظ وزنی رشد نسبتا مناسبی را تجربه کرده است. گرچه آمارهای انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران صرفا مربوط به وزن صادرات است، اما نگاهی به آمارهای گمرک نشان می‌دهد برای مثال در کد تعرفه ۷۲۰ که مربوط به صادرات آهن و فولاد است، درحالی در پنج‌ماهه امسال رشد وزنی صادرات ۴۵ درصد بوده که رشد ارزش این بخش ۲۴ درصد است. به عبارتی، در کد تعرفه ۷۲۰ وزن صادرات از ۲.۷ به ۴ میلیون تن رسیده اما ارزش صادرات از ۱.۵ میلیارد دلار به ۱.۹ میلیارد دلار رسیده است. این موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد کاهش ارزش جهانی قیمت محصولات آهن و فولاد یکی از دلایل عدم رشد ارزش صادرات به اندازه رشد وزنی صادرات غیرنفتی است. این وضعیت در بخش پتروشیمی هم قابل مشاهده است.
کاهش جزئی تراز منفی بخش کشاورزی
نگاهی به وضعیت بخش کشاورزی که آمارهای آن تا انتهای مردادماه منتشر شده نشان می‌دهد در پنج‌ماهه نخست امسال سه میلیون تن انواع اقلام کشاورزی و غذا به ارزش دو میلیارد دلار به کشورهای مختلف صادر شده که به‌لحاظ ارزش رشد ۱۷.۳ درصدی و به‌لحاظ وزنی رشد ۱.۳ درصدی داشته است. واردات این بخش نیز در پنج‌ماهه نخست حدود ۹ میلیون تن به ارزش ۶.۶ میلیارد دلار بوده که به‌لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۷.۳ درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز کاهش ۸ درصدی داشته است. تراز تجاری بخش کشاورزی و غذا نیز در پنج‌ماهه نخست امسال منفی ۴.۶ میلیارد دلار بوده که نسبت به تراز منفی ۵.۵ میلیارد دلاری مدت مشابه سال گذشته بهبود داشته است. آنچه از جزئیات آماری تجارت بخش کشاورزی و غذا برداشت می‌شود، این بخش نمی‌تواند دلیل کاهش ارزش صادرات و منفی‌تر شدن تراز تجاری کشور بوده باشد.
اقلام عمده صادرات و واردات ایران
طبق گزارش رئیس کل گمرک ایران، در شش ماه نخست سال جاری سه قلم عمده کالاهای صادراتی شامل گاز طبیعی مایع‌شده با دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار، پروپان مایع‌شده با یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و بوتان مایع‌شده با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بوده است. همچنین طی این مدت سه قلم عمده کالاهای وارداتی شامل ذرت دامی با یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، گوشی‌های تلفن همراه با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار و دانه سویا با یک میلیارد دلار بوده است. براساس اظهارات رضوانی‌فر، بیشترین افزایش ارزش کالاهای وارداتی در بین ۱۰ قلم عمده به ترتیب شامل روغن خام سویا با رشد ۱۸۸ درصدی، جو با رشد ۱۳۷۵ درصدی و گوشی‌های تلفن همراه با رشد ۱۳۵ درصدی بوده است. بیشترین کاهش ارزش کالاهای وارداتی در بین ۱۰ قلم عمده در این مدت نیز مربوط به برنج با ۵۰ درصد، گندم با ۴۹درصد و روغن پالم با ۱۲.۷ درصد است. اما در بین اقلام عمده کالاهای صادراتی نیز بیشترین افزایش به لحاظ ارزش در این مدت به گاز طبیعی مایع‌شده با ۱۲۵درصد، گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع‌شده با ۴۹ درصد و اوره با ۴۱ درصد و بیشترین کاهش در ارزش کالاهای صادراتی به متانول با ۲۳.۵ درصد، پروپان مایع‌شده با ۱۸.۸ درصد و میلگرد با ۱۲.۶ درصد اختصاص داشته است.
گزارش رئیس گمرک ایران نشان می‌دهد طی شش‌ماهه نخست امسال ۱۱ میلیون تن انواع کالاهای اساسی به ارزش ۹ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار وارد کشور شد که با اختصاص ۶۲.۵ درصد از وزن و ۳۰ درصد از ارزش کل واردات در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش ۱.۵ درصدی در وزن و کاهش ۶ درصدی در ارزش داشته است. همچنین اقلام عمده کالاهای اساسی وارداتی به کشور شامل ذرت، دانه سویا، روغن دانه آفتاب‌گردان، برنج، گندم، روغن خام سویا، جو و پالم اویل بوده‌اند که در مجموع از نظر وزنی ۵۵ درصد و از نظر ارزشی حدود ۲۰ درصد از کل واردات کشور را به خود اختصاص دادند.
کاهش صادرات با کاهش قیمت‌های جهانی
درخصوص کاهش ۲.۲ درصدی ارزش صادرات غیرنفتی ایران به‌رغم رشد ۲۹ درصدی در وزن به‌طور مختصر نگاهی به قیمت جهانی برخی فلزات و اقلام شیمیایی و پتروشیمی نشان می‌دهد قیمت این اقلام در چند ماه اخیر با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو شده است. برای مثال، در شش ماه اخیر قیمت جهانی مس کاهش ۹.۲ درصدی داشته است. قیمت سنگ‌آهن در شش ماه اخیر با کاهش ۴.۴ درصدی روبه‌رو شده است. قیمت گاز طبیعی طی یک سال اخیر کاهش بیش از ۳۶ درصدی داشته و قیمت جهانی پلی‌اتیلن از ۹۴درصد هم در سه ماه اخیر کاهش ۴ درصدی داشته است. قیمت جهانی متانول طی یک سال اخیر با کاهش ۱۵ درصدی روبه‌رو شده و قیمت آلومینیوم طی شش ماه اخیر کاهش ۵.۲ درصدی داشته است. طی چهار ماه اخیر قیمت جهانی اقلام فولادی نیز به‌طور میانگین کاهش ۲۰ درصدی داشته است.
۷۵ درصد تجارت ایران با ۶ کشور
گزارش رئیس گمرک ایران نشان می‌دهد مقاصد عمده کالاهای صادراتی ایرانی در شش‌ماهه نخست به ترتیب شامل چین با ۶.۹ میلیارد دلار، عراق با ۴.۵ میلیارد دلار، امارات متحده عربی با ۳ میلیارد دلار، ترکیه با ۲.۴ میلیارد دلار و هند با ۱.۱ میلیارد دلار بوده است. همچنین پنج کشور عمده مبدا کالاهای وارداتی به ترتیب شامل امارات متحده عربی با ۹ میلیارد دلار، چین با ۸.۸میلیارد دلار، ترکیه با ۳.۳ میلیارد دلار، آلمان با ۱.۱ میلیارد دلار و هند با ۹۸۷ میلیون دلار است. گزارش گمرک ایران نشان می‌دهد از مجموع ۲۴ میلیارد و ۱۴۴ میلیون دلار کالای صادراتی ایران در شش‌ماهه نخست، حدود ۷۴ درصد و از مجموع ۳۰ میلیارد و ۴۴۳ میلیون دلار واردات نیز حدود ۲۳ میلیارد و ۱۸۷ میلیون دلار معادل ۷۶ درصد از کل واردات نیز مربوط به پنج کشور بوده است. درمجموع از کل تجارت ۵۴.۶ میلیارد دلاری ایران در نیمه نخست امسال حدود ۷۵ درصد آن با شش کشور چین، عراق، امارات، ترکیه، هند و آلمان انجام شده است. این آمار و ارقام نشان می‌دهد تمرکز در مبادی و مقاصد تجاری ایران به‌شدت بالاست و تنوع‌بخشی به آن ازجمله ضرورت‌هایی است که می‌تواند تجارت خارجی را از آسیب‌پذیری مصون نگه دارد. به نظر می‌رسد به‌واسطه تحریم‌های ظالمانه علیه ایران کشورمان مجبور شده به این حد از تمرکز در مبادی و مقاصد تجارت خود تن دهد.
نظر شما