دامنه نوسان بازار سرمایه را با مشکلات زیادی رو به رو کرده/بازار هنوز به بلوغ کامل نرسیده است/در کنار گشایش دامنه نوسان،باید مقدار کارمزدها نیز کاهش پیدا کند

گروه بورس پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد؛موضوع افزایش دامنه نوسان یکی از موضوعات مورد توجه اهالی بازار سرمایه  است که این روزها مجددا بحث‌ برانگیز شده است و عده‌ای از فعالان بازار معتقدند که شرایط کنونی بازار با گذشته تفاوت‌های بسیاری پیدا کرده و این موضوع‌ می‌تواند تهدیدی برای سهامداران تازه‌وارد و خرد باشد. از طرفی موافقان این طرح مطرح می‌کنند که یکی از مشکلات فعلی بازار سرمایه، کاهش نقدشوندگی است که اگر بازار با ریسک سیستماتیک یا ریسک غیرسیستماتیک در سهم روبه‌رو باشد، محدود بودن دامنه نوسان می‌تواند موجب عدم شناسایی قیمت‌های واقعی سهم در معاملات شود. در ادامه برای بررسی بیشتر این موضوع با علی سنگینیان مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری افتخار  و کارشناس ارشد بازار سرمایه به گفت‌ و گو  پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:

*** پیش‌از اطلاعیه‌ها شاهد نشر بعضی از اخبار مهم در بازار هستیم و همین موضوع حاکی از نبود دست‌رسی اطلاعاتی عادلانه و عدم شفافیت است. این موضوع می‌تواند در مباحث مالی سهامداران خطرناک و امری تاثیرگذار در بازارسازی‌ها باشد. آیا رفع این ابهامات را مقدم بر افزایش دامنه نوسان می‌دانید؟ به‌نظر شما آیا رفع مشکلات این چنینی پیش‌نیاز عملیاتی‌ کردن اینگونه طرح‌ها است؟

علی سنگینیان: شفافیت و دسترسی به اطلاعات با سازوکارهای معاملاتی دو بحث کاملا مجزا و جدا محسوب می شوند. نمی توان گفت که به علت نبود شفافیت کافی، باید برای سازوکارهای معاملاتی محدودیت ایجاد کنیم.  

تمام فعالان بازار سرمایه به این مسئله واقفند محدودیت در زیرسطوح معاملاتی و زیرساخت‌ها باعث شده تا بازار سهام سال‌ها به دور از انعطاف پذیری و توازن باشد. محدودیت دامنه نوسان باعث شده تا رسیدن به قیمت‌های تعادلی با وقفه انجام بشود و عملا جذابیت بازار و نقدشوندگی های کافی از بین برود.

گمان می‌کنم مابین نقدشوندگی و شفافیت یک ترید آف وجود دارد و ما باید بپذیریم که نباید هیچ کدام را فدای دیگری کنیم؛ اگر این نکته را مدنظر قرار بدهیم می توانیم شاهد یک بازار متعادل و متوازن باشیم.

دامنه نوسان طی سال‌های اخیر بازار سرمایه را با مشکلات زیادی رو به رو کرده که از جمله آن می‌توانیم به تشکیل صف‌های خرید و فروش اشاره کنیم که فارغ از اثرات روانی آن، باعث شده تا دست یابی به قیمت تعادلی به کندی و طی یک بازه زمانی طولانی حاصل شود که همین موضوع رغبت سرمایه گذاران و سهامداران را کاهش داده و آنها را از انجام معاملات خسته می‌کند. بنابراین طبق بررسی‌های انجام شده، افزایش دامنه نوسان اقدامی مفید است.

افزایش دامنه نوسان طبیعتا به نقدشوندگی بازار کمک شایانی خواهد کرد و اگر تجربیات بازارهای جهانی را نیز ببینیم خواهیم دریافت که سایرکشورها نیز از این مزیت بهره می‌برند. البته من با برداشتن دامنه نوسان به طور کلی مخالفم چراکه بازارمان همچنان نیاز به مراقبت دارد و به بلوغ کامل نرسیده است و این موضوع نیز ناشی از این بوده که اقتصاد کاملی را نداریم.

***آیا بازار سرمایه ایران به بازارهای مالی شباهت دارد و الگوبرداری از آن مشکلی را به وجود نمی‌آورد؟

علی سنگینیان: بازار سرمایه ایران از یک اقتصاد آزاد الگوبرداری شده و سازوکارهای معاملاتی، نحوه پذیرش نمادها، نظارت بر شرکت‌ها و... تقریبا از یک الگوی استاندارد و پذیرش شده‌ای تبعیت می کند اما به هرحال با محدودیت‌هایی نیز مواجه هستیم که بخشی از این محدودیت‌ها مربوط به عواملی همچون وضعیت اقتصاد کلان، تسلط دولت بر اقتصاد، قانون تجارت و ... است.

به طور کلی می توان گفت که در بورس کشورمان از الگوی کپی شده بازارهای جهانی استفاده می شود بنابراین هرچه بتوانیم خودمان را به آن استانداردها نزدیک کنیم، بازارمان کارایی بیشتری پیدا خواهد کرد.

حدود سال ۱۳۸۷ در جلسه جهانی بورس‌ها، موضوع محدودیت زیرساخت‌های بازار سرمایه (Infrastructure) مطرح بود که طی آن جلسه پس از ارائه سازوکارهای معاملات، خبرگان جهانی از دو موضوع محدودیت دامنه نوسان ۲ درصدی (بعدها به ۵ درصد افزایش یافت) و همچنین شرایط یکسان معاملات عمده با بازار خرد در معاملات ایران بسیار متعجب شدند. در حقیقت برای صاحب‌نظران بازارهای مالی سوال‌برانگیز بود که با محدودیت دامنه نوسان ۲ درصدی مکانیزم بازار مختل نشده و معاملات شکل می‌گیرد. البته شرایط کشور در آن زمان اینگونه بود اما اکنون فرصتی فراهم شده تا به استانداردهای جهانی نزدیک بشویم.

فکر می‌کنم هرچه این محدودیت ها کمتر شود و به استانداردهای جهانی نزدیک بشویم، کارایی افزایش پیدا می‌کند و شرایط کلی بازار بهتر می‌شود. نمی توانیم بگویم به علت وجود مشکلات و یا اینکه اطلاع رسانی با تاخیر انجام می‌شود و... ما باید همچنان این محدودیت را نگه داریم؛ اینکه صبر کنیم تا تمام موارد برطرف و رفع شود و سپس به فکر اصلاح بازار باشیم، صحیح نیست. هرچه مقررات زدایی و محدودیت‌زایی بشود، بالتبع با بازاری بهتر مواجه خواهیم بود.

*** در بازارهای جهانی عمده معاملات توسط صندوق‌ها شکل می‌گیرد و افراد به طور مستقیم به بازار ورود نمی‌کنند، با این وجود این تفاوت بزرگ با بازار ما بازهم الگوبرداری تمام عیار از مدل‌های جهانی را صحیح می‌دانید؟

علی سنگینیان: انجام معاملات به شکل خرد و یا صندوق فرقی ندارد. قرار نیست با دامنه نوسان از سرمایه گذاران محافظت کنیم. دیدگاه اشتباهی رایج شده که با دامنه نوسان ۵ درصدی می‌توانیم زیان سهامداران را محدود کنیم؛ این ادعاها منطقی ندارد.

سرمایه‌گذاری که به بازار ورود می‌کند و سهم می‌خرد حتما یک پشتوانه تحلیلی دارد و پیش‌بینی‌های خاص خود را مدنظر قرار داده و ریسک آن را نیز پذیرفته است؛ با اعمال محدودیت ۵ درصدی نمی‌توانیم مانع یا موجب اتفاقی باشیم. به بیان دیگر اگر سهامداری معامله اشتباهی را انجام بدهد و قرار بر متحمل شدن زیان آن باشد، فرقی ندارد که این اتفاق در زمان کوتاهی بیفتد و یا طی یک زمان طولانی‌ رخ بدهد. محدودیت دامنه نوسان تنها باعث یک طرفه شدن بازار  و تشکیل صف‌های خرید و فروش می‌شود.

زمانی که صف تشکیل می‌شود، یعنی سهامدار حاضر به خرید و فروش دارایی خود در سقف تعیین شده نیست و  بازار یک طرفه میشود. اگر بتوانیم مچینگ بازار را تسهیل کنیم و مقررات کمتری را سد راه سرمایه‌گذاران قرار بدهیم، به طور حتم سهامدار سریع‌تر به خواسته خود که انجام معاملات با نقدشوندگی بالا است، دست‌رسی پیدا می کند. ضمن اینکه معتقدم در کنار گشایش دامنه نوسان معاملات باید مقدار کارمزدها نیز کاهش پیدا کند.

*** با وجود پشتوانه تحلیلی، گاهی سهامداران دست به اقدامات هیجانی می‌زنند و این موضوع در اقتصاد رفتاری نیز امری بدیهی است. آیا متولیان بازار سهام نباید این نکته را مدنظر قرار بدهند؟ آیا روانشناسی بازار را نادیده می‌گیرید؟

علی سنگینیان: در هیچ سازوکار اقتصادی و در هیچ بازاری کنترل قیمت نتوانسته باعث هدایت بازار به مسیر صحیحی بشود. در سایر بخش‌های اقتصادی دیده‌ایم که دولت هیچگاه نتوانسته با سازوکارهای کنترلی، مدیریت موضوعی را در دست بگیرد؛ بازار سهام نیز از این موضوع پیروی می‌کند و در واقع محدودیت‌های این چنینی تنها باعث می‌شود که رسیدن به قیمت تعادلی دیرتر رقم بخورد و صف خرید و فروش شکل بگیرد.

دامنه نوسان باید به صورت تدریجی باز بشود و در همین بین سهامداران عادت می کنند که با دقت بیشتر خرید و فروش کنند و ریسک بازار برای آنها ملموس‌تر می‌شود. با افزایش دامنه نوسان، بازار کارکردهای واقعی خود را به دست می‌آورد.

گزارش از زهرا فعله گری