گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد;افزایش نرخ ارز در دوسال اخیر فضای بسیار ملتهبی را در اقتصاد ایران بوجود آورده بطوری که با هربار جهش نرخ ارز قیمت کالاها و خدمات مختلف و تورم کلی اقتصادنیز دچار جهش میشود.اینکه نرخ ارز چگونه به تورم اقتصاد دامن می زند موضوعی است که با دکتر مهدی صادقی شاهدانی استاد تمام اقتصاد و رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) مورد بررسی قرار داده ایم.
آقای دکتر صادقی از نظر شما چه عواملی اصلی ترین دلایل افزایش تورم در سالهای اخیر به شمار می آیند؟
در بررسی تورم به موضوعات مختلفی بر می خوریم که هر کدام ریشه های متعددی دارند که یکی از این ریشه ها فشار ناشی از تقاضا است. تقاضا به شکل های مختلفی ایجاد می شود و می تواند بر بازارهای مختلف فشار وارد کند. در حقیقت برخی اوقات افزایش تقاضا به دلیل افزایش پایه پولی است، لذا وقتی بازار در شرایط کلان تقاضا متفاوت از عرضه است توازن و تعادل بین عرضه و تقاضا برهم می خورد، از اینجای کار به بعد فشار تقاضا باعث افزایش قیمت ها می شود. البته نمی توان از عامل مهمی مثل نقدینگی هم به سادگی رد شد چرا که نقدینگی یک روی دیگر از تقاضاست که همین افزایش نقدینگی منجر به افزایش تقاضای کل می شود و فشار تقاضای ایجاد شده به تورم تبدیل می شود و به تورم و افزایش سطح عمومی قیمت ها منجر می شود. عامل دیگری که در افزایش تورم موثر است تورم ناشی از فشار هزینه هاست، هرگاه قیمت نهاده های تولید و دستمزدها و عوامل تاثیر گذار تولید مثل بالا رفتن قیمت مواد اولیه به صورت طبیعی بر روند افزایشی قیمت ها تاثیر گذار است. با توجه به اینکه تولید کنندگان به صورت مستقیم و غیر مستقیم نهاده هایی را استفاده می کنند که ارز بری دارند. یا ارز بری مستقیم توسط خود تولید کننده است مثل اینکه تولید کننده ای نیازمند واردات مواد شیمیایی از خارج است یاد اینکه مواد اولیه ای را خریداری می کند که هنگام تولید باید نهاده های تولیدی وارداتی را استفاده کند تا نهاده مورد نیاز تولید کننده فراهم شود، این موضوع تورم وارداتی نامیده می شود. به عبارت دیگر فشار هزینه ناشی از افزایش نرخ ارز و فشار هزینه ناشی از گرانی نهاده وارداتی است که افزایش نهاده وارداتی منجر به افزایش تورم می شود.
نرخ ارز و افزایش آن در بالا رفتن قیمت ها همواره موثر بوده است این افزایش چگونه به سرعت در بالا رفتن قیمت ها تاثیر می گذارد؟
اگر بخواهیم چرایی افزایش تورم را در ماه های اخیر تحلیل کنیم طبیعی است نرخ ارز ما سال گذشته نزدیک به ۱۱ تا ۱۲ هزار تومان بود اما در سال جاری به یک باره با جهش قابل توجهی تا نقطه ۲۳ تا بیش از ۳۰ هزار تومان هم روند افزایشی را طی کرد. فشار ناشی از افزایش نرخ ارز بعضا بیشتر از حد معمول به قیمت نهاده های تولید منتقل می شود لذا تولید کنندگان به صورت مستقیم و غیر مستقیم متاثر از این افزایش قیمت نهاده های تولیدی می شوند، وقتی قیمت نهاده های تولید افزایش می یابد اگر بسیار خوش بین باشیم به اندازه ی افزایش نرخ ارز افزایش پیدا می کند ، اما برخی اوقات قیمت نهاده ها، بیش از نرخ ارز افزایش می یابد، به این دلیل که هزینه های مبادلاتی بسیار مهم است یعنی تولید کننده به راحتی نمی تواند مواد اولیه مورد نیاز خود را ثبت سفارش کند ، یا ارز را به سهولت و به سرعت تامین کند تا نهاده های مورد نیاز را وارد کند ، بنابراین این عوامل علاوه بر افزایش نرخ ارز خود بر روی قیمت نهاده ها تاثیر گذار است چرا که هزینه معاملاتی مضاعف بر خود افزایش قیمت ارز موجب گرانی قیمت ها می شود،بنابراین نرخ بسیاری از نهاده ها بالا رفت. ارز از پاییز سال گذشته تا کنون بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ درصد افزایش داشته است، اگر برخی از نهاده های تولیدی را در داخل تامین می کردیم بسیاری از مشکلات حل شده بود.
بنابراین چه بخواهیم چه نخواهیم دلار در اقتصاد ما یک عامل تعیین کننده در نرخ تورم شده است؟
باید بپذیریم که ارز یک شاخص پیشرو و در اقتصاد ما یک عامل مهم تبدیل شده است یعنی وقتی که ارز افزایش می یابد و به سمت جلو حرکت می کند، بقیه هم به دنبال آن حرکت می کنند، هر چند ما می توانیم از فواید افزایش نرخ ارزاستفاده کنیم اما به هر حال افزایش نرخ ارز تبعاتی داشت.یکی از این مسائل افزایش نرخ نهاده های تولیدی است.افزایش قیمت ماشین آلات و قطعات ، وقتی قیمت نهاده های تولید، مواد اولیه قطعات و تجهیزات مورد نیاز تولید افزایش می یابد بلافاصله به قیمت تمام شده منتقل می شود و وقتی به قیمت تمام شده منتقل شد تولید کننده چاره ای جز افزایش قیمت ندارد لذا مجبور به اعمال افزایش قیمت می شود. ممکن است قیمت خرید مواد اولیه با نرخ های جدید بوده یا حتی تولید کنندگانی که با قیمت قبلی مواد اولیه خریداری کرده اند، آن هم چون بازار و صحنه را مناسب می دانند که این افزایش قیمت ارز را به نحوی در هزینه تمام شده خودشان اعمال کنند با گرانی کنونی ارز،گران کردن کالایی که با ارزهای ارزان خریده اند را توجیه می کنند. نهاده اولیه شامل نیروی کار و سرمایه می شود که سرمایه جزء نهاده هایی است که افزایش نرخ ارز در آن تاثیر گذار است و شامل ماشین آلات و تجهیزات می شود، لذا ما در این صورت نمی توانیم از فواید نرخ ارز بهره مند شویم.
کدام فواید مورد نظر شماست؟
فوایدی مثل توسعه صادرات و افزایش دیپلماسی اقتصادی و رونق در صادرات، لذا مضرات افزایش نرخ ارز بر اقتصاد کشور تحمیل و روی قیمت نهاده های واسطه ای و نهاده های مربوط به تجهیزات و.. و روی نیروی کار و تولید تاثیر می گذارد.
به تبع افزایش قیمت ها حقوق و دستمزد هم بالا می رود آیا این همسان سازی ها به تناسب افزایش نرخ ارز درست است؟
اینجاست که می بینیم نرخ ارز شاخص پیشرویی است که وقتی افزایش می یابد بسیاری از شرایط در بازارها به هم می خورد، و بازار از این شرایط جدید تبعیت می کنند، حتی به تغییراتی در دستمزد ها امی انجامد. به عبارت دیگر به غیر ازافزایش دستمزدی که دولت و شورای عالی کار اعمال می کنند که تقریبا مربوط به کارمندان و کارگران ونیروهای ساده کار است اما برخی دستمزدها و افزایش آن تحت کنترل دولت و سازمان مربوطه نیست، بلکه بسیاری از دستمزدها در بازار تعیین می شود و این ها هم مزید بر علت گرانی های متمادی می شوند. افزایش نرخ ارز درهمه چیز تاثیر گذار شده است، حتی افزایش دستمزدها هم تابعی از افزایش نرخ ارز شده است و این توجیه هم قابل قبول است چرا که همه ی کالاها و حتی ضروری ترین نیازهای زندگی مثل مسکن بسیار گران شده است ، از این جهت مشخص است که نرخ ارز روی همه چیز و از جمله دستمزدها هم تاثیر می گذارد و این فشار هزینه ای ایجاد شده در نهایت به قیمت کالاها و خدمات منتقل می شود که ما از آن به نام گرانی و تورم یاد می کنیم.
نظر شما