گرفتاری فروشندگان سهام عدالت در آشفته بازار بورس

گروه بورس پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد- زهرا فعله‌گری؛ دولت به‌منظور گسترش بخش تعاون و ایجاد عدالت اقتصادی در کشور تصمیم به عرضه "سهام عدالت" مابین ۴۹ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر گرفت. این طرح از سال ۱۳۸۵ آغاز و بر اساس آن مالکیت بخشی از سهام تعدادی از بنگاه‌های دولتی به اقشار کم‌درآمد کشور منتقل شد. مشمولان حق دریافت سود سبد سهام خود را تا ۱۰ سال بعد آن یعنی تا سال ۱۳۹۵ نداشتند. در نهایت طرح آزادسازی سهام عدالت و انتقال مدیریت آن به صاحبان اصلی سهام عدالت مطرح شد تا اینکه در ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹، مقام معظم رهبری با در خواست رئیس‌جمهور مبنی بر آزاد سازی آن موافقت کرد.

با نهایی شدن آزادسازی سهام عدالت دولت به طور پله‌کانی اقدام به آزادسازی این دارایی کرد و مشمولان با مراجعه به سایت سازمان خصوصی سازی و سازمان بورس در صورت تمایل می‌توانستند به‌طور مستقیم مالکیت و مدیریت سهام عدالت خود را در اختیار بگیرند و یا اختیار معامله و فروش آن را به کارگزاران و بانک‌ها انتقال دهند. البته سهام عدالت هنوز به‌طور کامل آزادسازی نشده و حدود سی درصد آن همچنان نزد دولت باقی مانده است.

هرچند که آزادسازی سهام عدالت خبر خوش حال کننده‌ای بود اما عملیاتی کردن این تصمیم با گلایه و نارضایتی‌هایی مبنی بر عملکرد ضعیف متولیان در فروش و پرداخت وجه آن به همراه داشت.

در نخستین روزهای فروش سهام عدالت، اعتراض سهامداران در زمینه عدم واریز وجه حاصل از فروش سهام عدالت بود و موجی از نارضایتی را در میان سهامداران ایجاد کرد که در این زمینه «حسن قالیباف اصل»، رییس سازمان بورس و اوراق بهاداراعلام کرد: برخی‌ هستند که اطلاعات‌ خود را ناقص در سایت‌ها اعلام کرده‌اند و به اعتقاد خودشان سهام عدالت‌ خود را فروخته‌اند و باید پولی بگیرند در حالی که چنین نیست. این افراد باید به سایت‌های مربوطه مراجعه کرده و اطلاعات‌ خود را کامل کنند.

همچنین در این میان، افرادی حضور داشتند که اعلام می کردند به صورت ماهانه یا هفتگی، مبلغی حدود هشت هزار تومان یا دو هزار تومان به عنوان وجه فروش سهام عدالت به حساب ما واریز می‌شود در حالی که چنین پولی و با این رقم دردی را از ما دوا نمی‌کند و فقط اصل سرمایه خود را از دست می‌دهیم.

در هفته‌های گذشته با هجمه‌ای از اعتراض‌های جدید از سوی افرادی که سفارش فروش سهام عدالت خود را داشتند همراه بودیم که برخی از آنها اعلام کرده‌اند: ثبت سفارش ما برای فروش سهام عدالت برای زمانی بود که بازار در مسیر صعودی قرار داشت، در آن زمان مسئولان،  اقدام به فروش سهام عدالت نکردند اما به محض قرار گرفتن بازار در فاز نزولی، کارگزاری‌ها به سرعت و با ضرر و زیان‌های اعمال شده در حال فروش سهام عدالت هستند. سخنگوی آزادسازی سهام عدالت درپاسخ به این اعتراض‌ها اعلام کرد که قرار است به‌زودی حذف سفارش فروش سهام عدالت توسط سهامداران امکان‌پذیر شود.

البته در این میان تکلیف سهامدارانی که با ثبت درخواست فروش، دارایی خود را در در کف قیمتی از دست دادند و یا با پرداخت‌های بریده بریده و جزئی از سوی بانک و کارگزاران از این اقدام خود پشیمان شدند هنوز مشخص نیست و شاید بتوان گفت برای آنها کار از کار گذشته است!

با آوردن کلمه سهام در موتور جست‌وجوی گوگل می‌توان موج دغدغه‌مندی و آشفتگی سهاداران عدالت را دید. هرچند که مسئولان مربوطه اعلام کردند که دارندگان سهام عدالت در صورت شکایات و یا مشاهده تخلف می‌توانند از طریق تلفن گویای ۱۵۶۹ اقدام کنند اما این تلفن گویا معمولا پاسخ گو نیست و مردم همچنان سردرگم هستند.

با گذشت بیش از ۴ ماه، مسئولان علت این مشکلات را که عملا به ایجاد بی عدالتی در فروش سهام عدالت منجر شده، ناهماهنگی می دانند! ناگفته نماند که در این میان شایعاتی همچون زدوبندهای پنهانی برای استفاده از وجوه حبس شده مردم بی‌بضاعت شنیده می‌شود اما به‌نظر می‌رسد صدای اعتراض‌های مردم هنوز به گوش نهادهای نظارتی و مسئول نرسیده است.

در ادامه برای بررسی وضعیت سهام عدالت و چرایی بروز این مشکل با سهفرد صاحب‌نظر به گفت‌وگو پرداختیم.

قاسمی: علت مشکل نقدشوندگی سهام عدالت، کارگزاران است

سیامک قاسمی تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار بورس رادار اقتصاد اظهار کرد: سهام عدالت دچار سرنوشت دیگر نمادهای بورسی و ریزش‌های پی در پی شده، در واقع قفل شدگی در صف فروش شرکت‌های زیرمجموعه آن نتیجه رشد شتاب‌زده بازار سرمایه است.

قاسمی بیان کرد: البته این به معنای درگیر شدن تمام صنایع با رشد شتابان بازار سرمایه نیست اما در مجموع نمی‌توان انتظار داشت بازار سهام روندی همانند روزهای نخست سال داشته باشد و خیلی سریع به آن مسیر برگردیم.

وی ادامه داد: متاسفانه توالی و تجمیع تصمیمات اشتباه دولت و سیاست‌گذار باعث ایجاد اختلال در فروش سهام عدالت شده است. خوش بینی و وعده‌هایی که برای آزادسازی درصد باقی مانده از سهام عدالت داده می‌شود زمینه ایجاد صف‌های فروش در نمادهای شرکت‌های زیرمجموعه آن را به وجود آورده است.  

این تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه افزود: نمادهای زیرمجموعه سهام عدالت ازجمله شرکت‌های بنیادی و شاخص ساز بازار سرمایه هستند و معمولا صف‌های این نمادها زودتر ازمابقی سهام‌ها جمع می‌شود اما با این وجود درمورد سبد سهام عدالت خریدار جدی وجود ندارد.

قاسمی اضافه کرد: در شرایط فعلی امکان دارد کم کم گره فروش باز شود و سهامداران به پول‌هایشان برسند؛ به هر حال سهام عدالت پروژه جدایی از بازار سرمایه نیست و دنباله روی روند حاکم است.

این تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه مطرح کرد: ترجیح بر این است که سهامداران خود مدیریت سهام عدالتشان را به عهده برگیرند چراکه در این صورت نقدشوندگی بهتر و راحت‌تری برای سبد رقم می‌خورد اما در فروش بلوکی توسط کارگزاری و بانک‌ها، حجم عرضه افزایش پیدا می‌کند و در نهایت چالش‌هایی همانند مشکلات فعلی به وجود می‌آید.

وی تشریح کرد: در واقع اکنون زمان مناسبی برای فروش بلوکی سهام عدالت نیست؛ به همین دلیل اگر سهامدار حقیقی مدیریت آن را به طور مستقیم در دست داشته باشند عرضه و تقاضای متعادل‌تری برای این سبد به وجود می‌آید. به بیان دیگر این امر موجب یک جریان و فلو شناور(Money Flow)  را به وجود می‌آورد.

قاسمی درمورد سوال خبرنگار مبنی بر اینکه آیا عرضه بلوکی باعث به وجود آمدن چالش در فروش سهام عدالت شده است؟ پاسخ داد: بله؛ فروش بلوکی سهام عدالت مشکلاتی در نقدشوندگی و تبدیل به پول شدن آن به وجود آورده اما کاهش ارزش سبد مربوط به کلیت بازار است و سهام عدالت مسیری مستقل از رویه بازار سهام ندارد.

این تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه کلیات بازار باعث کندی نقدشوندگی سهام عدالت شده است؛ مطرح کرد: زمانی که بازار به روال طبیعی و متعادل خود بازگردد می‌توان انتظار رویکرد مثبت درمورد سهام عدالت داشت. اکنون ارزش واقعی نمادها با رقم فعلی آنها هم‌خوانی ندارد و با متعادل شدن بازار نماد شرکت‌ها به سوی ارزش واقعی خود پیش می‌روند که در برخی از آنها امکان افزایش قیمت وجود دارد.

وی ضمن اشار به اینکه صف‌های فروش فعلی حاکی از ترجیح مردم بر نقد کردن سهام عدالت خود با فروش آن با قیمت است؛ اضافه کرد: با وجود اینکه اکنون سهام عدالت با نرخی کمتر از ارزش ذاتی آن معامله می‌شود اما فکر ‌می‌کنم کندی نقدشوندگی آن ادامه‌دار باشد.

قاسمی در پاسخ به این سوال که مسئولان مربوطه برای بهبود وضعیت سهام عدالت چه باید بکنند؟ گفت: یکی از تصمیمات صحیح دولت در سال ۹۹ واگذاری سهام عدالت است اما باید زمینه انتقال مالکیت و اختیار معامله آن را هر چه زودتر به وجود بیاورند تا مردم به سهامداران حقیقی بتوانند درمورد دارایی خود تصمیم‌گیری کنند.

این تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه تشریح کرد: افرادی که به هر دلیل تمایل دارند بانک و کارگزاری سبد آنها را اداره کند باید این حقیقت را بدانند که اتفاق‌های رخ داده در در بازار برای سهام آنها نیز به وجود می‌آید. مشمولان سهام عدالت باید در نگهداری سبد خود شکیبایی بیشتری داشته باشند چراکه در بلند مدت ارزش آن همانند دیگر دارایی‌ها افزایش پیدا می‌کند اما در کوتاه مدت ناچارند با همین حدود قیمتی دارایی خود را بفروشند.

موسوی لارگانی: مجلس هنوز برای ساماندهی سهام عدالت ورود نکرده است

سید ناصر موسوی لارگانی عضو کمیسیون اقتصادی و عضو هیات رئیسه مجلس یازدهم در گفت‌وگو با خبرنگار بورس رادار اقتصاد اظهار کرد: با اذن مقام معظم رهبری سهام عدالت آزاد و در بورس عرضه شد و به دنبال آن مشمولان به ۲ شیوه اداره مستقیم و یا واگذاری می‌توانند تکلیف سهام عدالت خود را مدیریت کنند.

موسوی لارگانی ادامه داد: بخش زیادی از دارندگان سهامداران عدالت جزء افراد نیازمند جامعه هستند و با توجه به این موضوع پیش‌بینی می‌شد بخش زیادی از آنها تمایل به فروش دارایی خود داشته باشند.

عضو هیات رئیسه مجلس یازدهم بیان کرد: برای افرادی که سهام عدالت خود را به کارگزاری و بانک ها فروختند، مشکلاتی همانند پرداخت نشدن به موقع وجه حاصل از فروش به وجود آمد.

وی اضافه کرد: همچنین با توجه به اینکه سهام عدالت در بستر بورس خرید و فروش می‌شود، کارگزاری و یا بانک‌ها باید پس از فروش مبلغ آن را در همان روزی که به فروش رفته به حساب فروشنده واریز کنند اما متاسفانه دیده شد که وجه حاصل شده را مدت‌ها در نزد خود نگه می‌دارند و پرداختی‌ها با صرف زمان غیرمعقول و به کندی انجام می‌شود.

موسوی لارگانی تصریح کرد: رفتار کنترل نشده بانکها و کارگزاری‌ها تا جایی ادامه پیدا کرده که در بعضی موارد بخش کمی از مبلغ حاصل از فروش به صاحبان اصلی سهام عدالت پرداخت شده است، به‌طور مثال فرد تمام سبد خود را به فروش رسانده اما یک دوم مبلغ و یا حتی یک چهارم وجه به حساب فروشندگان واریز شده است. متولیان این پروسه نیز برای توجیه رفتار خود نیز بهانه‌های متعددی بیان می‌کنند که عمدتا قابل پذیرش نیست.

عضو هیات رئیسه مجلس یازدهم ادامه داد: مشمولان سهام عدالت نباید در برابر کارشکنی متولیان فروش سکوت کنند و اگر چنین اتفاقی برای سبد آنها افتاده است باید به مراجع نظارتی همانند سازمان بازررسی کل کشور و دیوان محاسبات شکایت خود را اعلام و با جدیت پیگیر این موضوع شوند.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم معتقد است: کارگزاری و بانک‌ها از عدم آگاهی دارندگان سهام عدالت سواستفاده می‌کنند. نهادهای نظارتی باید به این مسئله ورود کنند و مانع از ضایع شدن حقوق مردم شود.

وی با اشاره به اینکه صاحبان سهام عدالت ازطبقات پایین جامعه هستند، بیان کرد: بخش زیادی از دارندگان سهام عدالت برای نخستین بار نسبت به گرفتن کد بورسی اقدام کرده‌اند و آشنایی با فرآیند فروش و قابلیت بازار سرمایه ندارند و متولیان فروش نیز از این موضوع سواستفاده می‌کند. در واقع اساسی‌ترین مشکل مردم در پرداخت وجوه سهام عدالت مربوط به بانک‌ و کارگزاری‌ها است.

موسوی لارگانی در پاسخ به این سوال خبرنگار مبنی بر اینکه مجلس چه تصمیم و راهکاری برای حل مشکلات سهام عدالت دارد؟ گفت: چندی پیش مجلس طرحی درخصوص جاماندگان سهام عدالت ارائه شد اما درمورد این موضوع هنوز ورود نکرده است.

فهیمی: کارگزارن در مهلت قانونی وجه سهام عدالت را پرداخت می‌کنند

حسین فهیمی سخنگوی ستاد سهام عدالت و مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در گفت‌وگو با خبرنگار بورس رادار اقتصاد اظهار کرد: اولویت نخست شرکت سپرده گذاری مرکزی، بانک‌ها و شبکه کارگزاری در فروش سهام عدالت، حفاظت و صیانت از دارایی‌های مشمولان سهام عدالت است تا از سو استفاده‌های احتمالی در این زمینه جلوگیری شود به طوری که هیچ فردی غیر از خود سهامدار، امکان سفارش گذاری برای فروش سهام را نداشته باشد.

سخنگوی ستاد سهام عدالت ادامه داد: باتوجه به اینکه احراز هویت مشمولان سهام عدالت تنها از طریق ارائه شماره شبای بانکی و تلفن همراه به نام خود فرد انجام می‌شود؛ دقت و حساسیت بالایی نسبت به نحوه شناسایی مشتریان در این زمینه اعمال می شود و امکان دارد در این فرآیند سفارش عده‌ای از افراد هنوز نهایی نشده باشد یا اینکه آنها سفارش خود را به ثبت برسانند اما هنوز فروشی انجام نشده باشد.

وی تشریح کرد: مشمولان سهام عدالت برای آگاهی از فرایند فروش سهام خود می‌توانند به بانک‌ها و کارگازارن مراجعه و از جزییات فروش سهام خود مطلع شوند.

مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تاکید کرد: بانک ها و کارگزاران باید به سه پرسش سهامداران مبنی بر اینکه آیا سفارش فروش اجرا شده و سهام مشمول به فروش رفته است یا خیر؟ در صورت فروش چه سهامی و به چه میزان و به چه قیمتی فروخته شده است؟ و همچنین در صورت عدم فروش مشکل چیست؟ پاسخ بدهند.

فهیمی گفت: سهامداران سهام عدالت این اطمینان را داشته باشند که کارگزاران در مهلت قانونی، وجه حاصل از فروش سهام را به حساب سهامداران واریز می‌کنند زیرا در غیر این‌ صورت مشمول تخلف سنگینی شده و این موضوع از جانب ناظر بازار سرمایه نیز پیگیری می شود.