موسسه فیچ:طرح های ۲۵ میلیارد دلاری ایران برای سرمایه‌گذاری در شبکه ریلی کشور

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، موسسه تحقیقاتی فیچ پیش‌بینی می‌کند که با کاهش شدت بحران کرونا و رنگ باختن تحریم‌های آمریکا، صنعت حمل‌ونقل ریلی ایران در سال‌های بعد به رونق نسبی برسد و رشد سالانه ۱.۶ درصدی را طی دوره ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۹ تجربه کند.

فیچ سولوشنز (Fitch solutions) این پیش‌بینی را در جدیدترین گزارش خود از بخش حمل‌ونقل بار و کشتیرانی ایران و دورنمای آن در چهار سال آینده که در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۰ منتشرشده مطرح کرده است.

رادار اقتصاد این گزارش که چشم‌انداز صنعت حمل‌ونقل بار و کشتیرانی ایران طی سال‌های ۲۰۲۰  تا ۲۰۲۴ را بررسی می‌کند در چند قسمت منتشر خواهد کرد. تاکنون دو قسمت از این گزارش منتشر شده است که قسمت اول از اینجا و قسمت دوم از اینجا قابل مشاهده است. 

در قسمت سوم این گزارش، تحلیل موسسه فیچ از آینده صنعت حمل‌ونقل ریلی بار در سه بازه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت مطرح‌شده است.

در این قسمت آمده است که تکمیل خطوط کریدور شمال-جنوب و طرح یک کمربند-یک جاده چین موجب تقویت مرکزیت ایران در پهنه اقتصادی و ژئوپلیتیک اوراسیا و افزایش اهمیت ژئوپلیتیک این کشور می‌شود.

مشروح قسمت سوم گزارش به شرح زیر است:

بخش حمل‌ونقل ریلی بار به دلیل رکود حاکم بر اقتصاد کشور، رشد منفی ۴.۶ درصدی را در سال ۲۰۲۰ تجربه خواهد کرد.‌ ۳۵ درصد کل حمل‌ونقل سالیانه بار در ایران از طریق شبکه ریلی انجام می‌شود. به دلیل کاهش صادرات نفت در اثر تحریم‌های آمریکا، شیوع ویروس کرونا و سقوط قیمت نفت، حمل‌ونقل ریلی محموله‌های مایع افت قابل‌ملاحظه‌ای در این سال دارد. با کاهش همه‌گیری کرونا و رنگ باختن تحریم‌های آمریکا، انتظار داریم در سال‌های بعد بخش حمل‌ونقل ریلی ایران به رونق نسبی برسد و رشد سالانه ۱.۶ درصدی را طی دوره ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۹ تجربه کند.

کوتاه‌مدت: اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ همچنان با رکود مواجه خواهد بود و بخش حمل‌ونقل ریلی نیز تحت تأثیر این رکود، رشد منفی ۴.۶ درصدی را طی این سال تجربه خواهد کرد. انتظار داریم در سال ۲۰۲۱ با رنگ باختن تحریم‌های آمریکا و کاهش اثر تحریم‌ها بر اقتصاد، بخش حمل‌ونقل ریلی ایران همچون سایر بخش‌های اقتصاد به ثبات نسبی برسد. حتی می‌توان از احتمال بروز گشایش دیپلماتیک بین ایران و آمریکا سخن گفت. به نظر ما احتمال چنین گشایشی بیشتر از تشدید تنش‌ها بین دو طرف است. پیش‌بینی می‌شود ایران طی سال‌های آینده تا حدودی از برخی تحریم‌ها رهایی یابد که در نتیجه، شاهد احیای اقتصاد کشور و رشد بخش حمل‌ونقل ریلی خواهیم بود.

میان‌مدت: برای دوره ۵ ساله ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ رشد سالانه ۰.۵ درصدی را برای بخش حمل‌ونقل ریلی ایران پیش‌بینی کرده‌ایم. بر همین اساس میزان حمل ریلی بار از ۴۶.۴ میلیون تن در سال ۲۰۲۰ به ۴۹.۷ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ خواهد رسید. انتظار داریم طی این دوره شاهد افزایش سرمایه‌گذاری در بخش ریلی ایران باشیم.

اگرچه رکود اقتصادی پولی برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشور در کوتاه‌مدت باقی نمی‌گذارد، اما انتظار داریم در پس از ۲۰۲۰ فشارها کاهش یابد. افزایش سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت‌های ریلی برای پشتیبانی از فعالیت‌های ساخت‌وساز در سال‌های آینده لازم و ضروری به نظر می‌رسد. دولت ایران طرح‌هایی به ارزش ۲۵ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در شبکه ریلی کشور تهیه‌کرده است. از جمله این طرح‌ها افزایش طول شبکه ریلی کشور به ۲۵ هزار کیلومتر تا سال ۲۰۲۵ است. این شبکه در حال حاضر تنها ۱۵ هزار کیلومتر طول دارد.

ایران و چین در حال تهیه توافق‌نامه‌ای هستند که بر اساس آن قرار است ۴۰۰ میلیارد دلار از سوی شرکت‌های چینی در بخش نفت و گاز، صنعت و زیرساخت‌های حمل‌ونقلی ایران سرمایه‌گذاری شود که می‌تواند کمک خوبی به شبکه زیرساختی ایران در بحبوحه وضع تحریم‌های آمریکا باشد. از جمله بخش‌هایی که می‌تواند منفعت خوبی از این توافق ببرد بخش حمل‌ونقل ریلی است که جایگاه مهمی در ابتکار یک کمربند یک جاده چین دارد. برقی کردن شبکه ریلی تهران- مشهد و احداث خط آهن سریع‌السیر تهران-قم-اصفهان از جمله پروژه‌های مهم در این بخش است.

بلندمدت: کشورهای همسایه منافع زیادی در پیوند زدن شبکه حمل‌ونقلی خود به شبکه حمل‌ونقلی ایران دارند. ایران به لحاظ جغرافیایی حلقه ارتباط بین دو مسیر تجاری درحال ظهور است، یعنی طرح یک کمربند-یک جاده چین و کریدور حمل‌ونقلی شمال-جنوب. طرح یک کمربند یک جاده که تحت حمایت دولت چین قرار دارد، تسهیل ارتباط بین شرق و غرب را دنبال می‌کند. کریدور حمل‌ونقلی شمال-جنوب نیز با دنبال کردن یک خط عمودی، بازارهای مهم هند و روسیه را از طریق ایران و آذربایجان به هم متصل می‌کند. ایران به دلیل نقش واسطی که بین این دو مسیر دارد، به طور فزاینده هدف سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای توسعه شبکه حمل‌ونقلی خود قرار گرفته است که از آن جمله سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری آذربایجان برای ساخت خط ریلی رشت-آستارا می‌باشد.

کریدور حمل‌ونقلی شمال-جنوب پتانسیل قابل‌توجهی برای توسعه ارتباطات تجاری در اوراسیای غربی دارد و در بلندمدت می‌تواند عامل مهمی در رشد حمل‌ونقل ریلی بار در ایران باشد. البته احداث این کریدور با موانع ژئوپلیتیک زیادی مواجه است، مثل تحریم‌های آمریکا علیه ایران و روابط متزلزل روسیه با اتحادیه اروپا. کریدور مذکور در سال ۲۰۰۰ با ابتکار ایران، روسیه و چین ارائه شد و در سال ۲۰۰۲ رسمیت یافت. این کریدور مجموعه‌ای از خطوط جاده‌ای، ریلی و کشتیرانی را شامل می‌شود که در آن زمان مقرر شد سه کشور را به هم وصل کند. کریدور حمل‌ونقلی شمال-جنوب در سال ۲۰۰۲ چندان مهم به نظر نمی‌رسید، زیرا در آن زمان سیستم مالی روسیه از هم پاشیده بود، ایران دولتی منفور در سطح بین‌المللی تلقی می‌شد و هند هنوز به عنوان یک قدرت اقتصادی رو به رشد به‌حساب نمی‌آمد. اما از آن زمان تاکنون اهمیت اقتصادی این سه کشور تاحد زیادی افزایش‌یافته است. این کریدور زمان حمل بار از هند به اروپای شمالی را تا حد قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد. در حال حاضر کالاهای هندی از طریق کشتی و از راه دریای سرخ و کانال سوئز به مدیترانه منتقل و از آن جا از طریق تنگه جبل‌الطارق به بندرها اروپای شمالی ارسال می‌شود. این مسیر ۱۶ هزار کیلومتر مسافت دارد. در مقابل، مسیر انتقال کالاها از کریدور شمال-جنوب فقط ۷۲۰۰ کیلومتر مسافت دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد زمان لازم برای ارسال محموله‌ها از بمبئی به هلسینکی که الان ۴۵ تا ۵۰ روز است از طریق کریدور شمال-جنوب به کمتر از نصف این رقم خواهد رسید.

ایران در مارس ۲۰۱۹ در راستای تکمیل خطوط کریدور شمال-جنوب، یک خط ریلی به طول ۱۶۴ کیلومتر را بین قزوین و رشت افتتاح کرد. انتظار می‌رود در ادامه این مسیر نیز یک خط ریلی ۱۳۰ کیلومتری بین رشت و آستارا در مرز جمهوری آذربایجان طی چهار سال آینده تکمیل شود. یک خط ریلی ۴۰ کیلومتری از رشت به بندر انزلی در دریای خزر نیز تا دو سال آینده ساخته خواهد شد. بر این اساس، اهمیت ژئوپلیتیک ایران تاحد زیادی افزایش می‌یابد چرا که به هاب تجاری مهمی تبدیل می‌شود. شاخه‌های شرقی و غربی کریدور نیز که تا ترکیه و آسیای مرکزی کشیده می‌شوند مرکزیت ایران در پهنه اقتصادی و ژئوپلیتیک اوراسیا را تقویت می‌کنند. برقراری روابط نزدیک‌تر با روسیه، هند و چین حس انزوای ایران را که در اثر فشارها و تحریم‌های آمریکا پدید آمده است تضعیف می‌کند.

حمل ریلی بار در ایران (۲۰۲۴-۲۰۱۸)