گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، نرخ ارز بعد از اعلام تحریم های آمریکا رو به افزایش گذاشت تا کانال بیست هزار تومان رفت وبا سیاست های بانک مرکزی به صورت دستوری یا غیر دستوری به کانال ده هزار تومان بازگشت. از ابتدای سال جاری که بحث کاهش بودجه دولت و فشارهای همه جانبه آمریکا بر اقتصاد ایران بیش از پیش مطرح شد دلار به شدت افزایش یافت تا حدی که از مرز ۳۰ هزار تومان هم گذشت اما مجددا به زیر ۳۰ هزار تومان رسید. مساله این است که با افزایش نرخ ارز کالاها به شدت سیر صعودی قیمت را طی می کنند اما با کاهش نرخ ارز تلاشی برای کاهش قیمت ها در بازار دیده نمی شود. در این فرصت با محمد کهندل اقتصاد دان و استاد دانشگاه درخصوص چرایی عدم واکنش قیمت کالاها و خدمات به نرخ ارز و همچنین ضرورت اصلاحات ارزی صحبت کردیم که در ادامه آمده است.
آیااینکه نرخ ارز به سرعت بر سایر بازارها تاثیر می گذارد یک مساله وامر عادی در اقتصاد ماست؟
ارز یک متغیر تاثیر گذار بر سایر بازارهاست. مردم سالهاست تاثیر گذاری نرخ ارز را بر بازارهای دیگر لمس کرده اند چرا که با هر شوک ارزی بازار دارایی های دیگر هم با همان سرعتی که ارز گران شده تاثیرات گرانی خود را به جا می گذارد، کما اینکه در ماه های گذشته شاهد بودیم با افزایش نرخ ارز تغییرات قیمتی در بازار طلا با سرعت بیشتری و تغییرات قیمتی با بورس با سرعت کمتری نسبت به بازار طلا خود را نشان داد.
چرا تغییرات در بازار طلا بیشتر از بازار سرمایه است و بازارهایی شبیه بازار طلا به شدت دچار افزایش قیمت می شوند وقتی نرخ ارز افزایش می یابد؟
به این دلیل که بورس بازار سرمایه است، بازار دارایی نیست، بنابراین بازارهایی مثل بازار طلا، خودرو و بازار مسکن به عنوان بازار دارایی ها به سرعت از افزایش نرخ ارز تاثیر می پذیرند، لذا این بازارها به سرعت از بازار ارز تاثیر می پذیرند اما برای بازار کالا و خدمات گرانی به واسطه افزایش نرخ ارز با یک وقفه زمانی اثرات خود را به بازار این کالاها منتقل می کند.
با کاهش نرخ ارز مردم منتظر بودند تا قیمت کالاها هم به همان میزان پایین بیاید اما اینگونه نشد عمده ترین دلیل این موضوع چیست؟
به هر حال حتی اگر نرخ ارز هم بعد از گرانی های متوالی کاهش بیابد به این دلیل که فعالان اقتصادی و تولید کنندگان اعتباراتی برای خود باز کرده و مواد اولیه را با نرخ ارز گران شده برای شش ماه تا یک سال پیش رو خریداری کرده اند حتی اگر دلار ارزان شده باشد بازار کماکان با گرانی مواجه است و شاهد افزایش نرخ ارز با سرعت روی کالا و خدمات هستیم، پس کاهش نرخ ارز به شدت روی قیمت کالاها و خدمات تاثیر نمی گذارد بلکه با وقفه زمانی بیشتری اثر خود را روی قیمت کالاها و خدمات نشان می دهد. موضوع دیگری هم که بر این مساله تاثیر گذار است انتظارات تورمی است که به گران و بالا ماندن قیمت ها دامن می زند و باعث می شود که کالا و خدمات همچنان به همان افزایش قیمت یافته خرید و فروش شوند.
چه زمانی می توان امیدوار بود که مساله چسبندگی قیمت ها از کارکرد خود بیفتد و قیمت ها به قیمت های قبل از گرانی برگردند؟
مساله چسبندگی قیمت ها موضوع مهمی در اقتصاد است به این معنا که وقتی قیمت ها افزایش می یابند پایین آمدن قیمت به سختی صورت می گیرد. وقتی قیمت دلار یا یورو بالا می رود یعنی از ۱۳ هزار تومان به ۲۰ هزار تومان و به ۳۰ هزار تومان می رسد و باز به زیر ۳۰ هزار تومان می رسد به دلیل چسبندگی قیمت ها نمی توان انتظار داشت که قیمت ها به سرعت کاهش بیابد به این معنا که اگرهمین الان دلار به ۲۰ هزار تومان برسد باز هم گران است چرا که دلار از ۱۰ هزار تومان به ۲۰ و به ۳۰ هزار تومان افزایش یافته بنابراین باز هم حدود هفتاد درصد نرخ ارز بالا رفته بنابراین ممکن است نرخ ارز از ۳۰ هزار تومان به ۲۷ هزار تومان برسد اما اینکه انتظار داشته باشیم به ۱۳ هزار تومان برسد نمی شود چرا که چسبندگی قیمت ها کار خودش را می کند.
آیا در عرصه مدیریت نرخ ارز باید اصلاحاتی صورت بگیرد؟
متاسفانه ما یک نظام ارزی مشخص نداریم، نظام ارزی ایران شناور است و مدیریت نرخ ارز کنترل شده است. نظام ارزی ایران ثابت و میخکوب است بنابراین ما رژیم ارزی مشخصی نداریم، هر چند دولت ها ودولت کنونی بارها اعلام کرده اند که نظام تک نرخی ارز را دنبال می کنند اما در این دولت سه نوع نرخ ارز ایجاد شد، نرخ ارز جهانگیری، نرخ ارز نیمایی و نرخ ارز آزاد. وقتی در اقتصاد ارز چند نرخی است نمی توان انتظار داشت که شکاف درآمدی و فاصله طبقاتی در جامعه ایجاد نشود و ساختار این اقتصاد بری از فساد باشد. قطعا این اختلافات باید از بین برود، ما باید نظام ارزشی مشخصی داشته باشیم و به نظام ارزی مشخص شده به شدت پایبند باشیم، ضمن اینکه انتخاب نظام ارزی را هم نمی توانیم شناور بگذاریم بلکه ما باید نظام ارزی مدیریت شده ای انتخاب کنیم که هیچ فساد و رانتی در آن توزیع نشود. قطعا در مدیریت ارزی علاوه بر طرف تقاضا باید طرف عرضه ارز هم به خوبی مدیریت شود. مدیریت کردن طرف تقاضا و عرضه هم به معنای این نیست که دولت فقط دلار بخرد یا بفروشد، بلکه موضوعی به مراتب بزرگ تر و کارشناسی شده است که در شرایط تحریمی و کمبود ارزی هم دولت می تواند به خوبی آن را انجام دهد البته مشروط به اینکه دولتی ها مرد میدان عمل باشند، بایستند و بازار ارز را به خوبی مدیریت کنند که متاسفانه تا کنون از سوی دولت چنین عزمی دیده نشده است. با اینکه شرایط بسیار طلایی برای ایجاد نظام ارزی داشتیم اما دولت آن زمان دست به کار نشد و الان انجام این مساله شدنی است اما سخت تر از زمانی که انجام اصلاحات نظام ارزی آسان تر و دست دولت در میزان ذخایر ارزی باز تر بود.
آیا دولت آقای روحانی در هشت ماه باقیمانده می تواند چنین ریل گذاری را برای اصلاحات نرخ ارز انجام دهد؟
ببینید من ترجیح می دهم مساله را اینگونه نبینیم که دولتمردان چون زمان زیادی برای ماندن در عرصه قدرت ندارند و چون هشت ماه دیگر در مصدر امور هستند کاری انجام نمی دهند یا نمی توانند انجام دهند، بلکه مساله باید اینگونه دیده شود که ما یک کشور و یک ملت هستیم دولت آقای روحانی تا زمانی که روی کار است و دولت بعدی هر دولتی که می خواهد باشد باید به شکلی در اقتصاد سیاست گذاری کند که اقتصاد کشور را به سوی سلامت بیشتر هدایت کند نه اینکه بگوییم این دولت وقت ندارد یا آن دولت فشار زیادی را متحمل می شود. لذا به موضوع باید اینگونه نگاه کنیم که دولت آقای روحانی تا زمانی که وقت دارد از همین امروز کلید اصلاحات و تغییرات را بزند و کار کند به هر جای کار که رسید به دست دولت بعدی بسپارد. قطعا دولت ها انتخاب نمی شوند که برای خودشان کار کنند، آنها انتخاب می شوند که از روز اول تا روز آخر برای مردم و کشور کار کنند لذا معنی ندارد بگوییم چون هشت ماه از عمر دولت مانده بنابراین دولت کاری برای طرح های بلند مدت اقتصادی انجام نمی دهد.
نظر شما