به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، پول دیجیتال پدیده‌ای است که با ظهور فناوری‌های جدید در حوزه پولی و بانکی مورد توجه بانک‌های مرکزی قرار گرفت. این نوع پول در کنار پول نقد فیزیکی و ذخایری که بانک‌ها در بانک مرکزی نگهداری می‌کنند به عنوان شکل سوم پول بانک مرکزی به صورت دیجیتال، منتشر و بدهی مستقیم بانک مرکزی محسوب می‌شود.
سال ۲۰۰۹ بود که با ظهور بیت‌کوین انقلابی در حوزه رمزینه دارایی‌ها و استفاده از ایده و فناوری پول‌های غیرمتمرکز ایجاد شد. رمزینه دارایی‌ها که توسط نهادهای دولتی خلق نشده بودند نماینده یک موجودیت بر بستری دیجیتال، غیرمتمرکز و شفاف هستند که از اصول رمزنگاری برای قوام خود بهره می‌برند. رمز ارز می‌تواند یک ارزش مجازی یا واقعی را نمایندگی کند و از این رو، یک نوع دارایی مالی دیجیتال است که می‌تواند تحت شرایطی برخی کارکردهای پول را نیز داشته باشد.
بانک‌های مرکزی نیز برای دستیابی به منافع حاصل از این تغییرات و افزایش کارایی سیستم‌های پرداخت به این سمت رو آوردند و تحقیقات در این زمینه از سال ۲۰۱۴ و از سوی بانک مرکزی انگلیس آغاز شد. در حال حاضر طبق آخرین گزارش بانک تسویه بین‌الملل بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۱، ۸۶ درصد از بانک‌های مرکزی به طور فعال در حال تحقیق درباره رمز پول بانک مرکزی، ۶۰ درصد در حال آزمایش این فناوری و ۱۴ درصد در حال استقرار پروژه‌های آزمایشی معین در این حوزه می‌باشند.
این نوع پول برای بانک‌های مرکزی امتیازاتی دارد؛ انتشار این نوع پول، امکان خلق پول را از بین می‌برد. همچنین زمینه‌های ایجاد و گسترش پایه‌های اقتصاد دیجیتال و بهره‌مندی از سایر مزایای آن، اعم از کاهش هزینه تولید و انتشار اسکناس و مسکوک، کاهش هزینه تراکنش‌های بانکی، افزایش دقت طرح‌های حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و بخش‌های مختلف اقتصادی، افزایش شفافیت در مبادلات و در نتیجه بهبود نظارت‌های مرتبط را برای بانک‌های مرکزی فراهم می‌کند.
ظهور این نوع دارایی در بستر فن‌آوری دفتر کل توزیع شده صورت گرفت. این فن‌آوری، اساساً یک پایگاه داده است که مبتنی بر مفهوم تمرکز زدایی، بین رایانه‌های مختلف به اشتراک گذاشته می‌شود و یک محیط غیر متمرکز را به جای یک نهاد متمرکز ایجاد می‌کند. طراحی چنین ساختاری موجب قطع وابستگی کاربران به نهاد مرکزی متولی پایگاه داده می‌شود. این مفهوم کلی موجب توسعه فن‌آوری‌های دیگری شد که فن‌آوری بلاکچین، از معروف ترین آن‌هاست. بلاکچین روشی برای ذخیره‌سازی و تأیید تعاملات به روش غیرمتمرکز است که بازیگران آن به سوابق تعاملات دسترسی کامل دارند ولی امکان تغییر آنها را ندارند.
در حالی که راهکارهای غیرمتمرکز پرداخت در دنیا در حال فراگیرتر شدن هستند؛ در طول چند سال گذشته راهکارهای نیمه متمرکز به‌عنوان نسل جدیدی از محصولات مبتنی بر زنجیره بلوک موردتوجه بسیاری قرار گرفته‌اند که از مهمترین آنها می‌توان به زنجیره بلوک سازمانی و پول دیجیتال بانک مرکزی اشاره کرد. فعالان حوزه زنجیره بلوک نیمه‌متمرکز بر این باور هستند که می‌توان با محدودسازی برخی از ویژگی‌های زنجیره بلوک، مقداری تمرکزگرایی را نیز در محصولات آن گنجاند. درواقع هدف کلی زنجیره بلوک‌های نیمه‌متمرکز، بهره‌مندی حداکثری از امتیازات مهم فن‌آوری زنجیره بلوک با درجه‌ای از تمرکزگرایی کنترل شده است. در این بستر امکان معرفی پول دیجیتال بانک‌مرکزی به عنوان پول الکترونیکی انحصاری و منتشره توسط بانک مرکزی فراهم می‌شود که از آن می‌توان برای مبادلات بدون واسطه استفاده کرد.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز مانند سایر بانک‌های مرکزی دنیا در این مسیر وارد شده و پدیده پول دیجیتال بانک مرکزی که «ریال دیجیتال» نام گرفته را به عنوان یکی از راهکارهای ارائه‌شده نیمه‌متمرکز زنجیره بلوکی معرفی کرده است. توسعه «ریال دیجیتال» می‌تواند گامی بلند در راستای بهره‌مندی از منافع فن‌آوری زنجیره بلوک در حوزه پرداخت باشد.
ریال دیجیتال در واقع اسکناسی است که به صورت الکترونیکی توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود و مانند انواع پول در کشور می‌توان از آن برای خرید کالا و خدمات، انتقال پول و … استفاده کرد.
با راه‌اندازی ریال دیجیتال بانک مرکزی، عموم مردم قادر خواهند بود تا از طریق تبدیل اسکناس‌ها و یا سپرده‌هایشان نزد بانک‌ها به ریال دیجیتال، مقادیر مشخصی پول دیجیتال دریافت و در کیف پول الکترونیکی خود نگهداری کنند. کاربران پس از دریافت و نصب کیف پول ریال دیجیتال می‌توانند نسبت به ارسال و دریافت امن آن به صورت فرد به فرد اقدام کنند.
ریال دیجیتال بانک مرکزی پس از انتشار و عرضه، همتای اسکناس خواهد بود و امکان خرید، انتقال و … را دارد. همچنین از آنجا که ماهیت آن، عیناً همان ریال جاری کشور است، لذا هر واحد ریال دیجیتال معادل یک ریال ارزش‌گذاری می‌شود.
از فواید این نوع پول برای مشتریان می‌توان به انتقال آنی وجوه بدون نیاز به عملیات تسویه، دریافت آنی وجوه در کیف تجاری و کارمزد بسیار کمتر در نقل و انتقالات عادی وجوه اشاره کرد. حتی انتقال ریال دیجیتال از یک کیف ریال دیجیتال شخصی به کیف ریال دیجیتال شخصی دیگر بدون ارائه سایر خدمات، مستلزم پرداخت کارمزد نمی‌باشد. همچنین امکان تبدیل یک به یک ریال دیجیتال به سایر انواع پول رایج کشور از جمله اسکناس وجود دارد.
مقررات انتشار ریال دیجیتال بانک مرکزی در دی ماه ۱۴۰۰ توسط شورای پول و اعتبار تصویب شد و اجرای این طرح به صورت آزمایشی از شهریور ماه آغاز می‌شود.
یادداشت از محمد شهابی
نظر شما