گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، بودجه ۱۴۰۰با ارز ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی و نفت ۴۰ دلاری بسته شده این چیزی است که تا اینجای کار از بودجه سال آینده می دانیم.این در شرایطی است که رشد قابل توجهی در نرخ ارز در بودجه در نظر گرفته شده و عملا با حجم فروش دلاری کمتر نفت می توان درآمد ریالی بیشتری در بودجه کسب کرد. در مصاحبه با مرتضی افقه اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه اهواز به بررسی فرآیندهای پیش روی کشور در فروش نفت و قیمت تعیین شده برای نفت و ارز پرداخته ایم.
در تعیین بودجه نرخ ارز چه جایگاهی دارد؟و اساسا اهمیت تعیین درست نرخ ارز در بودجه چیست؟
معمولا در بودجه کشور با توجه به سهم قابل ملاحظه ای که نفت در تامین بودجه ایران یا تامین درآمدهای دولتی دارد دو فاکتوریا شاخص در بودجه ریزی کشور بسیار حائز اهمیت است که البته دقت آن بسیار بالاست. اولین شاخص ارز است، ارزی که دیگر امروز از کوچک و بزرگ باسواد و کم سواد از تاثیر گذاری آن بر اقتصاد ایران و قیمت ها مطلع هستند بنابراین دراین باره فعلا حرفی باقی نمی ماند. قطعا دقت در نرخ ارز موضوع بسیار مهی است بنابراین قیمت گذاری ارز در بودجه تعیین کننده بسیاری از مسائلی است که سال آینده در اقتصاد ایران خواهیم دید یا تحمل خواهیم کرد.
در شرایط تحریمی و اینکه درباره فروش نفت کشور درآینده به صورت قطعی نمی توانیم پیش بینی کنیم چه تحلیلی درباره قیمت نفت دارید؟
برای تعیین نرخ نفت هم باید دو شاخص در نظر گرفته شود که یکی از این دو شاخص پیچیدگی تعیین و نرخ گذاری نفت است که صد البته دست ما نیست و در طول سال بنا به رخدادها واتفاقات مختلف قیمت نفت را افزایش یا کاهش می دهد و شاخصه دوم در این محور، میزان فروش نفت است که حاصلضرب این دو شاخص مساله ای است به نام درآمد ارزی نفت.در حال حاضر به صورت غیر قطعی و حدودی با بهره مندی از دانش متخصصین انرژی و نفت می توان قیمت نفت را در آینده ای نزدیک پیش بینی کرد البته تحقق همین پیش بینی هم باز بسته به عدم رخداد تحولی در سطح دنیاست که بر روی قیمت نفت کاهش یا افزایش تاثیر بگذارد. به هر حال هر بشکه نفتی که در بودجه سال آینده روی ۴۰ دلار بسته شده شاید بر اساس پیش بینی کارشناسان و متخصصین حوزه انرژی خیلی قابل چالش نباشد و رقم معقولی به نظر بیاید.
با توجه به اینکه هنوز نمی دانیم تحریم های نفتی برداشته می شود یا خیر ؛ چقدر می توانیم احتمال فروش نفت بدهیم ؟
بله سوال خوبی است. اینکه ما چه قدر می توانیم یا موفق به فروش نفت می شویم و آیا می توانیم افزایش درآمد نفتی با فروش نفت داشته باشیم را باید بگذاریم به پای مسائل سیاسی و روابط بین الملل بخصوص تحریم ها. فروش نفت بیشتر در سال ۱۴۰۰ توسط ایران منوط به رسیدن به یک جای مشخص در مساله تحریم هایی است که آمریکا بر ما اعمال کرده است اگر تحریم ها تداوم بیاید یک سناریو در پیش روی ماست و اگر تحریمها ادامه نداشته باشد یک سناریوی دیگر. حتی اگر به قول شما تحریم ها برداشته شود به هر حال باید تلاش کنیم بازار قبلی خود را احیا کنیم چون در مدت زمانی که تحت تحریم بودیم بازار ۲.۵ میلیون بشکه ای خود را از دست دادیم و متاسفانه کشورهای دیگری جای ما را گرفتند بنابراین برای اینکه بازارهای قبلی را به دست بیاوریم مثل سال ۹۰ بعد از برجام که برای به دست آوردن بازارهای پیشین خود تلاش بسیاری کردیم این بار هم باید کوشش بسیاری به خرج دهیم، ضمن اینکه این تلاش بدون هزینه نیست .
چه هزینه ی زیاد دیگری برای فروش نفت در صورت برداشته شدن تحریم های نفتی علیه ما اعمال می شود؟
به هر حال بازارهای ما از دست رفته و رقبا جای ما را در بازارهای نفتی پر کرده اند، در صورت برداشته شدن تحریم های نفتی برای اینکه مشتریان قدیمی خود را به چرخه خرید نفت ایران برگردانیم باید در قدم اول نفت را کمتر از قیمت جهانی به آنها عرضه کنیم، بنابراین اگر مثلا فرض کنیم قیمت نفت در سطح جهانی روی ۴۰ دلار بسته شود ما مجبور می شویم کمتر از ۴۰ دلار بفروشیم تا مشتریان خود را پیدا کنیم این ارزان دادن همان هرینه بازگشت بازار است که چاره ای در پذیرش آن نداریم. به هر حال در تعیین قیمت نفت نمی توان برنامه ریزان و بودجه ریزان یا مجلس را چندان سرزنش کرد چون قیمت نفت متاثر از حوداث احتمالی است که در آینده به وقوع می پیوندد لذا کسی از الان نمی تواند به درستی مشخص کند که در آینده قرار است چه اتفاقاتی رخ دهد که معلوم کند این اتفاقات در آینده اقتصاد ما چه تاثیراتی می گذارند. از این رو براساس یک سری پیش فرض ها این احتمال را دادند که جمعا قیمت نفت را بشکه ای ۴۰ دلار بگذارند اما همانطور که اشاره کردید ما در زمینه برآوردها اصولا درست ارزیابی نمی کنیم چون همواره با کسری های بودجه بسیار بالایی مواجه هستیم از این رو برآوردهایی که برای بودجه ۱۴۰۰ شده هم قطعا خالی از نقص و ایراد نیست و حتما دربرآوردها ایرادات اساسی وجود دارد، بنابراین به احتمال زیاد ما سال ۱۴۰۰ هم کسری بودجه بالایی خواهیم داشت.
وضعیت بازارها را در سال آینده با نرخ ارز ونفتی که دولت در بودجه ۱۴۰۰ تعیین کرده چگونه پیش بینی می کنید؟
به هر حال برای تعیین قیمت نفت و فروش نفت در شرایط تحریمی باید پیش بینی هایی داشت. ما فرض را براین بگذاریم که تحریم ها ادامه می یابد، اگر این فرض درست باشد و مثلا در بازگشت آمریکا به برجام و برداشتن تحریم های نفتی و...خللی ایجاد شود قیمت ها و درآمدهای کشور باید واقع بینانه نوشته شود چرا که قیمت ها در بازار آزاد علامت می گیرند و سیگنال می دهند، بنابراین برنامه بودجه باید به گونه ای نوشته شود که سال آینده قیمت ها را مثل امسال اینچنین تحت تاثیر قرار ندهد که تورمهای بسیار بزرگی به مردم وارد کند. از سوی دیگر قیمت هایی که برای کالاهای اساسی تعیین می شود باید به درستی برنامه ریزی شود که دوباره ودوباره به رانت تبدیل نشود چرا که یک دلار هم برای ما یک دلار و تعیین کننده است. به نظر می رسد قیمت ارز و نفتی که در بودجه ۱۴۰۰ لحاظ شده می تواند علامت دهی از سوی دولت به بازار آزاد باشد . به هر حال کنترل قیمت ها در بازار وابسته به مدیریت و عملکرد دولت است اگر دولت بتواند بازار ارز را مدیریت کند و اگر بتواند نفت بفروشد و به اندازه کافی ذخایر ارزی در دسترس داشته باشد که اگر قیمت ارز بالا رفت به هر دلیلی با عرضه ارز قیمت را ثابت نگاه دارد می توان انتظار داشت که تورم تا حدودی کاهش بیابد در غیر این صورت باید به عنوان تماشاچی بنشینیم و ببینیم که دولت برای اقتصاد و معیشت و تورم سال آینده چه خواب و خیالی دارد هر چند که به نظر می آید نرخ ۱۱ و ۵۰۰ تومانی که برای ارز در نظر گرفته شده در صورت آزاد سازی فروش نفت به نرخ ارز واقعی نزدیک است که شاید بتواند بر روند کاهش نرخ ارز هم تاثیر بگذارد.
نظر شما