تورم بر روی ثروتمندترین دهک جامعه بی اثر بود/ سهم بالای خام فروشی در اقتصاد ایران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از جماران؛ بر اساس گزارشی که از سوی خانه تحلیل بنیادی ایران منتشر شده است، اطلاعات قابل توجهی در خصوص نقش بانک های خصوصی در تولید نقدینگی، افزایش هزینه های خانوار در دهه اخیر، سهم بخش های مختلف اقتصاد از تولید ناخالص داخلی و ... ارائه شده است که در ادامه تفسیر بخش هایی از داده های این گزارش را می خوانید:

بر اساس این گزارش در دوره سال های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ سهم بانک های خصوصی در تولید نقدینگی به حدود ۷۱ درصد رسیده است. همچنین سهم دو بانک تجاری دولتی ملی و سپه از تولید نقدینگی حدود ۲۰ درصد و سهم بانک های تخصصی مانند مسکن، کشاورزی، توسعه صادرات، صنعت و معدن، توسعه تعاون و پست بانک نیز ۹ درصد برآورد شده است.

نقدینگی یکی از مهمترین معلول های سیاست گذاری مبتنی بر تورم زایی است که مطابق آنچه که در ادامه گزارش مذکور آمده است در ابتدای دهه نود میزان آن نسبت به میزان پول با پشتوانه ۷۵ درصد بوده است که در اواسط دهه ۹۰ این مقدار به حدود نود رصد رسیده است. 

چرا شاخص هزینه مصرف خانوار به دلار وابسته است؟

یکی از دیگر نکات مهم مهم این گزارش رابطه افزایش شاخص قیمت مصرف خانوار با جهش های قیمت دلار است.

شاخص قیمت مصرف‌کننده میانگین ​​تغییر قیمت‌های کالا و خدمات را در طول زمان (معمولا ماهیانه) نسبت به سال مبنا اندازه‌گیری می‌کند که مصرف‌کنندگان باید برای سبد کالاها و خدمات پرداخت کنند.

این شاخص از فروردین ۱۳۹۷ تا دی ۱۴۰۰ از ۱۱۰ واحد به ۳۸۵ واحد رسیده است یعنی هزینه های خانوار بیش از سه برابر افزایش پیدا کرده است. 

نمودار رکوردهای نرخ دلار نشان می دهد که هر پیک تورمی موثر بر هزینه های خانوار با دوره افزایش نرخ دلار تناسب داشته است. 

یکی از مسائل مهمی که درخصوص شاخص هزینه خانوار می توان مطرح کرد، میزان وابستگی بیش از حد به دلار است به این صورت که به دلیل تامین ضریب بالایی از مواد اولیه کالاها از خارج کشور، با افزایش نرخ دلار شاهد جهش قیمت ها هستیم درحالیکه دیگر پارامتر موثر بر شاخص هزینه خانوار یعنی خدمات در طول دوره مورد اشاره روند نسبتا ثابتی را طی کرده است چراکه میزان وابستگی آن به خارج به مراتب کمتر است. 

این مسئله که تحت عنوان «تولید فناورانه صنعتی» در علم توسعه مطرح می شود بیانگر این است که صنعت فاقد بنیه های داخلی و بر اساس مونتاژکاری بنا می شود، به تغییر نرخ ارز ضربه های بزرگی به شاخص مصرف خانوار وارد می کند. 

تورم برای ثروتمندان بی اثر بود

در این گزارش همچنین قید شده است که باوجود بیشتر بودن میزان تورم وارد شده به دهک های ثروتمند نسبت به دهک های کم برخوردار، فاصله بین دهک اول  نسبت به دهک دهم بیشتر شده است یعنی تورم نه تنها اثری بر زندگی ثروتمندان نداشته است بلکه درآمد آنان را بیشتر هم کرده است. 

همچنین بر اساس نمودارها ثرتمندترین دهک جامعه حدود ۳۰ درصد از هزینه های جامعه را به خود اختصاص داده است.

این نمودار همچنین حائز یک نکته مهم است که در یک دهه اخیر علی رغم اعمال سیاست هایی مانند افزایش نرخ سوخت و انرژی به منظور کاهش سلطه ثروتمندان بر منابع جامعه، نه تنها منجر به کاهش سهم آنان نشده است بلکه باعث کاهش سهم طبقات متوسط شده است. 

افزایش نابرابری در توزیع درآمدها
 

ضریب جینی یک واحد اندازه گیری است که برای سنجش میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت در یک جامعه آماری استفاده می‌شود. این ضریب با نسبتی تعریف می‌شود که ارزشی بین صفر و یک دارد و به صورت درصدی معرفی می شود.

هر چقدر ضریب جینی نزدیک به عدد صفر باشد، برابری بیشتر در توزیع درآمد را نشان می‌دهد و بالعکس هر چقدر ضریب جینی نزدیک به عدد یک باشد، توزیع نابرابر درآمد را مشخص می‌کند.

بر اساس گزارش مذکور، ضریب جینی که در ابتدای دهه نود ۳۷ درصد بوده است هم اکنون به بیش از ۴۰ درصد رسیده است.

همزمان با افزایش نابرابری ها در کسب درآمد، شاخص نرخ مشارکت جمعیت دارای شرایط کار با سقوط همراه شده است. 

نقش خام فروشی در اقتصاد ایران!

یکی از نمودارهای این گزارش نشان می دهد که سهم ارزش افزوده بخش معدن از تولید ناخالص داخلی در بازه ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۰ حدود چهل تا چهل و پنج درصد بوده است. این بدین معنی است که بخشی بزرگی از اقتصاد ما توسط خام فروشی منابع طبیعی و خدادادی  تامین می شود نه از طریق تولید ملی. 

تراز حساب جاری کشور منفی است

کسری حساب جاری اندازه گیری تجارت کشور است که در آن نسبت ارزش کالاها و خدماتی که وارد می کند با ارزش خدمات و کالاهایی که صادر می کند مقایسه می شود.

حساب جاری متاثر از فاکتورهای مختلفی است که عبارتند از: سیاست‌های صادراتی و وارداتی، نرخ برابری ارز، حساب ذخیره ارزی، نرخ تورم و سیاست‌های رقابتی و وقتی این تراز مثبت است بدان معناست که کشور وام‌دهنده بوده و وقتی حساب جاری منفی می شود بدان معنی است که کشور بدهکار است.

مطابق آمار گزارش خانه تحلیل بنیادی ایران این تراز در سال گذشته برای اولین بار در دهه ۹۰ منفی شده است