به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از خبرگزاری دانشجو، سردار رستم قاسمی، فرمانده سابق قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا، با حضور در جمع اعضای جمعیت جانبازان انقلاب اسلامی درباره تجربیات کشور در حوزه خودکفایی اجرایی و صنعتی به بحث و گفتگو پرداخت.
در ابتدای این جلسه که با دعوت کارگروه سیاسی اقتصادی جمعیت جانبازان برگزار شد، ضمن ادای احترام به ساحت قدسی پیامبر اکرم (ص) و ابراز انزجار از هتاکان بی منطق و شیطان مسلک نسبت به آن وجود بی بدیل، با بیان اینکه با تکیه بر توان داخلی و اعتماد به جوانان می‌توان بسیاری از نیازمندی‌ها و مشکلات کشور را حل کرد، به تجربه‌های موفق کشور در دوران بازسازی و همچنین ناگفته‌هایی از شروع تحریم‌های نفتی در اشاره کرد و گفت: بعد از جنگ در کارهای زیرساختی و سازندگی کشور مشارکت داشته و به دنبال آن بودیم که عبارت «ما می‌توانیم» امام راحل (ره) را در عمل ثابت کنیم.
وی ادامه داد: قبل از انقلاب طرح‌های عمرانی کوچک و بزرگ توسط خارجی‌ها اجرا می‌شد؛ بنابراین بعد از جنگ جدال بین دو تفکر «خارجی‌ها بیایند و برایمان بسازند» و «خودمان می‌توانیم و می‌سازیم و نیازی به بیگانگان نداریم» در جریان بود. بچه‌های جنگ و جبهه با توجه به تجربیات خود در جهاد سازندگی، باور داشتند که ما می‌توانیم.
قاسمی با اشاره به اینکه پس از اتمام جنگ، نیروی انسانی بسیاری داشتیم که با امکانات و تجهیزاتی که در دوران جنگ بود، باور داشتند که این امکانات می‌تواند به بازسازی کشور کمک کند، افزود: با این نگاه وارد صحنه بازسازی کشور شدیم و تلاش کردیم طلسم «نمی‌توانیم» را بشکنیم.
فرمانده سابق دفاع مقدس با یادآوری اینکه بعد از جنگ به دنبال انجام پروژه‌های بزرگی رفتیم که ریسک بالایی داشت، گفت: عدم موفقیت ما می‌توانست تفکر مخالف که مدعی بود کارهای بزرگ را باید به خارجی بسپارید، تایید کند. به عنوان مثال، آب شرق تهران توسط یک تونل از سد لار منتقل شد؛ وسط راه نیروگاهی به نام لوارک در اعماق زمین ساخته شد؛ آب را از زیر رودخانه جاجرود عبور دادیم و در گردنه قوچک و در سوهانک تصفیه‌خانه‌ای ایجاد شد که آب منطقه شرق تهران را تامین می‌کند. این پروژه در سال‌های ۷۴ تا ۷۶ انجام شد که آن زمان کار بسیار سختی بود. ولی سپاه از عهده اجرای آن برآمد و به دنبال آن طلسم کارهای بزرگ را شکست.
فرمانده سابق قرارگاه خاتم‌الانبیا همچنین به پروژه اجرایی برای تامین آب شرب غرب تهران اشاره کرد و توضیح داد: برای حل مشکل آب غرب تهران، تونلی به مسافت ۴٢ زمان تا کرج کشیده شد. در حالی که آن زمان بسیاری معتقد بودند این پروژه‌ها باید توسط خارجی‌ها اجرا شود، ما توانستیم با حفر تونل‌ها، خطوط لوله و ساختن سدهای بزرگ، از سرریز آب کشور به خارج جلوگیری کرده و بخشی از آب را از غرب کشور به شرق و مرکز کشور منتقل کنیم و اینگونه استان‌های زیادی را از خطر بی‌آبی و کم‌آبی نجات بدهیم.
وی خاطرنشان کرد: در مسجد سلیمان مغار بزرگی به ارتفاع ۴۸ متر ساختیم که نیروگاهی در آنجا ساخته شد و هزار مگاوات برق تولید می‌کند؛ بزرگترین سازه‌های دریایی در عسلویه طراحی و اجرای آن به شیوه مدرن توسط ایرانی‌ها ساخته شد. وقتی این کارها انجام شد، همه به این باور رسیدند که ما می‌توانیم.
به اعتقاد قاسمی، بعضی از وزارتخانه‌های دولت در حکم لوکوموتیو اقتصاد ایران هستند که در آن بین وزارت نفت به دلیل درآمد بالا و همچنین از منظر تولید انرژی که به نوعی همه کارخانه‌ها و اشتغال به آن وابسته است، رتبه اول را دارد و ریل اصلی اقتصاد روی این بستر ایجاد شده است. وزارت راه، مسکن و شهرسازی، صمت و وزارت جهاد کشاورزی نیز از دیگر وزارتخانه‌های مهم و کلیدی هستند که باید توجه بسیار ویژه‌ای به آن‌ها شود.
وی با بیان اینکه در حوزه‌های نفت و گاز، خطوط انتقال، نیروگاه، کارخانه فولاد و ۱۰ها حوزه دیگر پروژه‌های عظیمی انجام دادیم که تا زمان تمام شدن پروژه‌ها کسی نمی‌توانست آن‌ها را بپذیرد، گفت: ما در بسیاری از حوزه‌های اجزایی در دنیا دارای رتبه‌های بالایی هستیم. این دستاوردها حاصل توجه و عمل به فرمایش امام راحل بود که فرمودند «ما می‌توانیم».
وزیر سابق نفت به پروژه پارس جنوبی در عسلویه نیز اشاره کرد و گفت: تصمیم گرفتیم این ابرپروژه را ایرانیزه بکنیم و فازهای ١۵ و ١۶ پارس جنوبی کاملا ایرانی انجام شد و مرجعی برای اجرای فازهای بعدی نیز شد. در آن مقطع زمانی برخی از کشورهای بیگانه می‌گفتند مگر شما ایرانی‌ها هم می‌توانید تاسیسات نفتی بسازید؟! بسازید. حتی فونداسیون پالایشگاه را هم نمی‌توانید بسازید! اما زمانی که در قرارگاه خاتم‌الانبیا مسوولیت داشتم، بخش خصوصی را دعوت و اعلام کردم که ما باید پالایشگاه بسازیم. جدال و مذاکرات شدیدی با خارجی‌ها و داخلی‌ها داشتیم. بالاخره آن اتفاق افتاد و ما بدون حضور و مشارکت خارجی‌ها توانستیم پالایشگاه بسازیم؛ بنابراین کشور توانمندی و تجربه انجام کارهای بزرگ را دارد. ولی متاسفانه وضعیت فعلی جامعه به گونه‌ای است که این توانمندی‌ها را هم نمی‌توان بیان کرد. چون مردم مشکل اشتغال، تورم، بیکاری و معیشت دارند و رفع این نیازها برای آن‌ها از همه چیز مهم‌تر است.
قاسمی به دوره مسوولیتش در وزارت نفت پرداخت و با بیان اینکه در آن مقطع ما تحت تحریم‌های آمریکا، اروپا و سازمان ملل بودیم، اظهار کرد: وقتی آمریکا تحریم‌های جدید را امضا کرد، اوباما گفت که من تحریم‌های «فلج کننده» علیه ایران اعمال کردم. ولی همین اوباما قبل از شروع مذاکرات برجام، به کنگره آمریکا رفت و اذعان کرد تحریم‌ها بر ایران اثر نداشت و یا کم‌تاثیر بود. در اصل، تحریم یک ظلم و عمل تروریستی است که زندگی مردم را نشانه گرفته است.
وی ادامه داد: در زمان شروع تحریم‌های نفتی، بالا دستی‌های شرکت نفت اکثرا شرکت‌های خارجی بودند و همه نگران این بودند که اگر شرکت‌های خارجی بروند صنعت نفت و گاز به چه سرنوشتی دچار خواهد شد. فروردین ۱۳۹۰ مقام معظم رهبری به عسلویه آمدند و آنجا جلسه‌ای تشکیل شد. بحث‌های زیادی صورت گرفت. برخی از دوستان می‌گفتند اگر ما بخواهیم پالایشگاه بسازیم اول باید گاز را استخراج کنیم. ولی اکتشاف و استخراخ گاز در دریا و بسیاری از تجهیزات آن خارجی بود. ما حتی یک ریگ حفاری در مالکیت ایران نداشتیم. مقام معظم رهبری فرمودند برای جایگزین کردن خارجی‌ها، باید تدبیر کنید. به این ترتیب به لطف خدا در مرداد ماه ٩٢ بیش از ٢۰ دستگاه ریگ حفاری که اکثرا ایرانی بود در پارس جنوبی کار می‌کرد.
وی در ادامه نقل تجربیات پیشین خود در حوزه اتکا به توان داخلی گفت: در سال ٩۰ و در پروژه انتقال گاز از عسلویه به شهرهای شمالی کشور، نگرانی بسیار زیادی از بابت تجهیزات وارداتی وجود داشت، اما همه این نگرانی‌ها با همت صنعتگران ایرانی حل شد. شرایط آن روز خیلی سخت بود، تجربه ما هم کمتر بود، ولی به هر حال از آن دوران عبور کردیم و کارهای بسیار عظیمی انجام شد. اخیراً زنگنه، وزیر کنونی نفت نیز در مجلس اعلام کرد که فازهای پارس جنوبی در عسلویه که در دولت دهم اجرا شد، از کارهای بسیار بزرگ بوده است.
وزیر سابق نفت خاطرنشان کرد: در شرایط عادی زمانی که شرکت توتال و دیگر شرکت‌های خارجی در پارس جنوبی کار می‌کردند معمولا ۴ تا ۶ فاز همزمان اجرا می‌شد. ولی ما در بدترین زمان تا ١٧ فاز را به صورت همزمان پیش بردیم و اکنون همه آن‌ها به بهره‌برداری رسیده و ما الان از کشور قطر جلوتر هستیم.
وی افزود: در حوزه توسعه پالایشگاه‌ها، ما پالایشگاه ستاره خلیج فارس را با ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی تحویل دادیم که همه مراحل طراحی و اجرای آن توسط کارشناسان و شرکت‌های ایرانی و در راس آن قرارگاه خاتم‌الانبیا انجام شد و یکبار دیگر توانمندی ما در عبور از تحریم و شرایط سخت، ثابت شد. من در آن زمان به عنوان اولین وزیر نفت ایران بعد از انقلاب، رییس اوپک شدم. اوپک یک سازمان بسیار مهم اقتصادی دنیاست و در دنیا دیپلماسی بسیار سنگینی را انجام دادیم.
قاسمی خاطرنشان کرد: در مونیخ نشستی در مورد امنیت انرژی در اروپا تشکیل شد که اکثر مسوولان ارشد کشورهای بزرگ واردکننده و صادرکننده انرژی حضور داشتند که در آنجا سخنرانی کردم. وزیر یکی از کشورهای بزرگ اروپایی از من سوال کرد که شما ایرانی‌ها با این تحریم‌ها چه خواهید کرد؟ ما می‌دانیم که وابستگی صنعت نفت و گاز ایران به دنیا خیلی زیاد است. من در پاسخ گفتم آن‌هایی که ساخته‌اند و می‌توانند بسازند، از کجای آسمان آمده‌اند؟! ما هم از همان جا آمده‌ایم و خودمان خواهیم ساخت و توانستیم بسازیم. هزاران قطعه مورد نیاز صنعت نفت که قبل از آن از خارج وارد می‌شود را خودمان توانستیم بسازیم.
در آن دو سالی که تحریم نفتی بودیم با وجود تحریم، فروش نفت بسیار زیادی داشتیم که در تاریخ صنعت نفت ایران بی‌سابقه است. علاوه بر نفت، بسیاری از نیازهای کشور در حوزه‌های مختلف را نیز برطرف می‌کردیم.
قاسمی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا کشور ما توان تبدیل شدن به یک کشور قدرتمند و بزرگ از نظر اقتصادی را دارد؟ توضیح داد: با توجه به مسئولیت‌هایی که داشتم تقریباً به همه کشورهای مهم اروپایی سفر کردم و همچنین به کشورهای مهم جنوب شرق آسیا نیز بارها رفته‌ام و با مقامات اصلی و درجه یک این کشورها ملاقات داشتم و دنیا را خیلی خوب می‌شناسم؛ با این وصف قطعاً می‌گویم که ما ظرفیت‌های بسیار زیادی چه از لحاظ نیروی انسانی و چه از لحاظ اقتصادی داریم که شاید جزو چند کشور منحصر به فرد دنیا باشیم. کشور ما علاوه بر داشتن نیروی انسانی با دانش و تخصص، ثروت‌های خدادادی بسیار غنی هم دارد. در حوزه‌هایی مثل معدن، کشاورزی و امنیت غذایی و ژئوپولیتکی ظرفیت‌های بسیار خوبی داریم که در دنیا بی‌نظیر است. حال سوال پیش می‌آید که با این ظرفیت عظیم نیروی انسانی و ثروت خدادادی چرا وضعمان اینگونه است؟
وی ادامه داد: به عنوان کسی که سابقه مدیریت اجرایی زیادی در این کشور داشته است، معتقدم یکی از مشکلات عمده ما داشتن برنامه‌های منسوخ شده است. مهمترین ایراد برنامه‌های ما، عدم امکان اندازه‌گیری کمی آنهاست. مثلا اگر وزیری یا استانداری مدعی بشود که من خیلی موفق بوده‌ام، واحد اندازه گیری نداریم که بگوییم آقای وزیر یا استاندار شما این برنامه را با ٢۰ درصد پیشرفت تحویل گرفتید و با ۶۰ درصد پیشرفت تحویل داده‌اید. ما برنامه‌های تدوین شده و خوبی داریم، ولی یکی از مشکلات ما این است که این برنامه‌ها «کمی» نیستند؛ مقیاس دقیقی نداریم که از برنامه‌ها چقدر جلو هستیم و چقدر پیشرفت داشتیم و این یکی از مهمترین مشکلات برنامه‌های توسعه‌ای و اقتصادی کشور ما است. نمی‌توانیم بسنجیم که یک وزیری که از زمانی که وارد یک وزارتخانه شد و تا زمانی که از وزارتخانه خارج می‌شود تا چه اندازه کار کرده است تا چه اندازه پیشرفت کرده است.
وی با بیان اینکه برنامه‌های ما باید اجرایی و عملیاتی باشد و مردم باید بدانند که ما چقدر کار کرده‌ایم و چقدر از هر پروژه باقی مانده است، گفت: بنابراین یکی از مشکلات ما این است که برنامه‌های ما قابل اندازه گیری نیست که بتوان از کسی حسابرسی کرد. دومین مشکل اساسی ما، ساختار مدیریت کشور است. در کشور دادگاه ویژه کارکنان دولت داریم، ولی دادگاه ویژه کارنکن‌های دولت نداریم. مدیری که کار نمی‌کند، راحت‌تر است. آدم خوبی هم به نظر می‌رسد. چون کاری نکرده که بخواهد پاسخ بدهد و برنامه‌ای هم نداشته است. باید دادگاهی داشته باشیم که مدیرانی که کار نمی‌کنند را مورد حسابرسی قرار بدهد.
قاسمی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از بزرگترین آفت‌های اقتصاد کشور ما، سیاسی شدن آن است و این بزرگترین بلایی است که سیستم اقتصاد کشور ما را گرفتار کرده است و از این مساله خسارت‌ها و زیان‌های بسیاری می‌بینیم. با سیاست می‌شود بازی کرد، ولی با اقتصاد نمی‌توان چنین کرد. ما اقتصاد کشور را مبتلا به «سیاسی بازی» کردیم. حتی در روستاهای ما برای مردم مهم است که کدام شخص نماینده و فرماندار یا بخش‌دار بشود. چون این فرد می‌تواند در راستای نفع یک گروه، برنامه‌های عمرانی و توسعه‌ای آن منطقه را به هم بریزد. در هیچ جای دنیا اقتصاد به اندازه کشور ما سیاسی نیست. با تغییر یک وزیر یا استاندار نباید اجازه داد پروژه‌ای که با صرف هزینه گزاف از بیت‌المال طراحی شده و در حال اجراست، متوقف بشود. باید اقتصاد کشور را از سیاست نجات داد.
قاسمی با بیان اینکه آمایش اقتصاد کشور سیاسی شده است، گفت: مثال اینکه کارخانه فولاد ما در نقطه‌ای قرار دارد که منابع اولیه آن در سوی دیگر کشور و بازار فروش در نقطه دیگر است. این مدل چیدمان کارخانه‌ها با سلایق سیاسی، هزینه‌های سنگینی بر کشور وارد می‌شود و هزینه تولید را افزایش می‌دهد. کارخانه‌ای که ظرفیت نیروی انسانی آن حدود یکهزار نفر است با فشار مقامات دولتی پنچ هزار نفر نیرو دارد و هزینه این نیروی اضافی، بر هزینه تمام شده محصول تحمیل می‌شود که با بالابردن قیمت محصول نهایی، قدرت رقابت ما را کمتر می‌کند.
وی ابراز عقیده کرد: جناح‌های سیاسی آمایش اقتصاد کشور را سیاست‌زده کردند. در اقتصاد کشور ما بخش خصوصی و بخش دولتی دو فلش مقابل هم است. بخش دولتی بدون اطلاع و آگاهی از وضعیت بخش خصوصی تصمیم‌هایی اتخاذ می‌کند که بخش خصوصی را نابود می‌کند.
این فرمانده سابق سپاه در بخش دیگر سخنانش اشاره‌ای به مسایل فرهنگی و اجتماعی کشور به عنوان یکی از موضوعات زیربنایی و مهم داشت و افزود: مقام معظم رهبری نیز بارها بر اهمیت مسایل فرهنگی و اجتماعی تاکید کرده‌اند. در خصوص مسایل آموزشی کشور هم نیازمند اصلاح ساختاری هستیم. در عین حال در شرایط فعلی مسایل اقتصادی و معیشت، اشتغال و بهبود رفاه اجتماعی، چالش مهم کشور است که باید به آن‌ها پرداخت.
نظر شما