بررسی صورت مالی بانکها در سامانه کدال، نشان می‌دهد که این بانکها در دارایی و بدهی‌های خود تراز هستند با این حال، همتی رئیس کل بانک مرکزی، از این بانکها می‌خواهد ناترازی خود را رفع کنند.
او در یادداشتی که در صفحه شخصی خود در اینستگرام در مورد ناترازی بانکها منتشر کرده بود نوشت" نرخ‌های بالا در بازار بین بانکی عمدتاً ناشی از ناترازی برخی بانکها است. " او برای رفع ناترازی بانکها طرحی را با عنوان «سیاست احتیاطی کنترل رشد ترازنامه شبکه بانکی» مطرح کرد. در بخشی از این طرح به سیاست کنترل مقداری ترازنامه را با اولویت سایر دارایی‌ها و دارایی‌های خارجی پرداخته است که معمولا در بخش دارایی ترازنامه‌های بانکی دارایی خارجی و میزان دریافت ارز خارجی توسط بانکها اعلام نمی‌شود.
تقاضای ارز بانکها برای کنترل جریان دارایی_ بدهی، از جمله مواردی است که بانک مرکزی به عنوان دارایی یا بدهی خارجی از آن یاد می‌کند، مسئله‌ای که گفته می‌شود تا کنون میلیاردها دلار به کشور آسیب زده است.
معمولا بانکها در جریان نقدی_تعهدی ارزی خود سعی می‌کنند که بر تعسیر ارز تکه کند و بدون اشاره به نوع درآمد حاصل از این منبع آن را به عنوان یک آیتم برای سهامداران معرفی می‌کند.
نرخ تبدیل دو واحد پولی به یکدیگر را نرخ تسعیر ارز گویند. به دلیل این که تعیین نرخ لحظه‌ای ارز دشواری‌های خاص خود را دارد، معمولا به صورت تقریبی در بازه‌های زمانی مختلف مثل یک هفته یا یک ماه از میانگین نرخ ارز به عنوان نرخ تقریبی استفاده می‌شود. به دلیل وجود تورم در ایران و کاهش ارزش پول ملی، طی ۱۰ سال اخیر، بانکها از تغییر دو نرخ ریال و ارزهای دیگر سود قابل توجهی کسب کردند.
تسعیر وام‌های ارزی یکی از روش‌های سودآور برای بانکها از محل تسعیر نرخ ارز است که معمولا در طبقه مشکوک الوصول قرار می‌گیرد یا گفته شده که با ترفندهای حسابداری در طبقه درآمدهای جاری قرار داده می‌شود، به این سود در حسابداری سود بی کفیت گفته شده است.
استقراض‌های گران قیمت و درآمدهای اندک در واحدهای داخل کشور و شعب خارج در دهه‌های اخیر سبب ایجاد اختلال در جریان نقدی و تعهد ارزی در کشور شده که در نهایت حاصل آن ضررهای سنگین به وضعیت ارزی کشور می‌شود، موردی که همتی رئیس کل بانک مرکزی هم در همایش بانکداری به ان اشاره کرد. او اتفاقی که در بازار ارز رخ داده است را محصول ناترازی سیستم بانکی می‌داند.
ناترازی ارزی در ترازنامه‌های بانکی نمود پیدا نمی‌کند، اما به گفته برخی از صاحب‌نظران بانکی آنچه به عنوان دارایی ارزی، حقوق صاحبان سهام ارزی و سود ارزی، بیشتر موهوم است و چنین مواردی ناشی از دریافت وام‌های ارزی می‌باشد.
بانک مرکزی معمولا طی بخشنامه‌های مختلف مبنای برای تسعیر اقلام پولی دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی برای گزارشگری مالی اعلام می‌کند که در برای ۶ ماهه ابتدای سال مبلغ ١٢٩٠٠٠ ریال برای هر یورو و مبلغ ١١٠٠٠٠ ریال برای هر دلار امریکا اعلام کرد.
آنچه در صورت مالی بانکها آمده خلاصه‌ای کوتاه از ترازنامه، صورت سود و زیان و جریان وجوه نقد است، بنابراین نمی‌توان به صورت جزئی روند سودآوری بانکها از محل تسعیر نرخ ارز را بررسی کرد. آنچه که رئیس بانک مرکزی از ناترازی بانکها در بخش بدهی‌های خارجی به آن اشاره کرده، نشان می‌دهد که یک ناترازی در این بخش وجود دارد که سبب ایجاد اختلال در سیستم ارزی کشور می‌شود.
تسعیر نرخ ارز و درآمدهای بی کیفیت
یکی از عوامل کاهش زیان خالص در صورت مالی بانکهای کشور حاصل تسعیر نرخ ارز است، که البته این نوع سود کیفیت چندانی برای بانکها ندارد از پایداری چندانی برخودار نیست. سودآوری بانکها از محل تسعیر ارز دارایی‌ها و همچنین مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها به عنوان یکی از معیارهای سهامداران بانکی برای ارزش‌گذاری سهم مطرح شده است.
برخی از سهامداران با این تحلیل که سود بانک از محل تسعیر ارز افزایش پیدا کرده اقدام به خرید سهم می‌کنند. آنچه که فعالین بازار سهام می‌گویند از منظر بنیادی، سود حاصل از این محل نمی‌داند برای شرکت‌ها ارزش جدیدی را خلق کند چرا که با ثبات در اقتصاد این نوع سودآوری هم کاهش پیدا می‌کند.
اصرار بر درآمدهای حاصل از تسعیر نرخ ارز نه تنها میتواند سهامداران تشویق به سرمایه‌گذاری در سهم بانکها کند بلکه سبب کاهش بدهی‌های بانکی به بانک مرکزی می‌شود.
عباس دادجوی توکلی تحلیل گر بانکی در این رابطه یادداشتی نوشته که در بخشی از آن آمده" دولت میتواند از طریق مکانیزم تسعیر نرخ ارز، برای تسویه بدهی های خود به بانکهای تجاری بهره ببرد. در این حالت منابع ریالی حاصل از تسعیر ارز توسط دولت برای پرداخت بدهی وی به بانکها مورد استفاده قرار گرفته و بانکها نیز همین منابع را برای پرداخت بدهی خود به بانک مرکزی استفاده کنند. "
به هر حال تسعیر نرخ ارز توانسته علاوه بر مثبت کردن ترازنامه بانکها و جذاب کردن سهم آن‌ها برای سهامداران، محل برای درآمد زایی دولت باشد. به گفته توکلی با "تسعیر نرخ ارز"، خالص دارایی خارجی در طرف دارایی افزایش و بدهی بانکها به بانک مرکزی میتواند کاهش یابد. کاری که دولت انجام داده و از افزایش نرخ ارز برای رفع تعهدات بهره می‌برد.
یکی از منابعی که بانکها در سال‌های اخیر به آن برای مثبت کردن ترازنامه خود متوسل شدن تسعیر نرخ ارز است که به یکباره قیمت آن هم توسط بانک مرکزی افزایش پیدا کرد و با چند نرخی شدن ارز، این محل به عنوان بهترین منبع درآمد زایی بانکها معرفی شد.
در صورتی که هر گونه تغییری در کاهش نرخ ارز و ثبات اقتصادی کشور رخ دهد، درآمد بانکها از این محل کاهش و در این نقطه است که وضعیت ترازنامه بانکها به خوبی خود را نشان می‌دهد.
نظر شما