گروه بورس پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد؛ دست کاری قیمت عملی غیرقانونی است که به‌منظور افزایش یا کاهش قیمت اوراق بهادار از طریق ایجاد ظاهری گمراه‌کننده در فرآیند معاملات بازار صورت می‌گیرد و به معنی مداخله عمدی در فرایند عرضه و تقاضای اوراق بهادار است.
این عمل زمانی اتفاق می‌افتد که برخی معامله‌گران به‌صورت عمدی موجب می‌شوند اوراق بهادار به قیمتی غیر از ارزش بازاری عادلانه آنها معامله گردد. از طریق دست کاری بازار، سرمایه‌گذاران از سوی اشخاصی که به‌صورت غیرواقعی و تصنعی قیمت اوراق بهادار را تحت تأثیر قرار داده‌اند، به انجام معامله ترغیب می‌شوند. شیوه‌های دست کاری در بازار اوراق بهادار بسیار متنوع و بعضا نامحدود است. به‌طورکلی این پدیده را بر اساس رکن مادی این جرم به دو نوع دست کاری مبتنی بر اطلاعات و دست کاری مبتنی بر معامله تقسیم می‌کنند.
ممکن است فرد متخلف با افشای اطلاعات نادرست موجب کاهش قیمت اوراق در بازار شود. در گام بعد پس از خرید، آنها را به قیمت بالاتر بفروشد. همچنین ممکن است با اشاعه اطلاعات نادرست موجب افزایش قیمت اوراق بهاداری شود که خود دارنده آن است. با چنین اقداماتی می‌تواند آن را به قیمتی بالاتر از ارزش واقعی به دیگران بفروشد.
در دست کاری مبتنی بر معامله نیز یک معامله‌گر بزرگ یا گروهی از معامله‌گران از طریق ائتلاف با یکدیگر و خرید گسترده اوراق بهادار موردنظر، قیمت را به‌طور غیرواقعی افزایش می‌دهند و زمانی که قیمت اوراق به بالاترین حد خود رسید، با فروش آنها سود کلانی به دست می‌آورند. در این شیوه، برخلاف دست کاری مبتنی بر اطلاعات، ایجاد ظاهر گمراه‌کننده در مورد میزان معاملات اوراق بهادار موجب افزایش قیمت آنها می‌شود نه اشاعه اطلاعات خلاف واقع و نادرست. ممکن است متخلف پس از خرید اوراق برای افزایش بیشتر قیمت به اشاعه اطلاعات خلاف واقع مبادرت کند. پس از تاثیر اطلاعات افشا شده بر قیمت اوراق بهادار، آنها را بیشتر بفروشد. در این صورت از هر دو شیوه، یعنی دست کاری مبتنی بر اطلاعات و دستکاری مبتنی بر معامله استفاده گردیده است. در این راهکارهای پیشگیری از ارتکاب تخلف متنوعی وجود دارد و همچنین کمیته نظارتی در سازمان بورس و اوراق بهادار سعی در شناسایی و برخورد با افراد متخلف دارد اما برخی از فعالان بازار سرمایه معتقدند که راهکارهای کنونی پاسخگوی نیاز حجم گسترده از تخلفات نیست و باید شیوه‌های نوین و سریع‌تری اتخاذ شود. در ادامه برای بررسی این موضوع با کارشناسی که سابقه فعالیت در نهادهای نظارتی را داشته است به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
حمید مرتضی کوشکی کارشناس بازار سرمایه و مدیر تحلیل گروه مالی اقتصاد بیدار در گفت‌وگو با زهرا فعله گری خبرنگار رادار اقتصاد اظهار کرد: ذات خرید و فروش غیر قانونی نیست و هر سهامداری اختیار دارایی خود را دارد و می‌تواند به هر گونه‌ای که تمایل دارد به فروش برساند؛ حتی رنج‌کشی‌های منفی هم ذاتا بد نیست چراکه امکان دارد سهامداری پول لازم باشد و یا از روند سهم خود خسته شده باشد و خواهان خروج هرچه سریع‌تر از یک نماد معاملاتی خاصی باشد.
کوشکی بیان کرد: بخش زیادی از ایراداتی که از ساختار نظارتی گرفته می‌شود به علت عدم تسلط سهامداران به ساختار نظارتی است. اگر افراد معترض به خوبی دستورالعمل انضباطی کارگزاران را مطالعه کنند و به خوبی بندهای قانونی را بشناسند، بسیاری از چالش‌هایی که آن را به اشتباه ایراد و یا تخلفی می‌دانند، رفع می‌شود.
وی تشریح کرد: به طور نمونه ابهامات زیادی در خصوص بند مربوط به "سفارش‌چینی گسترده به منظور اغوای بازار" وجود دارد. فعالیت‌های سهامدار و یا معامله‌گری که دارای اِستیشن معاملاتی است، شاید به خوبی در تابلوی معاملاتی منعکس نشود و یک شخص بیننده این برداشت را داشته باشد که تخلف مذکور را مرتکب شده و قصد اغوا و اختلال در روند معاملاتی داشته است اما زمانی که ناظر جزئیات آن را بررسی می‌کند، متوجه خواهد شد که هیچ معاملات مشکوکی رخ نداده و سهامدار به طور فرضی قصد فروش تمام دارایی خود و خروج از سهم را داشته است.
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است؛ موارد این چنینی از طریق شهود تابلوی معاملات قابل ردیابی و پرداختن نیستند و متاسفانه بحث تخلف و دستکاری معمولا در سرازیری و افول بازار سهام، داغ می‌شود چراکه در این برهه زمانی سهامداران سود خود را که از دست می‌دهند و یا ضرری را متحمل می‌شوند نسبت به معاملات و بازار بدبین شده و دائما فرض می‌کند که دستان پشت پرده به دنبال ایجاد اشکال و یا خراب کردن بازار هستند. در زمانی که بازار سهام صعودی می‌شود، معمولا هیچ شخصی به معاملات معترض نیست و حتی در گذشته برخی از اقتصاددانان نسبت به برخی از تخلفات و یا رفتارهای مخرب هشدار داده بودند اما سهامداران نسبت به گفته آنان جبهه گرفتند. بنابراین تاثیر روانی و روانشناسی افول بازار بر ظن اشتباه معامله‌گران تاثیر بسزایی دارد.
مدیر تحلیل گروه مالی اقتصاد بیدار ابراز کرد: بازار سرمایه ما به اندازه کافی هوشمند نیست و سهامداران به‌طور آنی و با مشاهده تغییرات تابلو اقدام به معامله می‌کنند و یا تقلیدکننده تصمیمات شخص دیگری هستند؛ در صورتی که چنین رفتاری اشتباه بوده و هر معامله‌گری باید تحلیل منطقی و مختص به خود را داشته باشد و بر اساس یک اصول مشخص اقدام به خرید و یا فروش نمادی کند.
وی درمورد این پرسش خبرنگار که گاهی در اوردرهای سهام شاهد حجم یکسانی در هر سطر و ردیف قیمتی هستیم که این موضوع نمی‌تواند اتفاقی باشد؛ نظر شما درمورد اینگونه تخلفات و نحوه پیگیری آن چیست؟ پاسخ داد: بله. گاهی تخلف‌های این چنینی در بازار رخ می‌دهد که البته سازمان بورس و اوراق بهادار در این خصوص پیگیری‌های جدی داشته و گزارش‌های مستندی از آن تهیه و ضبط می‌کند. برخی مواقع بازیگران سهمی اوردر و سفارش‌های کم حجمی را به ثبت می‌رسانند و با چنین رفتاری احساسات سهامداران را برانگیخته و به اصلاح اعصاب آنان را خورد می‌کنند. ناظران بازار سرمایه این موارد را رصد کرده و در صورت مشاهده تخلف، برخورد قانونی می‌کنند اما فرض اینکه غول بازار قصد جهت‌دهی به بازار را دارد اشتباه است و این موارد معمولا سریع ردیابی و سفارش آنها حذف می‌شوند.
وی تصریح کرد: تخلف همیشه در بازار وجود دارد و گفته‌هایم مبنی بر اینکه مشکلی در بازار پیدا نمی‌شود، نیست؛ حتی در بازارهای مالی آمریکا که دارای بازاری پیشرفته هستند نیز تخلفات شکل می‌گیرد و در حقیقت اگر همه چیز بازار سرمایه ما بر طبق اصول و بدون مشکل بود، کمیته بررسی تخلفات و نظارت بر معاملات شکل نمی‌گرفت اما میزان این موارد به قدری اندک است که نمی‌تواند بر جو بازار سهام اثر بگذارد و گفته‌هایی مبنی بر اینکه تخلف باعث ریزش بازار می‌شود دور از انصاف بوده و این ادعاها را باور ندارم.
مدیر تحلیل گروه مالی اقتصاد بیدار در بخش دیگری از سخنان در خصوص روند نزولی بازار سهام، گفت: سرمایه گذاری در بازار سرمایه شاید برای مقطعی سودآور نباشد و سهاداران نه تنها سود بانکی را دریافت نکنند بلکه متحمل زیان نیز شوند اما این موضوع برای همیشه پای برجا نمی‌ماند و در نهایت تمام عقب افتادگی‌ها را یکجا جبران می‌کند. ماهیت بازار سهام به این شکل است؛ سرمایه گذارانی که ثروتشان رشد قابل توجهی در سال ۹۹ داشت، غالبا افرادی نبودند که در اوایل سال به بازار وارد شدند، بلکه سهامدارانی بودند که از سال‌ها قبل در این بازار حضور داشتند و با جهش بازار، ثروتشان افزایش قابل توجهی پیدا کرد. این افراد حتی بیشترین سودآوری را نسبت به دیگر بازارهای مالی داشتند.
کوشکی در تکمیل سخنان خود گفت: ساختار و فاکتورهای اثرگذاری در بازار سهام وجود دارد که عوامل بیرونی اثرگذار شامل بازارهای جهانی، دلار، سیاست‌های اقتصادی کلان و غیره می‌شود و از جمله فاکتورهای اثرگذاری داخلی می‌توان به افزایش سرمایه‌ها، رشد تولید صنایع و غیره اشاره کرد. اگر تهدیدی در بازار وجود نداشته باشد، هر یک از این اهرم‌ها می‌تواند به عنوان پیشران برای بازار سرمایه و سودسازی آن عمل کند.
نظر شما