گروه صنعت و بازرگانی پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد؛ بعد از تاسیس سازمان توسعه تجارت ایران در اوایل دهه ۸۰، امور مربوط به انتخاب ، انتصاب و اعزام رایزنان بازرگانی به سازمان مذکور واگذار شد و با توجه به اهمیت بسط و توسعه روابط تجاری به خصوص در سالهای اخیر ، مفهوم جدیدی با عنوان رایزن بازرگانی وارد ادبیات تجاری کشور شد .
اگر تا قبل از آن ، رایزنان اقتصادی از میان کادر وزارت امورخارجه و از پرسنل آن وزارتخانه تعیین می شدند و امور اقتصادی و تجاری در سطح کلان را پیگیری می نمودند ، رایزنان بازرگانی مأمور شدند که ضمن فعالیت در جهت بسط روابط تجاری به صورت کلان نسبت به پیگیری موارد خاص و مشکلات موردی تجارت و بازرگانان اقدام نموده در این مسیر گام بردارند. در ابتدای امر ، صرفا مستخدمین رسمی وزارت صمت بعد از گذراندن دوره ها و آزمونها (که با تغییر مدیران سازمانی ، تغییر می کرد و روشها و اسلوب‌ها و بعضا دستورالعملهای جدید تدوین می شد ) نسبت به اعزام به عنوان رایزن اقدام شده و در ذیل ساختار نمایندگی سیاسی جمهوری اسلامی ایران در کشور هدف فعالیت می کردند .
اینکه اساسا اولویت کشورهای هدف برای اعزام رایزن چیست نیز قابل تغییر بود و از اعزام رایزنان به کشورهای اروپایی به عنوان اولویت تا اعزام به کشورهای آفریقایی و حتی کشورهای همسایه که روند تجارت عادی و رو به رشدی داشتند تغییر می کرد .در کنار این مسأله ، سایر مشکلات در اعزام رایزنان از جمله مشکلات بودجه ای ،دایره محدود انتخاب رایزنان و عدم امکان داوطلبی فعالان بخش خصوصی جهت حضور در فرایند رایزنی و همچنین عدم امکان حضور پرسنل سایر وزارتخانه ها به عنوان رایزن بازرگانی باعث گردید که اولا تعداد کشورهایی که تاکنون به آنها رایزن اعزام گردیده محدود بوده و ثانیا معیار مشخصی جهت انتخاب کشورهای هدف جهت اعزام رایزن وجود نداشته و نتیجتا ارزیابی رایزن اعزامی در هاله ای از ابهام قرار می گرفت .
در طول سالهای گذشته صرفا رایزنان بازرگانی به کشورهای عراق ، پاکستان ، قزاقستان ، ازبکستان ، ترکیه ، ایتالیا ، اطریش ، عربستان سعودی ، امارات متحده عربی ، قطر ، کویت ، عمان ، لبنان ،افریقای جنوبی ، کنیا ، تونس ، الجزایر ، هند ، چین ، اندونزی ، مالزی , ارمنستان ، آذربایجان ، افغانستان ، ونزوئلا و نیجریه ( مجموعا ۲۶کشور ) به تناوب اعزام شده اند که این موضوع با توانمندی‌های بالفعل و بالقوه صادراتی کشور قابل جمع نمی باشد . در حال حاضر هم رایزنان بازرگانی در کشورهای چین ، روسیه ، آذربایجان ، کنیا ، پاکستان ، لبنان ، عمان ، قطر ، ارمنستان ، عراق مستقر بوده و تعدادی دیگر نیز در نوبت اعزام هستند که از چند و چون کشورهای هدف ، اطلاعی در دست نمی باشد .
اما نکته مهم که بارها بر آن تاکید شده است و انتظار می رود با دقت بیشتری مد نظر مسوولان قرار گیرد دایره بسته و محدود رایزنان بازرگانی بوده و اکثر رایزنان بازرگانی فعلی یا قبلی برای چندمین بار به عنوان رایزن بازرگانی انتخاب شده و به کشورهای دیگری اعزام شده اند که این مسأله ضمن زیر سوال بردن ارزیابیهای انجام شده از عملکرد رایزنان ( که البته معیار مناسب و کارشناسی با توجه به شاخص‌های اختصاصی مشاهده و تدوین نشده است )انگیزه ها را از بین برده و بسیاری از داوطلبان عطای رایزنی را به لقایش می‌بخشند در حالیکه فعالیت رایزنان بازرگانی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و لازم است ضمن توجه به (آزموده را دوباره آزمودن خطاست )شرایطی فراهم نمود که سایر کارشناسان و متخصصان آشنا به حوزه تجارت خارجی نیز فرصت تجربه اندوزی و کمک به تجارت خارجی کشور را داشته باشند . اینکه شخصی با دارابودن حدود ۱۵ سال سابقه کاری ، دو سوم آن را به عنوان رایزن بازرگانی در کشورهای مختلف سپرده باشد به این معناست که این شخص ،فرصت چندانی برای آشنایی با مبانی تجارت خارجی نداشته و نمی توان انتظار چندانی از وی داشت .
شاهد مدعا انتخاب و انتصاب رایزنان برای برخی از کشورهای مهم بوده که افرادی برای چندمین بار به عنوان رایزن انتخاب میشوند . به عنوان مثال ، رایزن بازرگانی ایران در هند ، یک دوره ، رایزنی در قزاقستان و یک دوره رایزنی در هند را در کارنامه خود دارد . یا رایزن بازرگانی ایران در روسیه ،در کارنامه خود یک دوره رایزنی ارمنستان را دارد . همچنین رایزن بازرگانی فعلی در قطر ، یک دوره رایزنی در لبنان و یک دوره در عمان را در رزومه خود دارد . از سوی دیگر رایزنی بازرگانی ایران در لبنان ، قبلا رایزن بازرگانی در عراق بوده و سابقه دبیری کمیته انتخاب رایزنان را نیز به عهده داشته است . این مسأله در مورد رایزنان منتخب الجزایر و امارات متحده عربی و قزاقستان و رایزنان سابق کنیا و تونس نیز صادق است.
به دیگر سخن تنها ۱۰ نفر برای ۲۵ کشور -ماموریت انتخاب شده اند که بیانگر دایره بسته و محدود انتخاب و انتصاب رایزنان و عدم توجه به استعدادها و توانمندی‌های موجود در سطح کشور است .
با عنایت به نکات فوق الذکر به نظر می رسد لازم است ضمن ارزیابی مجدد فرآیندهای انتخاب و انتصاب رایزنان با استفاده از بازوهای کارشناسی همچون موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی و مرکز پژوهشهای مجلس نسبت به انجام مطالعات تطبیقی در خصوص فرآیندهای رایزنی در سازمانهای توسعه تجارت اقدام و در نهایت شاخص‌های ارزیابی و همچنین انتخاب و انتصاب رایزنان بازرگانی با هدف گسترش دامنه انتخاب و انتصاب رایزنان ، استخراج و اجرایی گردد.
نظر شما