به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی رادار اقتصاد، نشریه تخصصی «بیزینس مانیتور» در جدیدترین گزارش خود از بازار مصرف و خرده‌فروشی ایران که ماه جولای منتشرشده به پیش‌بینی رفتار مصرف‌کنندگان و خرده‌فروشان در چهار سال آینده پرداخته است.
رادار اقتصاد این گزارش که چشم‌انداز بازار مصرف و خرده‌فروشی ایران طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ را بررسی می‌کند را در چند قسمت مجزا منتشر خواهد کرد.
ارزیابی کلی: تشدید بحران کرونا در ایران می‌تواند پیش‌بینی ما از چشم‌انداز هزینه کرد مصرف‌کننده در سال ۲۰۲۰ را به چالش بکشد. درحالی‌که مقامات ایرانی تعطیلی‌های اجباری را متوقف کرده‌اند، انتظار داریم مصرف‌کنندگان از ترس کرونا همچنان از حضور در اماکن عمومی مثل مراکز فروش و رستوران‌ها اجتناب کنند. البته انتظار داریم از سال ۲۰۲۱ هزینه کرد خانوارها به‌تدریج رو به رشد بگذارد و در جهت پیش‌بینی ما برای دوره منتهی به سال ۲۰۲۴ پیش برود. تحریم‌های آمریکا همچنان موجب کاهش جذابیت بازار ایران برای کسب‌وکارهای مرتبط با کالاهای مصرفی می‌شود. طی دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ کالاهای ضروری همچنان در سبد مصرفی خانوارها نقشی اساسی خواهد داشت و ۷۳ درصد کل هزینه خانوارها را دربر خواهد گرفت. پیش‌بینی‌های ما از تأثیر کرونا بر رفتارهای مصرف‌کننده ایرانی بر مبنای برآوردهایمان از تأثیر کرونا طی سال ۲۰۲۰ است. ما حقایق دریافتی طی سال ۲۰۲۰ را در پیش‌بینی‌های خود برای دوره میان‌مدت ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ لحاظ کرده‌ایم.
کل هزینه‌های خانوار ایرانی
انتظار داریم شیوع کرونا بر رشد هزینه کرد خانوار ایرانی طی سال ۲۰۲۰ تأثیر منفی بگذارد. بر اساس پیش‌بینی ما رشد هزینه کرد خانوارها در سال ۲۰۲۰ منفی ۵.۱ خواهد بود. این در حالی است که رشد هزینه کرد خانوارها برای این سال را پیش از آنکه کرونا شیوع پیدا کند مثبت دو درصد پیش‌بینی کرده بودیم. در سال ۲۰۱۹ نیز هزینه کرد خانوارها رشد منفی ۴.۲ درصد را تجربه کرده بود. چالش‌های متعددی متوجه هزینه کرد خانوارها قرار دارد. ازجمله این چالش‌ها می‌توان به بیکاری بالا، تورم افسارگسیخته، و دسترسی ناکافی مردم به تسهیلات و اعتبارات مالی اشاره کرد. اخیراً نیز اصلاحات یارانه‌های انرژی در حال اجراست که می‌تواند بیش‌ازپیش تقاضا را سرکوب کند. با نگاهی به آینده، پیش‌بینی می‌کنیم هزینه کرد خانوارها طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ رشدی مثبت داشته باشد و به‌طور متوسط سالانه ۴.۵ درصد رشد کند.
به‌طور کلی، ما پیش‌بینی می‌کنیم هزینه کرد خانوارها از ۱۴۹۵۷ تریلیون ریال در سال ۲۰۲۰ به ۲۶۱۳۷ تریلیون ریال در سال ۲۰۲۴ افزایش یابد. به‌عبارت‌دیگر شاهد رشد متوسط ۲۴ درصدی در این زمینه طی دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ خواهیم بود که رشد قابل‌توجهی محسوب می‌شود. بااین‌حال به دلیل افت ارزش ریال در برابر دلار، رشد هزینه کرد خانوار ایرانی طی این دوره بر پایه دلار آمریکا تنها ۳.۷ درصد خواهد بود. بر این اساس هزینه کرد خانوار ایرانی از ۳۶۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ به ۴۴۸.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ افزایش خواهد یافت.
هزینه‌های ضروری و غیرضروری
با توجه به مجموعه‌ای از فاکتورها و عوامل ساختاری که پیش روی مصرف‌کننده ایرانی قرار دارد انتظار نداریم تغییرات مهمی در الگوی مصرفی ایرانی‌ها طی دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ رخ دهد و کالاها و خدمات ضروری همچنان در جایگاه اصلی سبد مصرفی ایرانیان قرار خواهد داشت. برای سال ۲۰۲۰ پیش‌بینی ما این است که ۷۴ درصد کل هزینه خانوارها به کالاهای ضروری اختصاص خواهد یافت و فقط ۲۶ درصد هزینه‌ها صرف کالاهای غیر ضرور می‌شود. برای دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ پیش‌بینی ما این است که این ارقام نسبتاً بدون تغییر باقی می‌مانند. کالاهای ضروری ۷۲.۹ درصد کل هزینه خانوارها را در این دوره تشکیل خواهند داد. البته این اعداد و ارقام تا حد زیادی با تحریم‌ها و سرنوشت توافق هسته‌ای مرتبط هستند. اعمال تحریم‌های شدیدتر می‌تواند باعث شود خانوارهای ایرانی بیش‌ازپیش بر تأمین اقلام ضروری تمرکز کنند.
ما انتظار داریم شاهد رشد هزینه‌های ضروی و غیر ضروری خانوار ایرانی باشیم. هزینه‌های ضروری بر اساس ریال به طور متوسط سالانه ۱۶.۴ درصد طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ رشد خواهد کرد، درحالی‌که رشد هزینه‌های غیر ضروری بیشتر خواهد بود و بالغ‌بر ۱۷ درصد طی این دوره خواهد بود. این ارقام بر پایه دلار، کمتر قابل توجه خواهند بود. با این وجود هزینه‌کرد خانوار ایرانی چه به ریال و چه به دلار طی دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ روندی افزایشی خواهد داشت و این بدان معناست که فرصت‌های مناسبی برای کسب‌وکارهای ارائه‌کننده اقلام ضروری و غیرضروری در این دوره وجود خواهد داشت.
کل هزینه کرد برای کالاها و خدمات ضروری در سال ۲۰۲۰ بالغ‌بر ۱۱۱۰۲ تریلیون ریال معادل ۲۶۴.۳ میلیارد دلار پیش‌بینی‌شده است. این رقم در سال ۲۰۲۴ به ۱۹۰۵۲ تریلیون ریال یا ۳۲۷.۱ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. هزینه کرد کالاها و خدمات غیرضروری نیز برای سال ۲۰۲۰ بالغ‌بر ۴۳۵۹ تریلیون ریال معادل ۱۰۳.۸ میلیارد دلار پیش‌بینی‌شده است. این ارقام در سال ۲۰۲۴ به ۷۵۴۵ تریلیون ریال و ۱۲۹.۵ میلیارد دلار خواهد رسید.
منظور از کالاها و خدمات ضروری عبارت است از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها، لباس و کفش، مسکن، ارتباطات و حمل‌ونقل. از بین این پنج دسته، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بیشترین سهم را در هزینه‌ها دارند به‌طوری‌که ۳۱.۳ درصد کل هزینه خانوارها را در سال ۲۰۲۰ به خود اختصاص می‌دهند. مواد غذایی تولیدی در کشور ۹۵ درصد کل غذای مصرفی در ایران را تشکیل می‌دهد. اوضاع ایران از این جهت متفاوت با سایر کشورهای خاورمیانه است که وابستگی زیادی به غذای وارداتی دارند. فشارهای بین‌المللی که با تحریم‌ها تشدید شده منجر به ظهور و توسعه یک صنعت غذایی بزرگ در ایران شده است.
بعد از غذا، مسکن در درجه دوم اهمیت در سبد هزینه کرد خانوار ایرانی قرار دارد، به‌طوری‌که ۲۹.۷ درصد از کل هزینه کرد ایرانی‌ها را در سال ۲۰۲۰ تشکیل می‌دهد. این مسئله عمدتاً ناشی از هزینه بالای اجاره مسکن در ایران است. تورم دو رقمی و کاهش ساخت‌وسازهای تحت حمایت دولت، قیمت ملک در ایران را افزایش داده است و به‌تبع آن قیمت اجاره نیز در این کشور افزایش قابل توجهی پیداکرده است.
اگرچه اقلام غیر ضرور کمتر از ۳۰ درصد سبد هزینه‌ای خانوارها در ایران را تشکیل می‌دهد، اما رشد و توسعه طبقه متوسط باعث افزایش تقاضا برای کالاهای غیر ضرور در بلندمدت خواهد شد. هزینه‌های شخصی، بیمه و سایر هزینه‌ها در رتبه دوم از نظر میزان هزینه کرد در بین اقلام غیر ضرور طی دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ قرار خواهند داشت و بیشترین رشد را تجربه خواهند کرد؛ با نرخ متوسط ۱۶.۵ درصد در سال (بر پایه ریال).
بهداشت در میان اقلام و خدمات غیرضرور، رتبه نخست را به خود اختصاص خواهد داد و به‌طور کلی در رتبه سومِ کل هزینه‌ها قرار خواهد گرفت. پیش‌بینی‌شده است هزینه‌های بهداشتی ۱۱.۱ درصد از کل هزینه‌های خانوار ایرانی را در سال ۲۰۲۴ در بربگیرد. به نظر ما رشد قابل توجه هزینه‌های بهداشتی تا سال ۲۰۲۴ ناشی از حرکت سریع جمعیت ایران به سمت پیری خواهد بود. فرهنگ، تفریح و رستوران رفتن در انتهای ردیف هزینه کردهای غیر ضرور قرار دارند و سهم اندکی از کل هزینه‌ها یعنی تنها یک درصد را به خود اختصاص می‌دهند. با توجه به محدودیت‌های موجود انتظار می‌رود این رقم همچنان در سطح پایینی باقی بماند.
نظر شما